HISTORIA KLASA VIII. DZIAŁ VI. POLSKA I ŚWIAT W NOWEJ EPOCE
EUROPA PO ROZPADZIE ZSRS
JAK ZMIENIŁY SIĘ SOJUSZE MIĘDZYNARODOWE W EUROPIE ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ PO ROZPADZIE ZSRS?
Większość państw Europy Środkowo-Wschodniej miały za cel połączenie się z Europą Zachodnią. Nastąpił proces integracji i poszerzania Unii Europejskiej o państwa byłego bloku wschodniego. Państwa te chciały zapewnić sobie bezpieczeństwo militarne, dlatego celem stało się również przyjęcie do NATO (główny gwarant pokoju w Europie).
Bill Clinton – w 1999 r prezydent USA zapowiedział rozszerzenie paktu i do sojuszu przejęto trzy nowe państwa: Polskę, Czechy i Węgry.
12 marca 1999 r. – przystąpienie Polski, Czech i Węgier do NATO.
PO UPADKU ZSRS
Borys Jelcyn – prezydent Rosji w latach 1991 – 1999.
Aleksander Łukaszenko – od 1994 r. prezydent Białorusi.
Po upadku ZSRS w 1991 r. tradycje tego państwa przejęła Federacja Rosyjska. Rosja dążyła do utrzymania dominacji na obszarze byłego ZSRS. W tym celu powstała Wspólnota Niepodległych Państw. Zrzeszała ona Rosję oraz większość krajów postsowieckich. Wpływy Rosji i były coraz bardziej ograniczone.
Białoruś była jedynym krajem, który podjęła współpracę z Rosją. W 1997 r. oba państwa powołały związek Białorusi i Rosji.
Kraje postsowieckie po upadku ZSRS musiały dokonać przemian ustrojowych i gospodarczych. Najszybciej takie zmiany wprowadziły: Litwa, Łotwa i Estonia. Natomiast ludność z terenów Gruzji i Czeczenii musiała walczyć o uniezależnienie się od wpływów Rosji.
UKRAINA – KRAJ POSTSOWIECKI
Po 1991 roku sytuacja wewnętrzna Ukrainy ciągle się pogarszała. Społeczeństwo ubożało i szerzyła się korupcja.
2004 – sfałszowane wybory, prezydentem zostaje Wiktor Janukowycz
2004 – 2005 – pomarańczowa rewolucja (wybuch protestów przeciwko fałszerstwom wyborczym; kolor pomarańczowy był symbolem sztabu wyborczego Wiktora Juszczenki). Powtórzenie II tury i wygrana kandydata opozycji i Wiktora Juszczenki.
2005 – 2010 – brak oczekiwanych zmian gospodarczych na Ukrainie podczas prezydentury Juszczenki
2010- 2014 – wzrost uzależnienia kraju od Rosji podczas prezydentury Wiktora Janukowycza
2013 -2014 – Euromajdan, czyli protesty przeciwko prezydentowi i przeciwnemu wstąpieniu Ukrainy do UE; ucieczka Janukowycza do Rosji.
Euromajdan – rewolucja, która odbyła się w stolicy Ukrainy – Kijowie, zakończona masakrą i śmiercią kilkudziesięciu osób.
ROZPAD JUGOSŁAWII
Rozpad Jugosławii nastąpił w 1991 r. (lata 90. XX wieku)
PRZYCZYNY:
– upadek bloku komunistycznego;
– konflikty na tle narodowościowym i religijnym po 1991 r.;
– rozpad poprawnych stosunków między narodami po śmierci Tity w 1980 r.
SKUTKI:
– wojna domowa na Bałkanach
– czystki etniczne, ludobójstwa (Bośnia i Hercegowina)
– powstanie nowych państw
– integracja innych państw w sprawy Bałkanów
Kim był Josipa Broza-Tita?
Był prezydentem Jugosławii. Po jego śmierci wybuchł krwawy konflikt miedzy republikami, który doprowadził do rozpadu Jugosławii.
KONFLIKTY NA ŚWIECIE PO 1989 ROKU
WOJNA DOMOWA W AFGANISTANIE
W 2001 r. rozpoczęły się konflikty na terenie Afganistanu. Przeciwko talibom, którzy wspierali działania Al.-Kaidy, został skierowany atak NATO. Celem wojsk sojuszniczych było doprowadzenie do stabilizacji i odbudowy Afganistanu.
