HISTORIA KLASA VII. DZIAŁ III EUROPA I ŚWIAT PO I WOJNIE ŚWIATOWEJ CZ II

NARODZINY FASZYZMU WE WŁOSZECH

Po I wojnie światowej większość krajów europejskich była demokratyczna, ale były kraje, gdzie władzę przejmowali dyktatorzy.

W których krajach po wojnie utrzymał się ustrój demokratyczny?

Ustrój demokratyczny utrzymał się: we Francji, Wielkiej Brytanii, państwach skandynawskich i Czechosłowacji.

Dlaczego dyktatorzy przejmowali władzę?

Po wojnie w wielu państwach władzę przejęli dyktatorzy. Działo się tak dlatego, że zarówno w Europie jak i na świecie panował kryzys gospodarczy.

Przyczyny przejęcia władzy przez dyktatorów:

– ubożejące społeczeństwo zwracało się ku dyktatorom, ponieważ obiecywali szybką poprawę ekonomiczną i mieli zdecydowane rozwiązania;

–  postanowienia konferencji paryskiej budziły niezadowolenie państw zarówno przegranych w wojnie jak i tych z drugiej strony

– w Europie niepokój budziło zagrożenie komunizmem (wielu ludzi uważało, że tylko dyktatura może uchronić przed rozszerzeniem komunizmu przez Związek sowiecki – jedyny na świecie kraj komunistyczny).

WŁOCHY PO I WOJNIE

– wyszły zadłużone wobec sojuszników;

– rozczarowane, ponieważ nie dostały wszystkich terytoriów, które im obiecywano;

– w kraju narastał kryzys gospodarczy (wzrost bezrobocia, bankructwa);

– społeczeństwo zaczęło strajkować i krytykować rządzących.

ORGANIZACJA KOMBATANCKA (ZWIĄZEK KOMBATANTÓW)

Organizacja kombatancka (Związek Kombatantów) – założona przez Benito Mussoliniego, składała się z weteranów (kombatantów), którzy nie mogli np. znaleźć pracy i byli niezadowoleni z sytuacji w kraju.

Czego żądali kombatanci?

– zabrania majątków kościelnych;

– wprowadzeniu podatku uzależnionego od wysokości dochodów (bogatsi płaca więcej);

– chcieli zwiększyć terytorium Włoch (w myśl hasła budowy Wielkich Włoch);

– stworzyli bojówki (miały zwalczać przeciwników politycznych); członkowie byli zwani czarnymi koszulami (nosili takie stroje).

BENITO MUSSOLINI PRZEJMUJE WŁADZĘ

Organizację, którą stworzył Benito Mussolini przekształcił w partię polityczną – Narodową Partię Faszystowską.

W 1922 r. władzę we Włoszech przejął Benito Mussolini w wyniku tzw. marszu czarnych koszul. Ogłosił się wodzem (duce) i przekształcił Włochy w  państwo faszystowskie.

Państwo przejęło kontrolę nad wszystkim i wprowadziło kult wodza.

Reformy gospodarcze i społeczne

– rząd Mussoliniego zmniejszył bezrobocie (ludzie pracowali przy osuszaniu bagien, budowie dróg m.in. pierwszej autostradzie na świecie);

– rozbudowywał i unowocześniał armię oraz flotę;

– utworzył nowe miejsca pracy m.in. w przemyśle samochodowym, lotniczym i okrętowym;

– rozbudował opiekę społeczną;

– wprowadził system płatnych urlopów;

– zwiększył opiekę państwa nad rodziną.

Traktaty laterańskie

Podpisane między papieżem Piusem XI, a rządem Mussoliniego zakończyły spór między papiestwem, a Włochami. Na mocy umów Włochy uznały Watykan jako w pełni niepodległe państwo. W Watykanie władzę sprawował papież, a katolicyzm stał się we Włoszech religią państwową.

Co ułatwiło Mussoliniemu przejęcie władzy?

Po I wojnie światowej państwo było zadłużone i wyniszczone. Narastał kryzys gospodarczy. Społeczeństwo krytykowało rządzących. Bunt społeczeństwa i osłabienie gospodarcze wykorzystał Mussolini przejmując władzę.

Droga Benita Mussoliniego do władzy

– w 1919 r. Benito Mussolini założył Związek Kombatantów;

– w 1921 r. Mussolini przekształcił Związek Kombatantów w partię polityczną (NPF) i ogłosił się wodzem (duce);

– w 1922 r. Mussolini przeprowadził zamach stanu – zagroził królowi i siłą przejął władzę (marsz czarnych koszul na Rzym).

