HISTORIA KLASA VIII. DZIAŁ V. UPADEK KOMUNIZMU
POCZĄTKI OPOZYCJI DEMOKRATYCZNEJ W POLSCE
WYDARZENIA CZERWCA 1976 R.
WYDARZENIE:
– wystąpienia robotnicze m.in. w Radomiu, Ursusie i Płocku w czerwcu 1976 r.
PRZYCZYNY:
– drastyczne podwyżki cen żywności
– brak dialogu społecznego
SKUTKI:
– represje wobec protestujących (aresztowania, zatrzymanych bito, zwalniano dyscyplinarnie z pracy)
– powstanie opozycji antykomunistycznej KOR – Komitet Obrony Robotników
KOMITET OBRONY ROBOTNIKÓW
KTO I KIEDY ZAŁOŻYŁ KOR?
KOR powstał we wrześniu 1976 r. 14- osobowa grupa ludzi kultury, znanych działaczy demokratycznych i niepodległościowych m.in.: Jerzy Andrzejewski (pisarz), Stanisław Barańczak (poeta), ksiądz Jan Zieja, Jan Józef Lipski, Antoni Macierewicz, Jacek Kuroń.
KTO OPRÓCZ ZAŁOŻYCIELI, DZIAŁAŁ NA RZECZ KORU?
Setki anonimowych współpracowników wspierających KOR
JAKI BYŁ CEL DZIAŁANIA KOMITETU OBRONY ROBOTNIKÓW?
– Zorganizowanie pomocy materialnej i prawnej dla osób prześladowanych przez władzę komunistyczne
– uzyskanie amnestii dla aresztowanych i skazanych oraz przywrócenie do pracy zwolnionych osób
JAKIE METODY DZIAŁANIA MIAŁ KOMITET?
– jawne i w granicach prawa
– organ prasowy KOR („Biuletyn Informacyjny KOR”, a później pismo „Robotnik”
– zapewnianie oskarżonym robotnikom pomocy prawnej
– organizowanie zbiórek pieniędzy dla rodzin uczestników protestów wyrzuconych z pracy
– zbieranie podpisów na rzecz uwolnienia aresztowanych
– prowadzenie głodówek jako sposób nacisku na władze
INNE ORGANIZACJE OPOZYCYJNE
Pod koniec lat 70. XX wieku, powstawały w Polsce kolejne organizacje opozycyjne, które docierały do coraz większej grupy ludzi.
– Komitet Samoobrony Społecznej KOR
– Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela ROBCiO
– Wolne Związki Zawodowe
– Konfederacja Polski Niepodległej
Członkowie i współpracownicy ugrupowań opozycyjnych tworzyli własny ruch wydawniczy. zwany drugim obiegiem. Książki i ulotki drukowano nielegalnie, a później rozdawano je lub sprzedawano w gronie znajomych. Z czasem największym podziemnym wydawnictwem stała się Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA.
DLACZEGO WŁADZE KOMUNISTYCZNE NIE ZDECYDOWAŁY SIĘ NA SIŁOWĄ ROZPRAWĘ Z UGRUPOWANIAMI OPOZYCYJNYMI?
Ponieważ PRL była zależna od kredytów z Zachodu i zmuszała władze do zaniechania brutalnych prześladowań. Działaczy nękano poprzez aresztowania na 48 godzin i pozbawienia możliwości wyjazdu za granicę.
KARDYNAŁ KAROL WOJTYŁA
16 października 1978 roku został wybrany na papieża kardynał Karol Wojtyła. Przyjął imię Jan Paweł II. W czerwcu 1979 roku przybył z pierwszą pielgrzymką do Polski. W spotkaniach z papieżem udział wzięło około 6 miliona osób.
W JAKI SPOSÓB WYBÓR KAROLA WOJTYŁY NA PAPIEŻA WPŁYNĄŁ NA SYTUACJĘ W POLSCE?
Przyjazd polskiego papieża do Polski wzbudziło ogromny entuzjazm Polaków.
Podczas pielgrzymki Jan Paweł II wypowiedział słowa: „Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi. Tej ziemi!”
Dzięki wspólnym modlitwom z papieżem, Polacy zrozumieli, jak dużą potęgę razem stanowią. Społeczeństwo po raz pierwszy poczuło swoją siłę.
POWSTANIE "SOLIDARNOŚCI"
WYBUCH STRAJKÓW NA WYBRZEŻU
GDZIE ODBYWAŁY SIĘ STRAJKI STYCZNIOWE?
Strajki odbyły się w Szczecinie, Trójmieście oraz w Gdańsku.
JAKIE BYŁY PRZYCZYNY STRAJKÓW W SIERPNIU 1980 ROKU?
– pogarszająca się sytuacja ekonomiczna sprawiła, że cały czas pogłębiał się kryzys gospodarczy w kraju.
– bezpośrednią przyczyną protestów w Stoczni Gdańskiej było zwolnienie z pracy Anny Walentynowicz (była ona działaczką nielegalnych według władz Wolnych Związków Zawodowych), a później Lecha Wałęsę.
