HISTORIA KLASA VII. DZIAŁ VIII II POŁOWA XIX wieku część II
KRÓLESTWO POLSKIE PRZED POWSTANIEM STYCZNIOWYM
Samodzierżawie – to system rządów, w którym car był jedynym władcą i sam decydował o wszystkich sprawach w państwie
W JAKI SPOSÓB SYTUACJA W ROSJI PO WOJNIE KRYMSKIEJ WPŁYNĘŁA
NA POSTAWY POLAKÓW WOBEC CARATU?
W wyniku klęski Rosji w wojnie krymskiej (została pokonana przez Turcję, Wielką Brytanię oraz Francję) nastąpiło osłabienie samodzierżawia, co wpłynęło również na sytuację Polaków. W Królestwie Polskim odżyły nadzieje na odzyskanie pełnej autonomii lub nawet niepodległości.
REFORMY ALEKSANDRA II PO KLĘSCE ROSJI W WOJNIE KRYMSKIEJ
– zniósł poddaństwo chłopów,
– przeprowadził w Rosji uwłaszczenie,
– ograniczył cenzurę,
– zabronił kar cielesnych.
Do kraju mogło też powrócić część Polaków zesłanych na Sybir. Polacy otrzymali nawet zgodę na założenie Towarzystwa Rolniczego, które skupiało postępowych właścicieli majątków ziemskich. Towarzystwo Rolnicze to w pełni legalna organizacja polska w Królestwie Polskim po upadku powstania listopadowego. Jej prezesem był hrabia Andrzej Zamoyski.
Okres reform po wojnie krymskiej otrzymał nazwę odwilży posewastopolskiej.
W 1861 roku w Warszawie doszło do wielu manifestacji patriotycznych, często brutalnie atakowanych przez carską policję i wojsko rosyjskie. W tym samym roku władze rosyjskie wyraziły zgodę na utworzenie organów administracji rządowej w Królestwie Polskim. Na jej czele stanął Aleksander Wielkopolski, który przeprowadził wiele reform.
REFORMY ALEKSANDRA WIELKOPOLSKIEGO
– przywrócono język polski w urzędach i szkolnictwie,
– wznowiono funkcjonowanie uniwersytetu w Warszawie pod nazwą „Szkoła Główna”,
– zniesienie pańszczyzny (chłopi od tej pory mieli płacić czynsz szlacheckim właścicielom),
– zrównano prawa Żydów z pozostałą częścią społeczeństwa.
W Królestwie Polskim w latach 1861-1862 ukształtowały się dwa obozy polityczne: Białych i Czerwonych.
Obóz Białych – dążył do niepodległości, wprowadzając stopniowo reformy.
Obóz Czerwonych – rozwinęli spiskową działalność, by móc doprowadzić do jak najszybszego wybuchu powstania niepodległościowego.
POWSTANIE STYCZNIOWE
Branka – tak nazywano potocznie pobór do wojska carskiego w Królestwie Polskim, wyznaczonego na 14 i 15 stycznia 1863 roku w Warszawie.
JAKIE BYŁY SKUTKI BRANKI?
– przymusowy pobór młodych mężczyzn do carskiego wojska
– rozłąka wielu rodzin
– ogłoszenie branki było bezpośrednią przyczyną wybuchu powstania styczniowego
Pod wpływem branki zarządzonej przez władze carskie, Czerwoni powołali do życia Tymczasowy Rząd Narodowy, który podjął decyzję o wybuchu powstania 22 stycznia 1863 roku. Aby przyciągnąć szerokie rzesze chłopstwa do walki powstańczej, TRN gwarantował chłopom uwłaszczenie.
Pomimo dołączenia Białych do walki, powstańcom nie udało się odnieść znaczących zwycięstw nad liczebną oraz dobrze uzbrojona i wyszkoloną armią rosyjską. Walki przybrały formę wojny partyzanckiej, która miała szerokie poparcie wśród miejscowej ludności. Wskutek wyczerpania zasobów powstańczych i represji ze strony caratu walka zaczęła zamierać.
UPADEK POWSTANIA I REPRESJE WOBEC POLAKÓW
JAKIE ZNACZENIE DLA POWSTANIA STYCZNIOWEGO MIAŁO POWIERZENIE DYKTATURY ROMUALDOWI TRAUGUTTOWI?
Po tym, jak walki powstania styczniowego zaczęły zamierać, władzę dyktatorską objął przedstawiciel obozu Białych – Romuald Traugutt.
Powierzoną władzę dobrze wykorzystał. Miał on w planach wznowienie walki na większą skalę od wiosny kolejnego roku. Starał się pozyskać do walki nowych chłopów oraz rewolucjonistów węgierskich i włoskich.
