HISTORIA KLASA VIII DZIAŁ II. POLACY PODCZAS II WOJNY ŚWIATOWEJ
PODZIAŁ ZIEM POLSKICH
28 września 1939 r. podpisanie niemiecko-sowieckiego traktatu o granicach i przyjaźni
Ziemie polskie, które trafiły pod okupację niemiecką, zostały podzielone na dwie części:
– ziemie wcielone bezpośrednio o III Rzeszy (Pomorze Gdańskie, Suwalszczyzna, ziemia łódzka część Wielkopolski, Mazowsza i Górnego Śląska)
– Generalne Gubernatorstwo (większość Mazowsza z Warszawą, Polesie Lubelskie i Małopolska)
Obszary znajdujące się pod okupacją sowiecką wcielono do ZSRR (tzw. Zachodnia Białoruś i tzw. Zachodnia Ukraina oraz Litwa)
NIEMIECKA POLITYKA OKUPACYJNA
Na ziemiach polskich włączonych do III Rzeszy Niemcy wprowadzili terror wobec ludności polskiej.
PRZYCZYNY:
– Rasistowska polityka III Rzeszy
– plany podporządkowania Polaków Niemcom
– Zwycięstwo Niemiec w wojnie z Polską we wrześniu 1939 r.
SKUTKI:
– eksterminacja części ludności polskiej
– wysiedlenie ludności polskiej
– wzrost aktywności polskiego ruchu oporu
NA CZYM POLEGAŁ TERROR NA LUDNOŚCI POLSKIEJ?
– Masowe mordy (ok. 80 tys. Polaków w pierwszych miesiącach okupacji)
– skazywanie na więzienie i obozy koncentracyjne
– wysiedlenia (ok. 900 tys. Polaków pozbawiono majątku i wywieziono do Generalnego Gubernatorstwa lub na przymusowe prace do Niemiec)
– pozbawianie Polaków praw obywatelskich
– likwidacja polskich szkół
– ustanowienie języka niemieckiego językiem urzędowym
– przeprowadzano uliczne łapanki (zatrzymywanym sprawdzano dokumenty, a podejrzanych kierowano do aresztów, gdzie osoby były torturowane, mordowane, albo przewożone do obozów koncentracyjnych). Symbolem niemieckiej okupacji stało się więzienie Pawiak oraz areszt w siedzibie tajnej policji niemieckiej gestapo w alei Szucha w Warszawie.
– publiczne egzekucje zakładników na ulicach (zazwyczaj osoby przypadkowe, które w odwecie za działalność polskiego podziemia wieszano lub rozstrzeliwano)
GENERALNE GUBERNATORSTWO
Władzę sprawował: gubernator Hans Frank
Założenie: rolnicze zaplecze dla III Rzeszy
Polacy tam mieszkający mieli stać się niewolnikami
Prawa w Generalnym Gubernatorstwie:
– dopuszczano używanie języka polskiego
– zachowano szkoły podstawowe i średnie zawodowe
– ustanowiono polską policję
– publikowane prasę polskojęzyczną podległą okupantowi (tzw. „gadzinówka”)
Działania przeciw polskim elitom:
– Akcja Specjalna „Kraków” (aresztowanie polskich profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego i wysłanie ich do obozu koncentracyjnego)
– Akcja pacyfikacyjna „AB” (wymordowanie kilka tysięcy przedstawicieli polskiej inteligencji, wielu wysłano do obozu koncentracyjnego)
OKUPACJA SOWIECKA
Głównym celem ZSRR była sowietyzacja (narzucenie ludności ideologii komunistycznej)
Cechami okupacji sowieckiej były:
– paszportyzacja
– większość stanowisk w administracji, gospodarce i szkolnictwie obsadzano komunistami z ZSRR lub miejscowymi Żydami, Ukraińcami i Białorusinami.
– represje wobec elit społecznych
– kościoły, cerkwie i synagogi zamieniano na magazyny
– odbieranie majątków ziemskich, fabryk, banków i kamienic ich właścicielom
PRZYPOMNIJ SOBIE
Nacjonalizacja – przejęcie czyjegoś majątku lub kapitału przez państwo
Kolektywizacja – przejmowanie własności prywatnej i przekazywanie jej do wspólnego zarządzania zbiorowości np. w formie spółdzielni
– język polski jako jeden z języków urzędowych
– istnienie polskich szkół, w tym Uniwersytetu i Politechniki Lwowskiej
Ponadto:
– Polaków skazywano na wieloletnie pobyty w łagrach
CZYM BYŁY ŁAGRY?
To ciężki obóz pracy, gdzie ludzie zmuszani byli do prac kopalnianych i przy wyrębie lasów. Temperatura osiągała tam -40 stopni Celsjusza, ludziom brakowało tam żywności i ciepłej odzieży.
