CHEMIA KLASA VIII DZIAŁ II. SOLE
POJĘCIA
Sole – to związki chemiczne, które zawierają kationy metali (lub kationy amonu) oraz aniony reszt kwasowych.
Dysocjacja jonowa – rozpad soli na kationy metali (lub kationy amonu) i aniony reszt kwasowych pod wpływem cząsteczek wody. Dysocjacji jonowej ulegają również sole stopione.
Reakcja zobojętnienia – reakcja między kationami wodoru H+ a anionami wodorotlenkowymi OH–, której produktem jest cząsteczka wody.
Metale szlachetne – metale mniej aktywne chemicznie od wodoru; nie wypierają wodoru z wody i roztworów kwasów.
Tlenek zasadowy – tlenek metalu, który reaguje z kwasem, tworząc sól. Większość tlenków zasadowych reaguje z wodą, tworząc zasady.
Tlenek kwasowy – tlenek, najczęściej niemetalu, który reaguje z zasadą, tworząc sól. Niektóre tlenki kwasowe, np. CO2, SO2, SO3, N2O5 reagują też z wodą, tworząc kwasy.
Zjawisko endotermiczne – zjawisko fizyczne, które przebiega z pobieraniem ciepła z otoczenia.
JAK SĄ ZBUDOWANE SOLE?
Sole to związki chemiczne zbudowane z kationów metalu (lub kationów amonu) i anionów reszty kwasowej. Sole są związkami chemicznymi pochodzącymi od wodorotlenków i kwasów.
WZÓR OGÓLNY SOLI
JAK TWORZY SIĘ NAZWY SOLI?
Nazwę soli tworzy się od nazwy kwasu, dodając nazwę metalu i uwzględniając jego wartościowość, jeśli metal w związkach chemicznych przyjmuje różne wartościowości.
Nazwy soli kwasów beztlenowych mają końcówkę -ek.
Nazwy soli kwasów tlenowych mają końcówkę -an.
PRZYKŁADY:
RODZAJE KWASÓW | NAZWA KWASU | NAZWA SOLI | WARTOŚCIOWOŚĆ RESZTY KWASOWEJ |
kwasy beztlenowe | chlorowodorowy siarkowodorowy | chlorek siarczek | I II |
kwasy tlenowe | siarkowy(VI) siarkowy(IV) azotowy(V) węglowy fosforowy(V) | siarczan(VI) siarczan(IV) azotan(V) węglan fosforan(V) | II II I II III |
JAK USTALIĆ WZÓR SOLI?
Wzór sumaryczny soli można ustalić na podstawie wzoru ogólnego:
Należy zastosować regułę:
GDZIE STOSUJE SIĘ SOLE?
CHLORKI | AZOTANY(V) | WĘGLANY | SIARCZANY(VI) | FOSFORANY(V) |
– solenie i konserwowanie potraw; – medycyna; – farmacja; – mikrobiologia; – do posypywania oblodzonych nawierzchni; – srebrzenie; – fotografika. | – rolnictwo (nawozy sztuczne); – konserwowanie potraw; – wyrób leków i barwników; – produkcja luster i farb; – pirotechnika. | – produkcja środków myjących, piorących i kosmetyków; – produkcja szkła i papieru; – rolnictwo (nawozy sztuczne); – budownictwo; – produkcja kredy szkolnej. | – produkcja szkła; – rolnictwo (nawozy sztuczne); – medycyna (gips); – produkcja H2SO4; – budownictwo.
| – rolnictwo (nawozy sztuczne); – otrzymywanie fosforu; – przemysł spożywczy (dodatek do żywności). |
POJĘCIA: WODOROSOLE/HYDROKSOSOLE
WODOROSOLE (sole kwaśne) – związki chemiczne będące solami kwasów wieloprotonowych, których aniony zawierają atomy wodoru w grupie kwasowej.
PRZYKŁADOWE WODOROSOLE:
– wodorowęglan sodu, NaHCO3 (soda oczyszczona) – stosowany jako środek spulchniający i pianotwórczy.
– wodorosiarczan sodu, NaHSO4 – stosowany głównie jako środek obniżający pH w zbiornikach wodnych, np. w oczkach wodnych.
HYDROKSOSOLE – to sole zbudowane z kationów metalu (lub kationu amonu), anionów reszty kwasowej oraz anionów wodorotlenkowych.
PRZYKŁADOWE HYDROKSOSOLE:
CaCl(OH) – chlorek wodorotlenek wapnia
MgBr(OH) – bromek wodorotlenek magnezu
NA CZYM POLEGA DYSOCJACJA JONOWA SOLI?
Sole pod wpływem cząsteczek wody rozpadają się na kationy i aniony. Dzięki obecności jonów, powstających w procesie dysocjacji jonowej, wodne roztwory soli przewodzą prąd elektryczny (są elektrolitami).
- Cząsteczki H2O otaczają kryształ NaCl (chlorek sodu), wiązanie w NaCl ulega osłabieniu.
- Cząsteczki H2O odrywają jony NA+ i Cl– i ustawiają się tak, aby biegun dodatni był jak najbliżej jonu Cl–, a ujemny jonu Na+.