Cechy charakterystyczne państwa faszystowskiego

– jedna partia rządząca z wodzem na czele;

– terror w kraju (kontrola nad wszystkim);

– związki zawodowe zastąpione korporacjami, które miały działać w sposób nie przysparzający problemów nowej władzy;

– wyznanie kultu państwa i wodza.

NIEMCY PO WŁADZĄ HITLERA

W Niemczech uchwalono konstytucję na mocy której, państwo to stało się Republiką Weimarską (od nazwy miasta Weimar, gdzie odbyły się obrady parlamentu).

Na czele państwa stał prezydent (cesarz Wilhelm został pozbawiony władzy).

Partia Adolfa Hitlera

NSDAP (Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników) na czele z Adolfem Hitlerem. Ideologię Hitlera nazywano nazizm (wzorowana była na włoskim faszyzmie).

Członków natomiast nazywano nazistami.

Hitler stworzył:

– Oddziały szturmowe (SA);

– Sztafety ochronne (SS).

POJĘCIA

Pucz monachijski – nieudana próba przejęcia władzy przez Adolfa Hitlera, za którą został skazany na więzienie.

Mein Kampf (Moja walka) – książka napisana przez Hitlera przedstawiająca założenia nazizmu. Uważał, że Niemcy to naród panów. Za najgorszą rasę uważał Żydów, których należy zwalczać, ponieważ są wrogami Aryjczyków (najlepszej rasy). Chciał, żeby powstały Wielkie Niemcy zamieszkiwane tylko przez Aryjczyków. Hitler był wrogiem komunizmu oraz ustroju demokratycznego i republikańskiego.

HITLER PRZEJMUJE WŁADZĘ

30 stycznia 1933 r. Hitler zostaje wybrany na kanclerza. Po przejęciu władzy naziści zawłaszczali stopniowo cały kraj, likwidując swobody obywatelskie i wszystkie partie oprócz partii Hitlera NSDAP.

Podczas tzw. nocy długich noży Hitler wymordował również przeciwników w swojej partii.

Po śmierci prezydenta Hindenburga, Hitler przejął jego obowiązki, przyjął tytuł wodza i kanclerza Rzeszy (Wódz – Führer).

Budowa państwa totalitarnego

NSDAP obsadziło swoich ludzi w administracji państwowej i policji. Gestapo, czyli Tajna Policja Państwowa budziło strach w całym kraju. Dowodził nim Heinrich Himmler. Tak rozpoczęto budowę państwa totalitarnego.

Jakie działania prowadziło Gestapo?

Zatrzymanych torturowano, zabijano i zsyłano do obozów koncentracyjnych.

Kogo uznawano za wroga Rzeszy?

– Żydów;

– Cyganów;

– komunistów;

– homoseksualistów.

Jakie jeszcze zmiany wprowadzono w policyjnym państwie?

– Stworzono Front Pracy – organizacja, którą utworzono zamiast rozwiązanych wcześniej związków zawodowych. Należeli do niej pracodawcy i pracownicy. Mieli za zadanie np. rozwiązywać wewnętrzne konflikty przedsiębiorstw;

– stworzono organizację dla chłopców o nazwie Hitlerjugent, którzy musieli obowiązkowo w niej uczestniczyć;

– stworzono organizację dla dziewcząt – Związek Niemieckich Dziewcząt, również z obowiązkowym członkostwem;

– organizowano uroczystości np. zjazdy partyjne (za propagandę odpowiedzialny był Joseph Goebbels);

– państwo zostało nazwane III Rzeszą;

– powstała nowa flaga państwa ze swastyką (znak równoramiennego krzyża o ramionach zagiętych pod kątem prostym) na środku;

– godłem był orzeł trzymający w szponach swastykę;

– Adolfa Hitlera otoczono kultem wodza;

– Niemcy zaczęli pozdrawiać się wyciągając do przodu prawą wyprostowaną rękę mówiąc: „Heil Hitler” (Niech żyje Hitler).

Żydzi w III Rzeszy

W III Rzeszy ograniczono prawa Żydom m.in.:

– szykanowano ich;

– pozbawiono ich wykonywania niektórych zawodów (np. prawników, lekarzy);

– zabroniono im korzystać z komunikacji miejskiej;

– zakazano prowadzenia pojazdów;

– zakazano siadania na ławkach w parku;

– usunięto ich z posad nauczycielskich, akademickich, armii i urzędów;

– palono książki żydowskich autorów;

– przejmowano ich gospodarstwa.

POJĘCIA

Ustawy norymberskie – na mocy tej ustawy uchwalono pozbawienia żydów praw obywatelskich i politycznych np. zabroniono małżeństw mieszanych (Żyd- Aryjczyk), a te co zostały zawarte – rozwiązywano.