– masowe deportacje wobec Polaków, którzy mogli potencjalnie zagrozić wprowadzeniu nowej władzy (dotyczyły rodzin urzędników państwowych, nauczycieli, policjantów i wojskowych)
JAK WYGLĄDAŁ PROCES DEPORTACJI?
– nad ranem do mieszkań wkraczało NKWD
– mieszkańcy mieli ok. godzinę na spakowanie najważniejszych rzeczy
– osoby wywożono do Kazachstanu i na tereny Syberii
POLSKI RZĄD NA EMIGRACJI
Inaczej określany jako polskie władze na uchodźctwie powstał we wrześniu 1939 r.
Prezydentem RP był: Władysław Raczkiewicz
Premierem i naczelnym wodzem był: generał Władysław Sikorski
Pierwszą siedzibą rządu na uchodźctwie była: miejscowość Angers [czytaj ążi] we Francji
Drugą (po zajęciu Francji przez Niemców) siedzibą rządy był: Londyn
UKŁAD SIKORSKI-MAJSKI
WYDARZENIE: 30 lipca 1941 r zawarcie polsko-sowieckiego układu Sikorski -Majski
PRZYCZYNY:
– napaść III Rzeszy na ZSRR
– zawarcie porozumienia sowiecko-brytyjskiego
SKUTKI:
– nawiązanie stosunków polsko-sowieckich
– uwolnienie Polaków więzionych w ZSRR
– zorganizowanie polskiej armii w ZSRR
ARMIA ANDERSA
Na mocy układu Sikorski-Majski na terenie ZSRR powstała Armia Andersa. Wstępowali do niej polscy jeńcy wojenni przebywający w sowieckich więzieniach. Armią dowodził gen. Władysław Anders. W 1942 r. polskie wojsko ewakuowano z ZSRR na Bliski Wschód.
ZBRODNIA KATYŃSKA
Z rozkazu Stalina zostali pomordowani polscy oficerowie, którzy byli wzięci do niewoli. Fakt o tym ukrywano. Masowe groby zostały odkryte przez Niemców, którzy po ataku na ZSRR zajęli te tereny. Licząc na konflikt pomiędzy Polakami a Sowietami, Niemcy poinformowali o tym fakcie opinię międzynarodową (1943 r.). W odwecie Sowieci wyparli się i oznajmili, że to sprawa hitlerowców. Polski rząd postanowił poprosić o zbadanie sprawy Międzynarodowy Czerwony Krzyż. Efektem było zerwanie stosunków dyplomatycznych między Polską z ZSRR.
POLSKI RZĄD NA EMIGRACJI
ORGANIZACJE KONSPIRACYJNE
– Po klęsce we wrześniu 1939 r. Polacy zaczęli zakładać organizacje konspiracyjne i grupy partyzanckie. Głównie tworzyli je byli wojskowi, którzy nie mogli przedostać się na Zachód, a nie chcieli się poddać. Dlatego kontynuowali walki w podziemiu.
– Służba Zwycięstwu Polski (SZP), a później Związek Walki Zbrojnej (ZWZ), której celem było przygotowanie ogólnokrajowego powstania
– gdy komendantem Głównym ZWZ został gen. Stefan Rowecki „Grot”, ZWZ został przekształcony w Armię Krajową (AK)
ZWZ i AK rozwijało propagandę antyniemiecką (np. ulotki, audycje radiowe), organizowano sabotaż (np. uszkadzanie maszyn), akcje dywersyjne (np. zbrojne ataki na pociągi), działalność wywiadowcza (wyniki wysyłano również aliantom)
SPOŁECZEŃSTWO POLSKIE POD OKUPACJĄ
TERROR NIEMIECKICH WŁADZ OKUPACYJNYCH
Brutalny terror stosowany przez niemieckich okupantów nie przyniósł zamierzonego efektu.
Jak wyglądała postawa Polaków wobec polityki okupanta?
– lekarze wystawiali fałszywe zaświadczenia o niezdolności do pracy w fabrykach nadzorowanych przez Niemców
– księża wypisywali katolickie świadectwa chrztu dla ukrywających się Żydów
– posiadanie nielegalnych odbiorników radiowych służących do odbierania audycji z państw zachodnich
– przekazywanie ulotek
– bojkotowanie kin, gdzie emitowano niemieckie filmy propagandowe
REPRESJE NA ŻYDACH
Od początku wojny Żydzi byli poddawani represjom. Za pomoc Żydom groziła Polakom kara śmierci. W okupowanym kraju powstała Rada Pomocy Żydom „Żegota”. Członkowie dostarczali żywność mieszkańcom gett, ubrania i lekarstwa, organizowali również ucieczki i przygotowywali kryjówki oraz fałszywe dokumenty
Irena Sendlerowa – dzięki niej udało wydostać się z getta ok. 2500 dzieci żydowskich
Działacze Polskiego Państwa Podziemnego
Witold Pilecki – dał się schwytać Niemcom, żeby sprawdzić jak wygląda sytuacja w Auschwitz. Zorganizował siatkę konspiracyjną, która zbierała informacje o warunkach tam panujących i przekazywała je na zewnątrz. Później stworzył raporty, w których opisał zbrodnie popełniane w Auschwitz.
