BIOLOGIA KLASA VIII DZIAŁ IV. CZŁOWIEK I ŚRODOWISKO

RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA

Jest to rozmaitość form życia występujących na ziemi.

Wyróżnia się trzy poziomy różnorodności biologicznej:

różnorodność ekosystemowa (np. w Afryce występują lasy równikowe, pustynie i sawanny)
różnorodność gatunkowa (np. na sawannie występuje kilkadziesiąt gatunków roślin i ponad 800 gatunków zwierząt kręgowych)
różnorodność genetyczna (np. likaony różnią się wieloma cechami np. włosy w ich sierści układają się w odmienne barwne wzory)

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNĄ

Czynniki naturalne

Działalność człowieka

klimat

sukcesja

wymarcie gatunku

zabijanie organizmów

zanieczyszczenie środowiska

niszczenie siedlisk

wprowadzanie obcych gatunków do ekosystemu

JAK WYMARCIE GATUNKU WPŁYWA NA EKOSYSTEM?

Wymarcie – czyli śmierć wszystkich przedstawicieli gatunku, prowadzi do zaburzenia równowagi ekosystemu, dlatego, że każdy z gatunków jest powiązany z innymi gatunkami siecią różnorodnych zależności.

Do wymarcia gatunku mogą przyczynić się między innymi:

– zmiana klimatu

– gwałtowne zjawiska pogodowe

– zmiany poziomu mórz

– zmiany kierunków prądów morskich

– wybuchy wulkanów

– zmiany grubości warstwy ozonowej

– choroby

– epidemie

WPŁYW CZŁOWIEKA NA RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNĄ

PRZYKŁADY DZIAŁALNOŚCI CZŁOWIEKA POWODUJĄCE ZUBOŻENIE RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ

– eliminowanie organizmów

– zanieczyszczanie środowiska (powietrza, wód i gleby)

– niszczenie siedlisk

– wprowadzanie obcych gatunków do ekosystemu

PRZYCZYNY ELIMINOWANIA ORGANIZMÓW

– kolekcjonerstwo (głównie gatunki egzotyczne np. storczyki, motyle, papugi)

– myślistwo (polowania na zbyt dużą skalę mogą prowadzić do wyginięcia populacji wielu gatunków, jak kiedyś wyginięcie całej populacji żubra na terenie Polski)

– rybołówstwo (intensywne połowy mogą doprowadzić do wyginięcia całego gatunku)

– kłusownictwo (nielegalne polowania na zwierzęta w celu pozyskania surowców jak np. futra lub skóry tych zwierząt w celu wytwarzania ubrań)

W JAKI SPOSÓB CZŁOWIEK PRZYCZYNIA SIĘ DO NISZCZENIA SIEDLISK?

Przeznaczanie łąk albo terenów podmokłych pod zabudowę mieszkalną lub pod uprawy, co przyczynia się do wyginięcie wielu żyjących na tych obszarach gatunków roślin i zwierząt.

– Wycinanie lasów np. aby zwiększyć powierzchnię upraw i pastwisk lub w celu pozyskania drewna

– stosowanie monokultur leśnych, czyli tworzenie obszarów, na których występuje jeden gatunek drzew. (Takie zmiany spowodują zmianę w ekosystemie. Gatunki, które wcześniej go zamieszkiwały zmieniają siedlisko lub giną. Poza tym w takim lesie szybko rozprzestrzeniają się szkodniki, ponieważ taki teren bogaty jest w pokarm i ubogi w naturalnych wrogów)

– używanie środków chemicznych do usuwania szkodników (powoduje śmierć wielu pożytecznych organizmów)

SKUTKI WPROWADZANIA OBCYCH GATUNKÓW DO EKOSYSTEMÓW

Wprowadzenie do ekosystemów gatunków, które naturalnie w nim nie występują może doprowadzić do wymarcia rodzimych gatunków wskutek:

– konkurencji np. o siedliska z obcymi gatunkami

– zjadania lub niszczenia przedstawicieli rodzimych gatunków przez przedstawicieli obcych gatunków

– zmian w środowisku spowodowanych przez obce gatunki

GOSPODAROWANIE ZASOBAMI PRZYRODY

RODZAJE ZASOBÓW PRZYRODY

Odnawialne (niewyczerpalne):

– źródła energii (słoneczna, wiatru, geotermalna, wody)

Odnawialne (wyczerpywalne):

– organizmy

– woda

– powietrze

– gleba

Nieodnawialne (wyczerpywalne):

– paliwa kopalne

– rudy metali

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ – ZASADA

Należy dbać o zasoby przyrody w sposób, który nie spowoduje ich wyczerpanie oraz degradacji środowiska.