WOJNA DOMOWA W JEMENIE
Od roku 1915 na terenie Jemenu toczy się wojna na tle religijnym i plemiennym. Siły rządowe (wspierane przez międzynarodową koalicję w tym Arabią Saudyjską) walczą z rebeliantami, za którymi stoi Iran.
WOJNA DOMOWA W SYRII
Od 2011 r. na terenie Syrii toczą się wojna domowa pomiędzy siłami Baszara al-Asada (pomaga im Rosja), a ugrupowaniami opozycyjnymi (popierane przez kraje zachodnie i USA)
WALKI NA WSCHODZIE UKRAINY
2014 r. – Rosja zagarnęła ukraiński Krym i wspierała separatystów tam walczących. Walki między armią ukraińską a rebeliantami spowodowały śmierć ponad 10 tys. ofiar, a wiele tysięcy zmusiły do ucieczki.
Co to znaczy separatyzm?
Separatyzmem nazywamy dążenia danego obszaru znajdującego się w obrębie konkretnego państwa do oderwania się i samostanowienia o sobie.
PÓŁWYSEP KOREAŃSKI
Konflikt między komunistyczną Koreą Północną, a Koreą Południową, która jest w ścisłym sojuszu z USA. Korea Północna posiada broń atomową i zagraża całemu regionowi.
INNE KONFLIKTY NA ŚWIECIE:
- Konflikt Indie-Pakistan
- Wojna domowa w Libii
- Konflikt z islamistami w Nigerii
- Konflikt islamistami w Egipcie
- Konflikt izraelsko-palestyński
- Konflikt turecko-kurdyjski
- Wojna narkotykowa w Meksyku
ROZWÓJ GOSPODARCZY CHIN W II POŁOWIE XX WIEKU
W latach 80. XX wieku rozpoczął się w Chinach dynamiczny rozwój gospodarki. Nastąpił on dzięki amerykańskiemu wsparciu finansowemu i zagranicznym inwestycjom. Dzięki temu Chiny stały się drugą po USA gospodarką na świecie.
KRAJE AFRYKAŃSKIE
W latach 90. XX wieku państwa afrykańskie zmagały się z wieloma problemami wewnętrznymi, takimi jak:
– kryzysy gospodarcze;
– klęski głodu;
– epidemia chorób zakaźnych (AIDS);
– brak dostępu do wody pitnej;
– dewastacja środowiska naturalnego;
– rządy dyktatorów i niestabilność władzy;
– polityka neokolonializmu (tzn. niekontrolowane wykorzystywanie gospodarcze tych terenów przez państwa rozwinięte)
– wojny domowe i konflikty etniczne.
WALKI W RWANDZIE
W 1994 roku doszło do walk w Rwandzie o podłożu etnicznym między członkami plemion Tutsi i Hutu.
W ciągu 100 dni zostało wymordowanych ok. 1 miliona osób przez plemiona Hutu. Ludobójstwo zakończyło się dopiero wtedy, gdy władze przejął rząd złożony głównie z członków plemienia Tutsi.
RASISTOWSKI SYSTEM POLITYCZNY APARTHEID [czytaj: aparthajd] – NA CZYM TEN SYSTEM POLEGAŁ?
Segregował obywateli według koloru skóry oraz dyskryminował czarnoskórą ludność. Zakładał on konieczność oddzielnego funkcjonowania społeczności białych oraz ludności czarnej. Mniejszość społeczności białej sprawowała tam całkowitą władzę i ograniczała prawa czarnej większości.
W 1994 roku w RPA zniesiono rasistowski system, który istniał tam od lat 40. XX wieku.
ATAK NA WORLD TRADE CENTRE
11 września 2001 r. doszło do ataku terrorystycznego ma World Trade Center. Przeprowadzili go terroryści związani z islamską organizacją Al-Kaida pod dowództwem Osamy bin Ladena. Terroryści przejęli 4 samoloty pasażerskie i skierowali je na wybrane cele w USA. Zniszczone zostały dwa nowojorskie wieżowce World Trade Center i część budynku Pentagonu. Zginęło prawie 3000 osób.
USA rozpoczęły trwający do dziś proces walki z terroryzmem na całym świecie. (Afganistan, Irak)
KIM SĄ TALIBOWIE?
To ugrupowanie Islamskie rygorystycznie przestrzegający zasad Koranu.
