GEOGRAFIA KLASA VIII DZIAŁ III. AMERYKA PŁN. I AMERYKA PŁD.
ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE AMERYKI
AMERYKA PÓŁNOCNA | AMERYKA POŁUDNIOWA |
– zajmuje obszar 24,2 mln km2 – 17% powierzchni stanowią wyspy – największa wyspa – Grenlandia (2,2 mln km2) – ilość mieszkańców: 592 mln ludzi – w Ameryce Północnej położone jest najpotężniejsze pod względem gospodarczym państwo świata – Stany Zjednoczone (USA) | – zajmuje obszar 17,8 mln km2 – 1/3 obszaru kontynentu zajmuje dorzecze Amazonki – Nizinę Amazonki pokrywa największy obszar wilgotnego lasu równikowego na Ziemi – ilość mieszkańców: ok. 430 milionów ludzi – największym państwem kontynentu jest Brazylia |
UKSZTAŁTOWANIE TERENU
- Główne formy rzeźby terenu układają się południkowo;
- W zachodnich częściach kontynentów ciągną się systemy górskie:
– w Ameryce Północnej – Kordyliery (najwyższy szczyt – Denali 6190 m n.p.m.);
– w Ameryce Południowej – Andy (najwyższy szczyt Aconcagua 6962 m n.p.m.).
- Centralną część obu kontynentów stanowi pas równin i nizin:
– w Ameryce Północnej – obszar Wielkich Równin, Niziny Wewnętrzne, Nizina Zatokowa;
– w Ameryce Południowej – Nizina Orinoko, Nizina Amazonki, Nizina La Platy.
- Na wschodnich wybrzeżach kontynentów rozciągają się stare góry i wyżyny:
– w Ameryce Północnej – Appalachy;
– w Ameryce Południowej – Wyżyna Gujańska, Wyżyna Brazylijska, Wyżyna Patagońska.
RZEKI AMERYKI PÓŁNOCNEJ I AMERYKI POŁUDNIOWEJ
RZEKI AMERYKI PÓŁNOCNEJ | RZEKI AMERYKI POŁUDNIOWEJ |
– Mackenzie – Missisipi – Missouri – Platte – Green River – Kolumbia – Ottawa | – Amazonka – Parana – São Francisco – Urugwaj – Orinoko – Magdalena – Parnaiba |
STREFY KLIMATYCZNE AMERYKI
– Ameryka leży w zasięgu wszystkich stref klimatycznych. Zróżnicowanie klimatu wynika m.in. z rozciągłości południkowej, rzeźby terenu i występowania prądów morskich.
– Łatwy przepływ mas powietrza w kierunku północ-południe jest przyczyną występowania zjawisk ekstremalnych (tornada szczególnie w Ameryce Północnej).
– Czynnikiem kształtują klimat Ameryki są prądy morskie.
– Zachodnie Wybrzeża obu kontynentów znajdują się pod wpływem zimnych prądów morskich (ilość opadów jest tam niewielka co sprzyja powstawaniu pustyń).
– Wschodnie Wybrzeża kontynentów są pod wpływem ciepłych prądów morskich (zwiększone opady atmosferyczne).
– Cechą klimatu Ameryki jest występowanie układów niskiego ciśnienia (zwanych cyklonami tropikalnymi, którym towarzyszą silne wiatry i burze).
STREFY KLIMATYCZNE (AMERYKA PÓŁNOCNA I AMERYKA POŁUDNIOWA)
- Strefa klimatów okołobiegunowych: polarny, subpolarny.
- Strefa klimatów umiarkowanych:
– odmiany chłodne: morski, przejściowy, kontynentalny;
– odmiany ciepłe: morski, przejściowy, kontynentalny, kontynentalny suchy.
- Strefa klimatów podzwrotnikowych: morski (śródziemnomorski), kontynentalny, suchy i skrajnie suchy.
- Strefa klimatów zwrotnikowych: wilgotny, suchy i skrajnie suchy.