Jan Karski – dwukrotnie przedostał się do getta warszawskiego, a później powiadomił o sytuacji polskich Żydów władze Wielkiej Brytanii i USA.
RZEŹ WOŁYŃSKA – KRWAWA NIEDZIELA (11 LIPCA 1943 R.)
To zbrodnia ludobójstwa dokonywana w latach 1943-1944 przez członków Ukraińskiej Powstańczej Armii wraz z ludnością ukraińską na Polakach zamieszkujących tereny Wołynia i Galicji Wschodniej.
Na Kresach Wschodnich z rak ukraińskich nacjonalistów zginęło ok. 100 tys. Polaków, a ok. 300 tys. Zostało zmuszonych do ucieczki.
AKCJA "BURZA" I POWSTANIE WARSZAWSKIE
CZYM BYŁY CZYSTKI ETNICZNE?
Zbrodnia obejmująca masowe morderstwa oraz wypędzanie z domów mieszkańców danego terenu w celu zniszczenia grupy narodowej etnicznej, rasowej lub religijnej.
PLAN „BURZA” – PLAN WYZWOLENIA POLSKI
Najważniejsze założenia:
– włączenie się oddziałów AK w walkę z Niemcami
– współpracę z nadciągającą Armią Czerwoną
– ujawnienie się polskich władz cywilnych w roli gospodarza wyzwolonych ziem
POWSTANIE WARSZAWSKIE
1 sierpnia 1944 r. – wybuch powstania warszawskiego
Przebieg: Polacy opanowali część stolicy. Stalin wstrzymał natarcie swoich wojsk, czym umożliwił Niemcom przystąpienie do przeciwdziałania.
CZYM BYŁA GODZINA „W”?
Wydanie rozkazu przez Tadeusza Komorowskiego „Bór” o rozpoczęciu powstania w Warszawie 1 sierpnia 1944 r. o godz. 17.00
PRZYCZYNY WYBUCHU POWSTANIA WARSZAWSKIGO
– dążenie do wyzwolenia stolicy przez AK
– klęska planu „Burza”
– chęć wyzwolenia Warszawy przed wkroczeniem Sowietów
SKUTKI
– wstrzymanie ofensywy sowieckiej
– straty wśród ludności stolicy
– zniszczenia miasta przez Niemców
2 października 1944 r. – upadek powstania, klęska Polaków (zginęło ok. 18 tys. Powstańców i 150 tys. ludności cywilnej, 80% miasta uległo zniszczeniu)
SPRAWA POLSKA POD KONIEC WOJNY
POLSKIE WŁADZE KOMUNISTYCZNE
1 stycznia 1944 r. w Warszawie powstała Krajowa Rada Narodowa (KRN) z Bolesławem Bierutem (sowieckim agentem) na czele. W radzie zasiadali głównie przedstawiciele stronnictw lewicowych, powiązanych z komunistami.
Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN) – utworzony w Moskwie przez polskich działaczy komunistycznych z przewodniczącym Edwardem Osóbką-Morawskim na czele.
22 lipca 1944 r. Manifest PKWN przedstawił się jako jedyny legalny ośrodek władzy w Polsce, a w rzeczywistości był całkowicie podległy Stalinowi. Siedzibą PKWN stał się Lublin, a tereny którymi zarządzał nazwano Polską Lubelską.
REPRESJE WOBEC PAŃSTWA PODZIEMNEGO
Rozpoczęły się po wkroczeniu Armii Czerwonej na ziemie polskie. I przejęciu władzy przez komunistów. Rozwiązano Armię Krajową (AK), a Przywódcy Polskiego Państwa Podziemnego zostali aresztowani i osądzeni na procesie szesnastu w Moskwie.
PROCES SZESNASTU
Przywódcy Polskiego Państwa Podziemnego podjęli próbę porozumienia się z komunistami. Jednak na spotkaniu zostali aresztowani i wywiezieni do Moskwy. Postawiono ich przed sowieckim sądem i oskarżono o szpiegostwo, dywersję i działalność przeciwko interesom bezpieczeństwa ZSRR. Proces ten spowodował rozbicie sił podziemia.
TYMCZASOWY RZĄD JEDNOŚCI NARODOWEJ
Powstał w czerwcu 1945 r.. Tworzyli go polscy komuniści podporządkowani Sowietom oraz niekomunistyczni politycy z kraju i emigracji. TRJN został uznany przez większość państw na arenie międzynarodowej.