Ogłoszono Strajk okupacyjny. Co to znaczy?
To rodzaj strajku, w którym protestujący zajmują np. teren przedsiębiorstwa, czym blokują jego funkcjonowanie, aby wymusić spełnienie swoich żądań.
KTO PRZEWODZIŁ STRAJKOWI W STOCZNI GDAŃSKIEJ? Lech Wałęsa
JAKI BYŁ PLAN STRAJKU?
Utworzono Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, który opracował 21 postulatów. Strajkujący żądali:
– poprawy sytuacji ekonomicznej pracujących
– utworzenia niezależnych od władz legalnych związków zawodowych
– zagwarantowania wolności słowa
– uwolnienia więźniów politycznych
31 sierpnia 1980 r. – podpisanie porozumienia władz komunistycznych ze strajkującymi w Gdańsku, a później w Jastrzębiu Zdroju i Szczecinie.
UTWORZENIE NZSS „SOLIDARNOŚĆ”
17 września 1980 r. – na zebraniu delegatów z całej Polski, powstał Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”. Do związku wstąpiło prawie 10 milionów Polaków. Przewodniczącym został Lech Wałęsa.
CZYM BYŁ KARNAWAŁ SOLIDARNOŚCI?
To okres działania ponad 15 miesięcy związku zawodowego „Solidarność”. W tym czasie społeczeństwo miało większą wolność m.in.:
– można było bez obaw publicznie wyrażać swoje opinie polityczne;
– powstał „Tygodnik Solidarność”, niezależny od władz, ale wciąż cenzurowany;
– wydawano wiele gazet i ulotek nielegalnie w drugim obiegu;
– W Gdańsku wzniesiono pomnik Poległych Stoczniowców w Gdańsku 1970 r., a w Poznaniu pomnik Ofiar Czerwca 1956 rok.
SKUTKI WYDARZEŃ SIERPNIOWYCH
– odwołanie z funkcji i sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka
– nowym sekretarzem został Stanisław Kania
– przygotowanie się władz do zbrojnej rozprawy z „Solidarnością” (nacisk ZSRS)
STAN WOJENNY W POLSCE
Władzę w państwie przejęła Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego
13 grudnia 1981 r. – początek stanu wojennego
22 lipca 1983 r. – koniec stanu wojennego
Główni odpowiedzialni za stan wojenny to:
– generał Wojciech Jaruzelski
– generał Czesław Kiszczak
– generał Florian Siwicki
JAKIE BYŁY DZIAŁANIA WŁADZY WOBEC SPOŁECZEŃSTWA W CZASIE STANU WOJENNEGO?
– patrole wojskowe na ulicach miast (wzbudzały lęk wśród obywateli)
– czołgi na ulicach
– godzina milicyjna (zakaz opuszczania domów między godziną 22:00 a 6 rano)
– cenzura prywatnej korespondencji – listów i telegramów oraz rozmów telefonicznych, podczas których można było usłyszeć „rozmowa kontrolowana”
– 16 grudnia 1981 roku – pacyfikacja kopalni „Wujek” przeprowadzona przez siły milicji i wojska
ZAMORDOWANIE KSIĘDZA JERZEGO POPIEŁUSZKI
19 października 1984 r. został zamordowany ksiądz Jerzy Popiełuszko przez oficerów SB. Był on kapelanem „Solidarności”. Sprzeciwiał się on aktom bezprawia i przemocy.
Jerzy Popiełuszko stał się symbolem prześladowań przez władzę osób związanych z „Solidarnością”
ROZPAD BLOKU WSCHODNIEGO
KRYZYS ZSRS
W ZSRS stopniowo narastał kryzys gospodarczy (zła organizacja pracy, korupcja, marnotrawstwo surowców i energii) i kryzys polityczny.
Eksperymenty gospodarcze doprowadziły do katastrof ekologicznych (np. odwracanie biegu rzek w celu nawadniania pustyń zbyt duże ilości stosowania nawozów sztucznych).
Michaił Gorbaczow – po śmierci Breżniewa i jeszcze dwóch następców został I sekretarzem KPZS. Po decyzji o rozwiązaniu Związku Sowieckiego Gorbaczow, jako prezydent nieistniejącego państwa podał się do dymisji.
JAKIE PRÓBY REFORM PODJĄŁ MICHAIŁ GORBACZOW MAJĄCE NA CELU POPRAWĘ SYTUACJI WEWNĘTRZNEJ ZSRS?
Pierestrojka („przebudowa” – wprowadzenie do gospodarki elementów kapitalizmu bez naruszania ustroju socjalistycznego oraz wymiana kadr państwowych polegająca na powierzenie wyższych stanowisk młodszym działaczom partyjnym)
Głasnost („jawność” – ograniczenie cenzury, większa swoboda wypowiedzi prasy, prasy demokratyzacja życia politycznego i ustroju państwowego)
DATY
1990 rok – Litwa ogłosiła deklarację niepodległości
19 sierpnia 1991 r. – sowieccy politycy – przeciwnicy reform Gorbaczowa, zorganizowali zamach stanu (pucz Janajewa)
8 grudnia 1991 r. – decyzja o rozwiązaniu ZSRR przez Jelcyna i przedstawicieli Ukrainy i Białorusi
RONALD REGAN
W 1981 roku prezydentem Stanów Zjednoczonych został Ronald Regan, który szybko przystąpił do zwalczania komunizmu na świecie. Dzięki jego decyzjom USA wyprzedziły zdecydowanie ZSRS w wyścigu zbrojeń, co przyczyniło się do rozpadu bloku komunistycznego.