- Strefa klimatów równikowych: równikowe wilgotny, podrównikowy.
- Klimaty astrefowe: górski.
TORNADA I CYKLONY TROPIKALNE W AMERYCE PÓŁNOCNEJ
W JAKI SPOSÓB POWSTAJĄ CYKLONY TROPIKALNE?
Cyklony tworzą się nad silnie nagrzanymi oceanami w obszarach międzyzwrotnikowych. Temperatura wody musi przekraczać 25°C i być wyższa od temperatury powietrza.
JAK ZBUDOWANY JEST CYKLON TROPIKALNY?
Cyklon tropikalny wyglądem przypomina olbrzymi wir. W jego centralnej części znajduje się oko cyklonu o średnicy od 20 do 30 km. Zazwyczaj nie występują w nim opady, wiatr jest słaby, a niebo jest prawie bezchmurne. Wokół oka cyklonu występuje strefa potężnych chmur kłębiastych, którym towarzyszą burze i gwałtowne ulewy oraz bardzo silne wiatry. Różnice ciśnienia atmosferycznego między okiem cyklonu a skrajem wiru sprawia, że prędkość wiatru dochodzi do 300 km/h.
SKUTKI CYKLONÓW TROPIKALNYCH (KATEGORIA 1-5)
– ofiary w ludziach;
– olbrzymie szkody materialne (zwykle szacuje się na dziesiątki mld dolarów, ponieważ występują na obszarach o dużej gęstości zaludnienia i rozwiniętej infrastrukturze).
Na wielkość szkód wywołanych przez cyklony tropikalne wpływają takie czynniki jak: prędkość i siła wiatrów, intensywne opady, które przyczyniają się do powstawania powodzi i podtopień (zniszczone uprawy) lub fali powodziowej.
KATEGORIA | POTENCJALNE ZNISZCZENIA |
1 | zniszczenia spowodowane głównie przez niezabezpieczone przedmioty np. gałęzie drzew, niewielkie lokalne przybrzeżne podtopienia |
2 | zniszczenia dachów, drzwi i okien, zniszczenia roślinności zniszczenia spowodowane podtopieniami w portach i marinach |
3 | nieznaczne uszkodzenia mniejszych budynków, możliwe podtopienia w głębi lądu |
4 | zniszczenia ścian budynków, możliwe zerwane dachy, duża erozja nadbrzeża, możliwe podtopienia znacznych obszarów w głębi lądu |
5 | całkowite zniszczenie budynków o słabszej konstrukcji oraz powodzie o dużym zasięgu |
W JAKI SPOSÓB POWSTAJĄ TORNADA?
Tornado (trąba powietrzna) powstaje, kiedy gorące i wilgotne powietrze znad Zatoki Meksykańskiej napotyka zimne i suche powietrze znad Gór Skalistych. Między centrum tornada, a skrajem występuje bardzo duża różnica ciśnienia atmosferycznego, która przyczynia się do powstania wiatru, mogącego przekroczyć nawet 1400 km/h.
JAK WYGLĄDA TORNADO?
Tornado wyglądem przypomina lej. W górnej części zachodzą wyładowania atmosferyczne, natomiast dolna część zwykle otoczona jest chmurą pyłu i odłamków przedmiotów porwanych przez wir powietrza. W USA tornado ma przeciętnie średnicę 150 m.
SKUTKI TORNAD
Skutki tornad zależą od ich siły, którą określa się na podstawie skali EF (EF0 do EF5 – skala największa) Są to zniszczenia:
– lekkie np. uszkodzone dachy domów
– umiarkowane np. zerwane dachy domów
– znaczne np. wyrwane z korzeniami duże drzewa
– ciężkie np. uszkodzone duże budynki
– druzgocące np. zrównane z ziemią domy
– nieprawdopodobne np. zburzone do fundamentów domy o bardzo mocnej konstrukcji
AMAZONIA
AMAZONKA – największa rzeka kontynentu Ameryki Południowej. Największe dopływy: Xingu, Tapajos, Madeira, Purus, Jurua, Ukajali, Putumayo, Japura, Rio Negro, Trombetas, Paru.
ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE AMAZONII
– W większości występują tam wilgotne lasy równikowe (zwane selwą), głównie ze względu na występowanie tam klimatu równikowego wybitnie wilgotnego.
– W tym klimacie nie występuje wyraźne zróżnicowanie pór roku.
– Różnorodność flory i fauny.
WILGOTNY LAS RÓWNIKOWY (zwany lasem deszczowym) charakteryzuje się piętrowością roślinną. Przez cały rok występują tam obfite deszcze i wysoka temperatura powietrza. Dzięki takim warunkom roślinności w wyższych piętrach jest bardzo bujna.
WILGOTNY LAS RÓWNIKOWY – POSZCZEGÓLNE PIĘTRA
– piętro wysokich pojedynczych drzew (żyją tam głównie ptaki i motyle)
– piętro drzew średnich (żyją tam m.in. owady, drobne ssaki oraz ptaki)
– piętro drzew niskich (drzewa o grubych pniach i gałęzie są oplecione lianami, na które mogą wchodzić cięższe zwierzęta)
– piętro krzewów i runa (rosną tam drzewiaste paprocie, zarośla, mchy i różne rośliny cieniolubne; żyją tam np. duże ssaki, termity, mrówki i inne owady)
FAUNA I FLORA AMAZONII
Na 100 m2 lasu deszczowego można znaleźć 700 różnych gatunków drzew i dwa razy więcej gatunków innych roślin. Każde 10 km2 tego lasu to siedlisko średnio 125 gatunków ssaków, 400 gatunków ptaków, 100 gatunków gadów, 60 gatunków płazów i ok. 150 gatunków motyli.
WYBRANE GATUNKI ROŚLIN I ZWIERZĄT ŻYJĄCYCH W AMAZONII
– Heliconia
– storczyki
– drzewa kapokowe
– mahoniowce
– piranie
– nietoperze
– małpy (np. małpa czarnogłowa – gatunek zagrożony wyginięciem)
– jaguary
– tygrysy
– lamparty
– anakondy (np. anakonda zielona – jeden z największych węży świata)
GŁÓWNE KIERUNKI GOSPODARCZEGO WYKORZYSTANIA AMAZONII
– pozyskiwanie kauczuku
– wydobywanie surowców mineralnych m.in. ropy naftowej, diamentów i złota
– pozyskiwanie drewna (mahoniowiec, palisandrowiec)
– wycinanie lasów pod pola uprawne i pastwiska (uprawa soi, chów bydła)
NEGATYWNE SKUTKI WYKORZYSTANIA AMAZONII:
– Brazylia rozwija się gospodarczo kosztem lasów Amazonii (powoduje to ogromne straty ekologiczne).
– Wypalanie wilgotnych lasów równikowych powoduje zwiększanie się ilości dwutlenku węgla w powietrzu oraz zmniejszanie liczby gatunków roślin i zwierząt jak również erozja gleb i zaburzenia obiegu wody w atmosferze
– rdzenni mieszkańcy są zmuszani do przenoszenia się na inne tereny oraz zmiany trybu życia z powodu wycinki amazońskich lasów
W efekcie działań człowieka powierzchnia lasów Amazonii zmniejszyła się o ok. 20%. W takim tempie do 2050 roku zniknie ok. 40% powierzchni lasów równikowych tego regionu.
LUDNOŚĆ AMERYKI
W Ameryce żyje ludność rasy białej, żółtej, czarnej oraz przedstawiciele odmian mieszanych.
– Metysi (potomkowie Indian i osób należących do odmiany białej człowieka)
– Mulaci (potomkowie przedstawicieli odmiany białej i czarnej)
– Zambo (potomkowie przedstawicieli odmiany czarnej i Indian)
JAKIE SĄ PRZYCZYNY ZRÓŻNICOWANIA ETNICZNEGO LUDNOŚCI OBU AMERYK?