Noc kryształowa – zorganizowana przez nazistów przeciwko Żydom. Podczas tej nocy, zabito wielu Żydów, spalono i zniszczono synagogi, sklepy i domy towarowe. Efektem była emigracja Żydów z Niemiec.

GOSPODARKA I ZBROJENIA

Aby zlikwidować bezrobocie i poprawić gospodarkę zorganizowano inwestycje publiczne takie jak budowa autostrad czy rozbudowa przemysłu ciężkiego (głównie produkowano militaria) dla odbudowy sił zbrojnych. Wprowadzono obowiązek służby wojskowej.

Remilitaryzacja (odbudowa sił zbrojnych) przez Hitlera naruszała postanowienia traktatu wersalskiego.

Niemcy zbudowali okręty zwane pancernikami kieszonkowymi (niewielkie okręty dobrze uzbrojone).

Droga Adolfa Hitlera do władzy w Niemczech

– założenie partii NSDAP – Hitler jej przywódcą;

– przeprowadził nieudany zamach stanu (pucz monachijski);

– po wyjściu z więzienia Hitler zostaje kanclerzem;

– wymordował on przeciwników, którzy mu zagrażali w dążeniu do uzyskania władzy, w tym członków swojej partii NSDAP;

– po śmierci prezydenta Hindenburga, Hitler przejął jego obowiązki i przyjął tytuł wodza i kanclerza Rzeszy.

Cechy charakterystyczne państwa stworzonego przez nazistów

– jedna partia NSDAP;

– kult wodza – Adolfa Hitlera;

– całkowita kontrola państwa (państwo policyjne);

– prześladowanie Żydów.

Polityka nazistów wobec Żydów i przyczyny takiego postepowania

– szykanowanie Żydów;

– ograniczenie wolności Żydów;

– mordy na Żydach;

– niszczenie ich mienia (synagogi, sklepy, domy).

Hitler uważał Żydów za najgorszą i szkodliwą rasę oraz wrogów Aryjczyków. Oskarżał Żydów o porażki.

W jaki sposób naziści walczyli z opozycją?

– Naziści nasilili terror wobec opozycji. Likwidowano organizacje niepodległościowe, a ich członków skazywano na śmierć lub więzienie.

– Podczas nocy długich noży zamordowano przeciwników politycznych.

ŚWIAT U PROGU WOJNY

System wersalski – powstał w wyniku postanowień konferencji paryskiej. Został stworzony na podstawie traktatów pokojowych z pokonanymi krajami.

Traktaty lokarneńskie – podpisano w Locarno na konferencji z udziałem państw: Niemiec, Francji, Wielkiej Brytanii, Włoch, Belgii oraz Polski i Czechosłowacji jako obserwatorów).

Częścią tych traktatów był tzw. pakt reński, który określał granice niemiecko-francuską i niemiecko-belgijską, a Wielka Brytania w razie konfliktu miała udzielić pomocy stronie poszkodowanej.

EKSPANSJA JAPONII

Japończycy byli jedną z najważniejszych potęg gospodarczych na Dalekim Wschodzie, ale pozbawiony surowców naturalnych, które musieli importować. Uważali, że muszą zdobyć takie tereny żeby być samowystarczającym krajem.

Japończycy zdobyli chińskie miasto – Mandżurię, a później doszło do największej masakry w Nankinie (wówczas stolica Republiki Chińskiej).

REMILITARYZACJA NADRENII W 1936 R.

Na rozkaz Hitlera armia niemiecka wkroczyła wbrew zapisom traktatu wersalskiego do Nadrenii (strefa zdemilitaryzowana), gdzie odniosła zwycięstwo. Wydarzenie to nazwano remilitaryzacją Nadrenii. Był to pierwszy krok ku II wojnie światowej.

WOJNA DOMOWA W HISZPANII

Coraz większe wpływy w państwie zdobywali komuniści. Powstała partia faszystowska – Falanga.

W połowie lat 30. XX wieku powstały dwa rywalizujące bloki:

– Front Ludowy (skupiały partie lewicowe i centrowe) oraz

– Front Narodowy (ugrupowanie prawicowe).

W wyborach wygrał Front Ludowy na czele z Francisco Franco. Doszło do buntu przeciwko nowym władzom i rozpoczęła się wojna domowa. Niemcy i Włochy poprały przywódcę Włoch, wysyłając swoje oddziały i uzbrojenie. Natomiast republikanom wsparcia udzielił Związek Sowiecki w postaci broni, amunicji i ochotników. Francja i Wielka Brytania nie chciały ingerować w sprawy Hiszpanii. Wojnę zakończyły wojska Franco opanowując cały kraj. Tysiące republikanów wyemigrowało z Hiszpanii.