Co wydarzyło się w USA za jego rządów?
– rozbudowano i unowocześniono armię;
– W Europie Zachodniej rozmieszczono najnowocześniejsze pociski rakietowe;
– nakłoniono Arabię Saudyjską do zwiększenia wydobycia ropy naftowej, a to z kolei spowodowało szybkie obniżenie cen tego surowca, które było głównym źródłem dochodów ZSRS;
– wspierano finansowo i materialnie ruchy opozycyjne wewnątrz bloku komunistycznego;
– Amerykanie pomagali państwom w których toczyły się walki z komunistami
– zaangażowali się m.in. w szkolenie i zbrojenie afgańskich partyzantów zwanych mudżahedinów. (w 1989 roku z pomocą amerykańskich partyzantów udało się ostatecznie zmusić Sowietów do opuszczenia Afganistanu)
JESIEŃ LUDÓW W EUROPIE
To wydarzenia, do których doszło w 1989 roku w państwach bloku wschodniego tj.: Bułgarii, Czechosłowacji, NRD, w Polsce, Rumunii i na Węgrzech. Państwa te wyzwoliły się spod zależności od ZSRS, czym doprowadziły do upadku komunizmu.
Węgry i Bułgaria:
– kompromis władzy z opozycją i przeprowadzenie wolnych wyborów
Czechosłowacja:
– aksamitna rewolucja (pokojowa)
– 1993 rok – podział kraju na Czechy i Słowację (przywódca: Václav Havel)
Rumunia:
– masowe protesty uliczne
– wybuch walk
– obalenie i rozstrzelanie dyktatora Nicolae Ceaușescu
NRD
– otwarcie granic z RFN
– zburzenie muru berlińskiego
– 1990 r – zjednoczenie Niemiec
ZJEDNOCZENIE NIEMIEC
9 listopada 1989 r. pod naciskiem antykomunistycznych demonstracji władze komunistyczne otworzyły granice z RFN. Tysiące ludzi zaczęło wyburzać mur dzielący NRD i RFN.
Rok później w październiku 1990 r. doszło do zjednoczenia Niemiec.
NA CZYM POLEGAŁA SYMBOLIKA ZBURZENIA MURU BERLIŃSKIEGO?
Upadek muru berlińskiego w nocy z 9 na 10 listopada 1989 roku to symboliczny koniec zimnej wojny.
POCZĄTEK III RZECZYPOSPOLITEJ
OBRADY OKRĄGŁEGO STOŁU (II – IV 1989 r.)
Negocjacje, które trwały od lutego do kwietnia między władzą a opozycją na temat ładu przyszłej Polski.
Negocjacje od strony komunistów prowadził minister spraw wewnętrznych generał Czesław Kiszczak. Opozycję reprezentował Lech Wałęsa. Rozmowy w ramach okrągłego stołu miały wspólnie rozwiązać problemy polityczne i ekonomiczne kraju.
CO ZAKŁADAŁY USTALENIA OKRĄGŁEGO STOŁU?
– przywrócenie urzędu prezydenta Polski;
– przeprowadzenie częściowo wolnych wyborów do Sejmu i wolnych wyborów do przywróconego senatu;
– zagwarantowanie stronie rządowej 65% miejsc w przyszłym sejmie;
– ponowne zalegalizowanie NSZZ „Solidarność”.
WYBORY CZERWCOWE – W 1989 ROKU.
To częściowo wolne wybory parlamentarne, w których sukces odniosła „Solidarność”. Prezydentem PRL został generał Wojciech Jaruzelski, a na premiera powołano Tadeusza Mazowieckiego związanego z „Solidarnością”.
BUDOWA III RZECZYPOSPOLITEJ
Głównym zadaniem rządu Tadeusza Mazowieckiego było wprowadzenie w Polsce systemu demokratycznego.
Co postanowiono?
– 29 grudnia 1989 roku przyjęto historyczną nazwę państwa Rzeczpospolita Polska;
– powrócił orzeł w koronie w polskim godle;
– zmieniono nazwę Milicja Obywatelska na przedwojenną – policja;
– zlikwidowano cenzurę;
– przywrócono tradycyjne święta państwowe: 3 maja i 15 sierpnia, natomiast zniesiono komunistyczne: 22 lipca
– państwo polskie zaczęto z czasem nazywać III Rzeczpospolitą.
Wojciech Jaruzelski – prezydent PRL
Tadeusz Mazowiecki – premier
Leszek Balcerowicz – minister finansów
Krzysztof Skubiszewski – minister spraw zagranicznych
Bronisław Geremek – przewodniczący obywatelskiego klubu parlamentarnego