Zróżnicowanie etniczne obu ameryk jest związane z migracjami (przemieszczaniem się ludności) i przyczynia się do zróżnicowania tego obszaru pod względem kulturowym. Ludność, która napływała, zazwyczaj nie przyjmowała kultury rdzennych mieszkańców Ameryki lecz dodawała własne elementy.
LICZBA LUDNOŚCI
Przed przybyciem Krzysztofa Kolumba do Ameryki kontynent zamieszkiwało ok. 30 milionów ludzi.
Obecnie obie Ameryki zamieszkuje ponad miliard ludzi. Przyczyną wzrostu liczby mieszkańców Ameryki stał się napływ imigrantów z Europy i rosnący przyrost naturalny.
DLACZEGO WIELU INDIAN NIE CHCE PRZENOSIĆ SIĘ Z REZERWATÓW DO INNYCH REGIONÓW NP. DUŻYCH MIAST?
Indianie, którzy nie potrafili zamieszkać wśród dzisiejszej ludności Ameryki wciąż są mieszkańcami rezerwatów. Zlokalizowane na terenie całego kraju obszary są miejscem przebywania rdzennej ludności Ameryki.
Wielu Indian (głównie dotyczy to rejonów o najwyższym poziomie biedy i bezrobocia) otrzymuje różnego rodzaju pomoc zewnętrzną (organizowana przez państwa i instytucje charytatywne).
Inną przyczyną jest silne przywiązanie do kultury plemiennej.
PRZYCZYNY ZANIKU KULTURY RDZENNYCH MIESZKAŃCÓW W WIELU MIEJSCACH NA ZIEMI
– wyniszczanie rdzennej ludności w czasie kolonizacji Ameryki;
– wypieranie Indian z tradycyjnie zajmowanych terenów;
– upowszechnienie się elementów kultury Europejskiej np. Święta Bożego Narodzenia;
– zastępowanie tradycyjnych przedmiotów kultury indiańskiej przez przedmioty wytworzone w sposób przemysłowy;
– pojawienie się nowych umiejętności (czytanie i pisanie).
URBANIZACJA W AMERYCE
URBANIZACJA – POJĘCIE
Jest to proces rozwoju miast, który obejmuje wzrost liczby ludności miejskiej, powstawanie nowych miast oraz powiększanie obszaru istniejących ośrodków.
CZYNNIKI, KTÓRE SPOWODOWAŁY NAPŁYW LUDNOŚCI DO AMERYKI
Wielkie fale migracji:
– Pierwsza fala – napływ ludności żółtej pochodzenia azjatyckiego (Indianie, Aleuci, Inuici – rdzenna ludność Ameryki).
– Druga fala migracji – dotarcie Krzysztofa Kolumba do wybrzeży Ameryki (Biała ludność pochodzenia europejskiego).
– Kolejna fala – ludzie sprowadzeni do Ameryki wbrew swojej woli do pracy w charakterze niewolników na plantacjach (czarnoskóra ludność pochodzenia afrykańskiego).
– Obecnie migracja do Ameryki (Stany Zjednoczone i Kanada) to ludność ze wszystkich kontynentów.
ROZMIESZCZENIE LUDNOŚCI
Ludność Ameryki rozmieszczona jest nierównomiernie ze względu na:
– warunki środowiska przyrodniczego;
– poziom rozwoju gospodarczego poszczególnych krajów i regionów;
– historia zasiedlania tej części świata;
– najwyższe partie gór w obu Amerykach, to obszary prawie niezamieszkane
– najwięcej ludzi zamieszkuje tereny położone bliżej oceanów (zachodnia i wschodnia część Ameryki Północnej oraz północno-zachodnia i wschodnia część Ameryki Południowej)
– największe skupiska ludności znajdują się na wybrzeżu Atlantyku i w rejonie Wielkich Jezior (jest tam łagodny klimat i nizinne ukształtowanie powierzchni)
– najmniej zaludnione obszary w Ameryce to tereny o skrajnie zimnym klimacie (Grenlandia, Archipelag Arktyczny, Północna Kanada i Patagonia)
– słabo zaludnione są obszary gorące i wilgotne (Nizina Amazonki i Góry Skaliste)
ROZWÓJ MIAST
CZYM JEST AGLOMERACJA?