W czasie wojny generał Franco przybrał tytuł wodza – Caudillo.

KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSI BERLIN-RZYM-TOKIO

Niechęć do komunizmu i porządku terytorialnego ustanowionego po 1918 roku doprowadziły do współpracy władz w Berlinie, Rzymie i Tokio.

– Japonia i Niemcy podpisały pakt antykominternowski, którego celem było zwalczanie Kominternu (organizacji założonej przez Włodzimierza Lenina). Do umowy dołączyły też Włochy i część sojuszników państw osi.

– Włochy i Niemcy podpisały traktat o przyjaźni zwany osią Rzym-Berlin i związały się sojuszem zwanym pakietem stalowym.

– Rok później do pakietu dołączyła Japonia i tak powstał pakt trzech zwany osią Rzym-Berlin-Tokio.

ANSCHLUSS AUSTRII W 1938 ROKU

Z rozkazu Hitlera niemieckie wojsko wkroczyło do Austrii. Austriacy opowiedzieli się za przyłączeniem do Niemiec poprzez plebiscyt i w ten sposób przestało być samodzielnym państwem. Było to kolejne złamanie praw traktatu wersalskiego. Zajęcie Austrii tzw. Anschluss, było pierwszą bezkrwawą aneksją terytorialną III Rzeszy.

Aneksja -zajęcie i przyłączenie przez jedno państwo części lub całego terytorium przez jedno państwo.

Kryzys sudecki

Kolejną zdobyczą Hitlera był Kraj Sudecki (Czechosłowacja). Tak jak w Austrii został przeprowadzony plebiscyt, a ziemie miały być włączone do III Rzeszy. W razie sprzeciwu Hitler groził wojną.

W Monachium, prezydent Czechosłowacji Edvard Beneš został zmuszony do podpisania układu monachijskiego, wyrażając tym samy zgodę na rozbiór kraju. Do Rzeszy włączono Kraj Sudecki.

Ostatnie pokojowe aneksje Niemiec i Włoch (1939 r.)

– Prezydent Czechosłowacji pod groźbą zniszczenia Pragi zgodził się na przekształcenie państwa w Protektorat Czech i Moraw i zajęcie tych terenów przez Niemcy.

– Litwa została zmuszona do oddania Niemcom Kłajpedy (do 1918 roku należała do Niemiec).

– Włosi natomiast zajęli Albanię.

Polityka Francji i Wielkiej Brytanii wobec Niemiec w latach 1936-1939

Polityka Francji i Wielkiej Brytanii polegała na ustępstwach wobec państw osi. Zerwanie traktatu wersalskiego przez Hitlera podczas wkroczenia wojsk do Nadrenii, a później do Austrii (Anschluss) nie spowodowała reakcji tych państw ani Ligii Narodów.

Również podczas wojny domowej w Hiszpanii państwa te ogłosiły zasadę nieingerowania w sprawy tego państwa.

ZDOBYCZE TERYTORIALNE NIEMIEC
UZYSKANE PRZED WYBUCHEM II WOJNY ŚWIATOWEJ:

– Nadrenia;

– Austria;

– Protektorat Czech i Moraw (Kraj Sudecki);

– Kłajpeda na Litwie.

ZDOBYCZE WŁOCH PRZED WYBUCHEM II WOJNY ŚWIATOWEJ:

– Abisynia (dzisiaj Etiopia);

– Albania.

ZDOBYCZE JAPONII:

– Mandżuria;

– stolica Republiki Chińskiej – Nankin.

PRZYCZYNY ZAANGAŻOWANIA SIĘ POSZCZEGÓLNYCH PAŃSTW EUROPEJSKICH
W WOJNĘ W HISZPANII

Niemcy i Włochy popierając generała Franco chcieli mieć w przyszłości większe wpływy w Hiszpanii, a Rosja popierając republikanów zaangażowały się dlatego, by nazistowskie Niemcy i faszystowskie Włochy nie zdobyły zbyt dużej potęgi.

PRZYCZYNY WYBUCHU II WOJNY ŚWIATOWEJ:

– zerwanie traktatu wersalskiego przez Niemcy;

– chęć zemsty Niemiec po przegranej I wojnie światowej;

– napad Japonii na Chiny;

– zmuszenie Austrii i Czechosłowacji do ustępstw;

– brak poczynań ze strony mocarstw europejskich i Ligi Narodów na to co działo się na świecie.

1939 rok – początek II wojny światowej