INACZEJ: należy racjonalnie gospodarować zasobami przyrody.

JAK RACJONALNIE GOSPODAROWAĆ ZASOBAMI PRZYRODY?

Należy ograniczać zużycie paliw kopalnych, a w zamian stosować odnawialne źródła energii m.in.

– energia geotermalna

– energia wiatru

– energia wody

– energia słoneczna

Należy odpowiedzialnie korzystać z odnawialnych zasobów przyrody, czyli:

– poprawę jakości wody

– ograniczenie eksploatacji organizmów

– poprawę jakości powietrza

– dbanie o czystą i żyzną glebę

NA CZYM POLEGA RACJONALNA GOSPODARKA ZASOBAMI NIEODNAWIALNYMI?

Korzystając z zasobów przyrody każdego dnia możemy przyczynić się do racjonalnego ich wykorzystywania np.:

– nie wyrzucać śmieci w nieodpowiednich miejscach (skażenie środowiska)

– korzystać z roweru lub komunikacji miejskiej zamiast samochodu (zmniejszenie produkcji spalin)

– odłączać od prądu sprzęty elektroniczne po ich naładowaniu (ograniczenie zużycia energii)

– segregować śmieci (recykling)

OCHRONA PRZYRODY

Cele ochrony przyrody: zachowanie, właściwe wykorzystanie i odnawianie zasobów przyrody oraz jej składników.

Wyróżnia się ochronę obszarową indywidualną i gatunkową.

Ochrona przyrody	Przedmiot ochrony	Najważniejsze formy ochrony w Polsce
obszarowa	tereny szczególnie cenne pod względem przyrodniczym krajobrazowym lub kulturowym	– parki narodowe – parki krajobrazowe – rezerwaty przyrody – obszary natura 2000
indywidualna	niewielkie elementy przyrody, np. Pojedyncze osobniki, obiekty przyrody nieożywionej lub małe fragmenty ekosystemów	– pomniki przyrody – stanowiska dokumentacyjne -użytki ekologiczne
gatunkowa	rzadkie lub zagrożone wyginięciem gatunki roślin, zwierząt i grzybów	– 800 gatunków zwierząt – 300 gatunków roślin – 300 gatunków grzybów

OCHRONA OBSZAROWA

obejmuje tereny cenne pod względem przyrodniczym, krajobrazowym i kulturowym

Forma ochrony obszarowej:

– Park Narodowy (przyroda jest zachowana w stanie niezmienionym lub mało zmienionym przez człowieka)

– Rezerwat przyrody (obszar mniejszy od Parku Narodowego, służy ochronie rzadkich roślin i zwierząt wraz z ich siedliskami oraz cennych ekosystemów)

– park krajobrazowy (obszar o dużej wartości kulturowej i historycznej w obrębie, której można prowadzić działalność gospodarczą, ale tylko zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju)

RODZAJE OCHRONY GATUNKOWEJ

ŚCISŁA	CZĘŚCIOWA
Chronione gatunki nie można zbierać, uszkadzać, zabijać ani hodować. Nie wolno też niszczyć ich siedlisk. Zakazy obowiązują na obszarze całego kraju przez cały rok.	Możliwe jest wykorzystywanie przedstawicieli chronionych gatunków w stopniu określonym przepisami, np. Można zbierać osobniki w określonych miesiącach roku lub określonych rozmiarach ciała

CO ZNACZY CZYNNA OCHRONA PRZYRODY?

To sposób ochrony, który zakłada ingerencję człowieka w środowisko np. koszenie łąk, likwidacja gatunków inwazyjnych, odtwarzanie liczebności gatunków zagrożonych.