To zespół miejski, który tworzy jedno duże, wyraźnie dominujące miasto wraz z otaczającymi je mniejszymi miejscowościami.
W Ameryce jest sześć ponad dziesięciomilionowych aglomeracji:
– Meksyk (stolica państwa Meksyk);
– Nowy Jork (Stany Zjednoczone);
– Los Angeles (Stany Zjednoczone);
– São Paulo (Brazylia);
– Rio de Janeiro (Brazylia);
– Buenos Aires (Argentyna).
MEGALOPOLIS
CZYM JEST MEGALOPOLIS?
Megalopolis to silnie zurbanizowane obszary, które powstają po połączeniu się większych aglomeracji.
Czym odznacza się megalopolis?
– dużą gęstością zaludnienia;
– wysoką zabudową w centrach połączonych miast;
– niższą zabudową w dzielnicach mieszkalnych;
– bardzo gęstą siecią komunikacyjną złożoną np. z wielu autostrad i linii metra.
NAJWIĘKSZE MEGALOPOLIS W AMERYCE
– wschodnie wybrzeże Stanów Zjednoczonych (nazywane BosWash od miast: Boston i Washington), które rozciąga się na długości ok. 1000 km i liczy ok. 50 mln mieszkańców;
– megalopolis południowokalifornijskie na zachodnim wybrzeżu (tworzą je miasta: Los Angeles i San Francisco, liczy 30 mln osób);
– megalopolis Wielkich Jezior (ChiPitts czytaj: czipits), które tworzą miasta takie jak: Chicago, Detroit, Pittsburgh, liczy 30 mln osób;
– W Ameryce Południowej zlokalizowane jest megalopolis brazylijskie (składa się z aglomeracji takich jak: São Paulo i Rio de Janeiro, liczy 30 mln osób)
SLAMSY (Stany Zjednoczone)/FAWELI (Brazylia)/BARRIADAS (Peru) – DZIELNICE NĘDZY
PRZYCZYNY POWSTAWANIA SLAMSÓW:
– bardzo szybkie tempo urbanizacji;
– duży napływ ludności do miast;
– bezrobocie;
– bieda;
– problemy gospodarcze;
– bezprawie, wojny gangów itp.;
– funkcjonujące w państwie systemy podziału ludności na klasy;
– klęski żywiołowe.
PROBLEMY, Z KTÓRYMI BORYKAJĄ SIĘ MIESZKAŃCY DZIELNIC NĘDZY:
– bezrobocie i bieda;
– choroby;
– wysoki poziom przestępczości;
– narkomanie;
– utrudniony dostęp do wody pitnej, elektryczności, kanalizacji, edukacji i opieki zdrowotnej;
– większość domów powstaje z prowizorycznych materiałów bez pozwoleń na budowę.
KANADA
OCEANY OBLEWAJĄCE KANADĘ TO:
– Ocean Spokojny,
– Ocean Atlantycki,
– Ocean Arktyczny.
JAKIE PAŃSTWA SĄSIADUJĄ Z KANADĄ?
Na lądzie Kanada graniczy tylko ze Stanami Zjednoczonymi tworząc najdłuższą na świecie granicę lądową.
Granice morskie: na północy z Danią (Grenlandia) oraz na wschodzie z Francją.
KTÓRE TERENY KANADY SĄ NAJLEPSZE POD PRODUKCJĘ ROLNĄ?