Inne zamachy terrorystyczne:
– W marcu 2004 r. doszło do serii bombowych ataków terrorystycznych na pociągi w Madrycie (Hiszpania)
– w lipcu 2005 r. zamachowcy samobójcy zdetonowali ładunki w autobusach i metrze w Londynie (Wielka Brytania)
POLSKA W LATACH 90. XX WIEKU
LESZEK BALCEROWICZ – minister finansów w rządzie Tadeusza Mazowieckiego, a później Jana Krzysztofa Bieleckiego. Swoje reformy nazwał planem Balcerowicza, który był realizowany od 1990 roku.
Jakie założenia miał Plan Balcerowicza?
– głęboka transformacja (przestawienie gospodarki socjalistycznej na rynkową – kapitalistyczną;
– ograniczenie deficytu budżetowego;
– zmniejszenie inflacji;
– prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych;
Ponadto:
– zlikwidowano system kartkowy (został ustalony realny kurs złotówki względem dolara amerykańskiego, co umożliwiło handel z zagranicą) oraz nałożono na zakłady pracy podatek od wzrostu wynagrodzeń zwany po popiwkiem (spadła hiperinflacja)
Co to znaczy deficyt budżetowy?
To sytuacja, w której wydatki państwa są większe niż jego dochody.
Co to znaczy hiperinflacja?
To katastrofalna utrata wartości pieniądza, powodująca szybki wzrost cen, wywołana załamaniem gospodarki oraz nieograniczonym dodrukiem pieniędzy.
Czyja podobizna widniała na banknocie 2 milionów złotych?
Ignacego Jana Paderewskiego.
JAKIE BYŁY SKUTKI REFORM PRZEPROWADZONYCH PRZEZ LESZKA BALCEROWICZA?
W wyniku przeprowadzonych reform, poziom życia Polaków gwałtownie się obniżył. Zakłady pracy upadały, rosło bezrobocie, które powodowało liczne protesty społeczne.
CO ZNACZY „WOJNA NA GÓRZE”?
Z powodu różnic poglądowych, które zaczęły pojawiać się w obozie „Solidarności”, Lech Wałęsa ogłosił rozpoczęcie „wojny na górze”, którego celem było stworzenie systemu wielopartyjnego poprzez podział obozu solidarnościowego (tego, który był do tej pory).
SKUTKI PODZIAŁU:
– powstanie nowych partii politycznych
– rozpad PZPR
– skrócona kadencja prezydentury Jaruzelskiego (na jego życzenie)
– powszechne wybory prezydenckie (zwyciężył Lech Wałęsa w 1990 r.)
Kolejni prezydenci w Polsce:
1995 r. – Aleksander Kwaśniewski (dwie kadencje)
2005 r. – Lech Kaczyński (PIS)
SYTUACJA WEWNĄTRZ POLSKI
25 października 1991 r. – pierwsze w pełni demokratyczne wybory parlamentarne
Do sejmu weszli przedstawiciele aż 29 partii politycznych. (powód: brak progów wyborczych)
POJĘCIA
Próg wyborczy – określony, minimalny poziom poparcia w wyborach (wtedy partia może wprowadzić swoich kandydatów do parlamentu).
Decentralizacja – przekazanie części uprawnień władz centralnych (rządowych) władzom lokalnym i samorządowym.
Pluralizm polityczny – demokratyczna zasada ustrojowa gwarantująca istnienie w państwie wielu partii, które reprezentują interesy różnych grup społeczeństwa.
NA CZYM POLEGAŁA REFORMA ADMINISTRACJI W 1999 R.?
Podzielono Polskę na 16 województw i przywracała powiaty, które były zlikwidowane przez komunistów
KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
2 kwietnia 1997 r. – uchwalenie nowej konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej przez Zgromadzenie Narodowe i poparta przez większość obywateli w ogólnopolskim referendum.