- Kryształ NaCl pod wpływem cząsteczek H2O całkowicie rozpada się na kationy NA+ i aniony Cl–
Chlorek sodu to związek chemiczny o budowie jonowej. Dysocjuje na kationy sodu i aniony chlorkowe.
JAKIE JONY POWSTAJĄ W WYNIKU DYSOCJACJI JONOWEJ SOLI?
Sole dysocjują na kationy metali (lub kationy amonu) i aniony reszt kwasowych.
Ładunek kationu jest liczbowo równy wartościowości metalu.
Ładunek anionów jest liczbowo równy wartościowości reszty kwasowej. Liczba ładunków dodatnich jest równa liczbie ładunków ujemnych.
CZY SOLE DOBRZE ROZPUSZCZAJĄ SIĘ W WODZIE?
Nie wszystkie sole dobrze rozpuszczają się w wodzie. Istnieją sole łatwo rozpuszczalne, ale są też sole trudno rozpuszczalne, lub prawie nierozpuszczalne w wodzie.
Sole dobrze rozpuszczalne w wodzie to:
– wszystkie azotany(V);
– sole sodu;
– sole potasu;
– sole amonu.
Trudno rozpuszczalne sole:
– wszystkie fosforany, (poza fosforanem sodu i wapnia);
– sole wapnia;
– sole magnezu;
– chlorek ołowiu(II) PbCl2;
– jodek ołowiu(II) Pbl2.
W JAKIM STANIE SKUPIENIA WYSTĘPUJĘ SOLE?
– w stanie stałym;
– stanie ciekłym (temperatura pokojowa), np. fluorek antymonu(V) SbF5
– jako substancja stała, lecz nie mająca budowy krystalicznej, np. difosforan(V) cyny(II) Sn2P2O7
NA CZYM POLEGA REAKCJA ZOBOJĘTNIANIA?
W wyniku rekcji kwasu (odczyn kwasowy) z zasadą (odczyn zasadowy) powstaje cząsteczka wody (odczyn obojętny).
JAK PRZEBIEGA REAKCJA ZOBOJĘTNIANIA?
W wyniku rekcji kwasu (odczyn kwasowy) z zasadą (odczyn zasadowy) powstaje cząsteczka wody (odczyn obojętny). Reakcja kwasu z zasadą nosi nazwę reakcji zobojętniania lub neutralizacji.
Kwas (obecność jonów H+) decyduje o odczynie kwaśnym roztworu
+
Zasada (obecność jonów OH–) decyduje o odczynie zasadowym roztworu
Co daje
Sól + wodę (roztwór o odczynie obojętnym, po dodaniu ściśle określonej ilości kwasu do zasady)
CO TO JEST SZEREG AKTYWNOŚCI METALI?
Szereg aktywności metali to zbiór metali uporządkowanych według wzrastającej aktywności chemicznej. Aktywność chemiczną metali określa się na podstawie możliwości wypierania przez nie wodoru z kwasu.
PAMIĘTAJ!
Metale bardziej aktywne od wodoru wypierają go z wody i z kwasów.
CZY MOŻNA OTRZYMAĆ SÓL Z METALU I KWASU?
Tak, reakcja kwasu z metalem bardziej aktywnym od wodoru jest jednym ze sposobów otrzymywania soli.
CZY MOŻNA OTRZYMAĆ SÓL Z TLENKU METALU Z KWASEM?
Tak, reakcja tlenku metalu z kwasem jest jednym ze sposobów otrzymywania soli.
JAK OGÓLNIE ZAPISAĆ PRZEBIEG REAKCJI WODOROTLENKU METALU Z TLENKIEM NIEMETALU?
JAK ZAPISAĆ WZORY SUBSTANCJI TRUDNO ROZPUSZCZALNYCH W WODZIE LUB PRAKTYCZNIE NIEROZPUSZCZALNYCH W WODZIE?
Wzory takich substancji np. AgCl (chlorek srebra(I)) zapisuje się cząsteczkowo. Substancje te nie ulegają dysocjacji jonowej, gdyż nie rozpuszczają się w wodzie.
CO TO SĄ REAKCJE STRĄCENIOWE?
Są to reakcje chemiczne, w których wyniku powstają produkty trudno rozpuszczalne lub praktycznie nierozpuszczalne w wodzie.
JAK ZAPISAĆ WZORY SUBSTANCJI TRUDNO ROZPUSZCZALNYCH W WODZIE LUB PRAKTYCZNIE NIEROZPUSZCZALNYCH W WODZIE?
Wzory takich substancji np. AgCl (chlorek srebra(I)) zapisuje się cząsteczkowo. Substancje te nie ulegają dysocjacji jonowej, gdyż nie rozpuszczają się w wodzie.
INNE SPOSOBY OTRZYMYWANIA SOLI?
– reakcja soli z zasadą;
– reakcja soli z kwasem;
– reakcja soli z inną solą;
– reakcja metalu z niemetalem.
CIEKAWOSTKI!
– Najprostszą i najtańszą metodą pozyskiwania NaCl jest odparowanie wody.
– Sód spala się w chlorze, tworząc chlorek sodu.
ĆWICZENIA - SPRAWDŹ WIEDZĘ PRZED SPRAWDZIANEM
Przykładowe zestawienia zadań, które mogą być idealnym treningiem przed realnym sprawdzianem.
Pliki do pobrania w .pdf i wydrukowania TUTAJ