– Użytki rolne znajdują się głównie w południowej i południowo-wschodniej części Kanady. Występują tam żyzne gleby i klimat umiarkowany ciepły. Dlatego uprawia się tam: pszenicę, jęczmień, owies, ziemniaki i buraki cukrowe.
– W południowo-środkowej części Kanady występują prerie (naturalne pastwiska) dla chowu zwierząt – bydła, owiec i trzody chlewnej.
CZYM SĄ FARMY?
To wielkoobszarowe gospodarstwa rolne charakterystyczne dla Kanady. Średnia wielkość takiego gospodarstwa wynosi ok. 200 ha. Większość farm wytwarza jeden produkt. Ze względu na duże powierzchnie, wykorzystywane są maszyny m.in. kombajny. Prawie wszystkie farmy nastawione są na sprzedaż produkowanych towarów.
Z CZEGO WYNIKA PRZESUNIĘCIE GRANICY LASÓW NA ZACHODZIE KANADY W KIERUNKU PÓŁNOCNYM?
Przesunięcie się granicy lasów na zachodzie Kanady w kierunku północnym wynika z oddziaływania chłodnych i ciepłych prądów morskich oraz ukształtowania powierzchni.
STANY ZJEDNOCZONE – POTĘGA GOSPODARCZA ŚWIATA
DOLINA KRZEMOWA
To pierwszy na świecie ośrodek high-tech (technopolia). Nazwa miejsca nawiązuje do krzemu – minerału wykorzystywanego np. do produkcji procesorów komputerowych.
JAKIE CZYNNIKI MIAŁY WPŁYW NA ROZWÓJ DOLINY KRZEMOWEJ?
– położenie w pobliżu uniwersytetów i centrów badawczych;
– wysoko wykwalifikowana kadra pracownicza;
– duża liczba bogatych i nieobawiających się ryzyka inwestorów.
ŚWIATOWE FIRMY, KTÓRE SWOJE SIEDZIBY MAJĄ W DOLINIE KRZEMOWEJ TO:
– Apple,
– Cisco Systems,
– eBay,
– Facebook,
– Google,
– Hewlett-Packard,
– Intel,
– Symantec,
– Yahoo.
NOWOCZESNA GOSPODARKA OPARTA NA WIEDZY (GOW)
GOW – z ang. knowledge-based economy
Do rozwoju przemysłu high-tech i najnowocześniejszych rozwiązań technologicznych wykorzystuje się badania naukowe, dzięki którym bardzo szybko rozwija się wiele działów amerykańskiej gospodarki.
Kluczowe działy przemysłu i usług:
– usługi telekomunikacyjne;
– usługi edukacyjne;
– usługi naukowo-badawcze;
– usługi finansowe.
MARNOWANIE ŻYWNOŚCI – PROBLEM STANÓW ZJEDNOCZONYCH
W Stanach Zjednoczonych każdego roku marnuje się około 60 milionów ton żywności (ok. 160 mld USD).
Dużą produkcję żywności umożliwiają m.in.:
– postępująca mechanizacja i chemizacja rolnictwa;
– wprowadzanie odpornych na choroby i szkodniki oraz bardziej wydajnych gatunków roślin modyfikowany genetycznie;
– komputeryzacja i automatyzacja przetwórstwa artykułów spożywczych.
CO JEST PRZYCZYNĄ MARNOWANIA ŻYWNOŚCI W STANACH ZJEDNOCZONYCH?
– niskie ceny,
– łatwy i stały dostęp do żywności,
– tanie jedzenie pakowane w ogromne opakowania w promocyjnych cenach, które nie jest zjadane i trafia na śmietnik,
– większość jedzenia nawet nie jest otwierana tylko wyrzucana z powodu upływu terminu przydatności do spożycia
ĆWICZENIA - SPRAWDŹ WIEDZĘ PRZED SPRAWDZIANEM
Przykładowe zestawienia zadań, które mogą być idealnym treningiem przed realnym sprawdzianem.
Pliki do pobrania w .pdf i wydrukowania TUTAJ