Główne postanowienia polskiej konstytucji:
-zasada demokratycznego państwa prawa
– trójpodział władzy
– władza zwierzchnia należy do narodu wybory parlamentarne prezydenckie samorządowe
– równość wszystkich obywateli wobec prawa
– prawo do wolności sumienia religii światopoglądu zrzeszania się
-pluralizm polityczny
POLSKA W NATO I UNII EUROPEJSKIEJ
NATO funkcjonuje na mocy traktatu waszyngtońskiego. Najważniejszym zapisem jest artykuł 5. (sojusznicy zobowiązują się do wzajemnej pomocy w przypadku zbrojnej napaści na którykolwiek z członków NATO)
12 marca 1999 r. – wstąpienie Polski do NATO
PRZYCZYNY:
– rozpad Układu Warszawskiego
– konieczność zapewnienia Polsce bezpieczeństwa
– zbliżenie polityczne z USA i krajami UE
SKUTKI:
– poczucie bezpieczeństwa dla Polski w nowej rzeczywistości politycznej
– rozwój i modernizacja polskiej armii
– udział Polski w misjach NATO
1 maja 200 4 r. – wstąpienie Polski do Unii Europejskiej
PRZYCZYNY:
– dążenie do integracji Polski z Europą zachodnią
– chęć zdobycia funduszy na rozwój kraju
SKUTKI:
– pozyskanie środków finansowych z funduszy europejskich
– rozszerzenie współpracy z innymi krajami w dziedzinie gospodarki, ochrony środowiska i kultury
NAJWAŻNIEJSZE CELE POLSKIEJ POLITYKI ZAGRANICZNEJ W LATACH 90. XX WIEKU:
Były to cele gospodarcze, polityczne i wojskowe zbliżenie z krajami zachodnimi
JAKIE BYŁY ARGUMENTY EUROENTUZJASTÓW W SPRAWIE WEJŚCIA POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ?
– szansa na przyspieszenie rozwoju gospodarczego, unowocześnienie zaniedbanej infrastruktury kraju;
– wyrównanie poziomu życia i zamożności w Polsce z krajami UE;
– możliwość nadrobienia opóźnienia cywilizacyjnego w stosunku do państw zachodnich;
– łatwiejsze podróżowanie (bez kontroli granicznych w obrębie granic UE);
– możliwość podjęcia legalnej pracy w pozostałych krajach UE.
WYZWANIA WSPÓŁCZESNEGO ŚWIATA
CZYM JEST GLOBALIZACJA?
To coraz większa integracja państw całego świata w wielu dziedzinach, np. gospodarce, kulturze, polityce.
ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z GLOBALIZACJĄ
– problemy w danym państwie mogą wywołać kryzys ogólnoświatowy (np. wirus COVID-19)
– stworzenie globalnej kultury ma negatywny wpływ na wartości, tradycje i obyczaje narodów i państw
– międzynarodowe korporacje wykorzystujące swoją silną pozycję względem słabszych państw nadmiernie eksploatują ich zasoby naturalne, co stanowi zagrożenie dla środowiska i ludzi
– największe korporacje doprowadzają również do pogłębiania nierówności między państwami -najbogatsze kraje bogacą się coraz szybciej, a biedny pozostają ubogie
Co znaczy pojęcie „globalna wioska”?
Trend, w którym masowe media elektroniczne obalają bariery czasowe i przestrzenne, umożliwiając ludziom komunikację na masową skalę.
Czym jest amerykanizacja?
To proces wynikający z dominującej roli Stanów Zjednoczonych na świecie. Ludzie z całego świata naśladują styl życia Amerykanów, ich sposób ubierania się, odżywiania, pasjonują się amerykańskimi filmami, muzyką oraz programami telewizyjnymi. Coraz częściej w wypowiedziach zamieniane są słowa na angielskie.
PROBLEMY DEMOGRAFICZNE
– przeludnienie (ubogie kraje rozwijające się); mieszkańcy borykają się z głodem, niedożywieniem i brakiem wody pitnej. Prowadzi to do chorób, w dodatku mają słaby dostęp do opieki medycznej i szkolnictwa
– starzenie się społeczeństw (kraje wysokorozwinięte) skutek zachodniego modelu rodziny, czyli jedno dziecko albo żadnego – oraz wzrostu długości życia, dzięki rozwojowi medycyny i ochrony zdrowia.
TERRORYZM I PRZESTĘPCZOŚĆ ZORGANIZOWANA
Dzięki łatwiejszemu przemieszczaniu się po otwarciu granic między państwami Unii Europejskiej wzrosły zagrożenia terrorystyczne, szczególnie po arabskiej wiośnie. Chaos polityczny doprowadził tam do powstania skrajnych ugrupowań islamskich, które za wroga obrały sobie świat Zachodu.
ZAGROŻENIA EKOLOGICZNE
– efekt cieplarniany (skutek szybkiego rozwoju cywilizacji, co za tym idzie zanieczyszczenie powietrza dużą ilością CO2);
– niszczenie fauny i flory w morzach i oceanach przez wycieki ropy naftowej z tankowców oraz zaśmiecanie wód ogromną ilością tworzyw sztucznych;
– wycinanie lasów;
– gwałtowne zjawiska atmosferyczne.