Chciał również zreorganizować siły partyzanckie na wzór regularnego wojska. Niestety aresztowanie generała Traugutta było równoznaczne z upadkiem powstania. Dzięki jego staraniom i decyzjom udało się przetrwać zimę i wznowić działania wojenne wiosną.
PRZYCZYNY KLĘSKI POWSTANIA STYCZNIOWEGO
– słabo uzbrojone polskie oddziały
– źle wyszkolone polskie oddziały
– oddziały polskie dowodzone przez niewykształconych dowódców
– brak regularnej armii
– przewaga liczebna wroga (Rosjan)
JAKIE REPRESJE DOTKNĘŁY UCZESTNIKÓW POWSTANIA?
– konfiskata majątków,
– kary pieniężne,
– więzienia,
– egzekucje,
– zsyłki na Syberię powstańców i ich rodziny,
– kara śmierci dla osób z kierownictwa oddziałów powstańczych i członków rządu,
– więźniów zakuwano w kajdany, co było dodatkowym cierpieniem.
WALKA O POLSKOŚĆ W ZABORZE ROSYJSKIM
W JAKI SPOSÓB WŁADZE CARSKIE WALCZYŁY Z POLSKOŚCIĄ PO POWSTANIU STYCZNIOWYM?
Po powstaniu styczniowym władze carskie rozpoczęły wzmożoną rusyfikację w urzędach i szkołach. Władze chciały zrusyfikować polskie społeczeństwo, by ukarać je za powstanie styczniowe. Sposób ten miał ułatwić władzom carskim rządzenie.
TERMINY
Rusyfikacja – polityka władz rosyjskich, mająca na celu wynarodowienie Polaków i innych podbitych narodów. Polegała na wprowadzeniu języka rosyjskiego w urzędach i szkolnictwie.
Noc apuchtinowska – polityka rusyfikacji wprowadzona w Królestwie Polskim po upadku powstania styczniowego przez Aleksandra Apuchtina (kurator Warszawskiego Okręgu Szkolnego). Jego rządy otrzymały miano nocy apuchtinowskiej.
Na czym polegały rządy Apuchtina?
– Zwolnił on z pracy wielu polskich nauczycieli,
– Zmuszał uczniów do bezrozumnego posłuszeństwa i donosicielstwa,
– Polską młodzież pragnął wychować na zastraszoną i zrusyfikowaną.
W JAKI SPOSÓB POLSKIE SPOŁECZEŃSTWO WALCZYŁO Z RUSYFIKACJĄ?
Wiele wykształconych osób polskiego społeczeństwa zaangażowało się z walką przeciwko rusyfikacji.
– Konrad Prószyński założył Towarzystwo Oświaty Narodowej, którego zadaniem było szerzenie polskiej edukacji. Napisał też elementarz, z którego uczyły się pokolenia wiejskich dzieci.
– W Warszawie powołano nielegalny Uniwersytet Latający, w których uczyły się kobiety, nie mogące studiować na wyższych uczelniach.
– W gimnazjach powstawały kółka samokształceniowe, gdzie czytano potajemnie polską poezję romantyczną, urządzano odczyty, uczono się polskiej historii z zakazanych książek.
– Rozbudzanie wśród polskiej ludności świadomości narodowej, tym samym powstrzymanie rusyfikacji.
ZABÓR PRUSKI – WALKA Z GERMANIZACJĄ
W JAKI SPOSÓB WŁADZE PRUSKIE WALCZYŁY Z POLSKOŚCIĄ?
Po zjednoczeniu Niemiec, władze niemieckie nasiliły politykę germanizacji na ziemiach zaboru pruskiego.
Na czym polegała germanizacja?
– Wprowadzono język niemiecki jako obowiązkowy dla wszystkich dzieci,
– Język polski zaczęto usuwać ze szkół na wszystkich lekcjach z wyjątkiem religii,
– w sądach i urzędach oraz na pocztach i stacjach kolejowych zakaz był używania języka polskiego.
Na początku XX wieku na skutek represji germanizacyjnych, w wielu szkołach wybuchły strajki szkolne przez uczniów i rodziców. Zaczęto wprowadzać naukę religii w języku niemieckim. Dzieci chłostano a rodziców karano grzywną lub więzieniem. Do historii przeszły dzieci ze szkoły z Wrześni (wielkopolska), gdzie jako pierwsze odmówiły nauki religii w języku niemieckim.
Niemiecki kanclerz Otto Von Bismarck rozpoczął politykę zwaną Kulturkampf. Miała ona na celu ograniczenie wpływów Kościoła katolickiego w Niemczech. Kulturkampf przybrał formę walki z polskością, czyli wzmożonej germanizacji.
JAK BYŁA PRZYCZYNA WPROWADZENIA KULTURKAMPFU W ZABORZE PRUSKIM? Chęć wynarodowienia Polaków po zjednoczeniu Niemiec.
JAK POLACY WALCZYLI Z GERMANIZACJĄ?
Polacy podjęli walkę z germanizacją przede wszystkim na drodze pracy organicznej. Walczono o ziemię, język i Kościół.
NA CZYM POLEGAŁA WALKA MICHAŁA DRZYMAŁY Z PRUSKĄ ADMINISTRACJĄ?
Władze pruskie zaostrzyły prawo i zakazano stawiania zabudowań na nowo kupowanych gruntach bez specjalnych pozwoleń. Chłop Michał Drzymała, nie mógł legalnie wybudować domu na nowo zakupionej ziemi więc zamieszkał w wozie cyrkowym, który stał nad ziemią a nie na niej. Po długiej walce z administracją niemiecką, wielu sporach prawnych, gdzie był wielokrotnie męczony na różne sposoby, Drzymała musiał opuścić swój wóz i sprzedać ziemię.
DLACZEGO WALKA Z POLSKOŚCIĄ BYŁA ŁĄCZONA Z WALKĄ Z KOŚCIOŁEM KATOLICKIM?
W ramach polityki Kulturkampfu władze niemieckie usuwały ze szkół polskich księży, którzy byli nauczycielami i zastępowali ich pruskimi funkcjonariuszami. Dlatego w zaborze pruskim obrona katolicyzmu zaczęła łączyć się z obroną polskości.
AUTONOMIA W GALICJI
DLACZEGO GALICJA OTRZYMAŁA AUTONOMIĘ (SAMODZIELNOŚĆ PRAWNĄ)?
W 1867 roku między Austrią i Węgrami została zawarta ugoda. Na mocy tego dokumentu powstała monarchia austro-węgierska. Państwa te stały się odrębnymi państwami, połączonymi ścisłą unią pod rządami wspólnego dziedzicznego monarchy z dynastii Habsburgów. W ten sposób Galicja, jako jeden z austriackich krajów koronnych otrzymała autonomię.
NA CZYM POLEGAŁ POGLĄD ZWANY TRÓJLOJALIZMEM?
Trójlojalizm polegał na lojalność Polaków wobec władz zaborczych i wyrzeczeniu się dążeń niepodległościowych w zamian za ustępstwa ze strony zaborców.
INFORMACJE DOTYCZĄCE PRAW UZYSKANYCH PO 1867 R. PRZEZ POLAKÓW W GALICJI?
– Wprowadzenie języka polskiego do administracji w Galicji,
– Możliwość zakładania polskich partii politycznych.
WYDARZENIA W KOLEJNOŚCI CHRONOLOGICZNEJ
- Mianowanie Aleksandra Wielopolskiego naczelnikiem rządu cywilnego w Królestwie Polskim.
- Utworzenie Szkoły Głównej w Warszawie.
- Wybuch powstania styczniowego.
- Wydanie carskiego ukazu o uwłaszczeniu chłopów w Królestwie Polskim.
- Skazanie Romualda Traugutta na karę śmierci.
DZIAŁANIA POLAKÓW SKIEROWANE PRZECIWKO PRUSOM:
– zakładanie kółek rolniczych przez Maksymiliana Jackowskiego,
– zamieszkanie w wozie przez Michała Drzymałę,
– działalność Towarzystwa Czytelni Ludowych,
– strajk szkolny dzieci z Wrześni.
DZIAŁANIA POLAKÓW SKIEROWANE PRZECIWKO ROSJI:
– wydanie polskiego elementarza przez Konrada Prószyńskiego,
– tajne nauczanie organizowane przez Uniwersytet Latający (powołanie nielegalnego Uniwersytetu Latającego),
– założenie tajnego Towarzystwa Oświaty Narodowej.
POSTACIE I ZWIĄZANA Z NIĄ INFORMACJA
Ludwik Mierosławski – Jeden z dowódców polskich sił powstańczych w okresie powstania styczniowego, wsławiony wcześniej działaniami w okresie Wiosny Ludów.
Maksymilian Jackowski – Ziemianin wielkopolski, działacz społeczny i gospodarczy, założyciel wielu kółek rolniczych w Poznańskiem.
Aleksander Wielopolski – Polski arystokrata i polityk konserwatywny, naczelnik rządu cywilnego w Królestwie Polskim.
Ignacy Łukasiewicz – Aptekarz, twórca polskiego przemysłu naftowego, konstruktor lampy naftowej.
Józef Hauke-Bosak – Generał, jeden z najzdolniejszy polskich dowódców w postaniu styczniowym.
Agenor Gołuchowski – Polski arystokrata i polityk konserwatywny, trzykrotny namiestnik Galicji.
Stanisław Stojałowski – Ksiądz, pionier ruchu ludowego w Galicji.
PRZYKŁADY POTWIERDZAJĄCE, ŻE POLACY POSIADALI AUTONOMIĘ W GALICJI:
– sejm krajowy,
– polski uniwersytet,
– polski namiestnik.
