BIOLOGIA KLASA VII DZIAŁ VII. UKŁAD WYDALNICZY

1. BUDOWA I DZIAŁANIE UKŁADU WYDALNICZEGO

NARZĄDY UKŁADU WYDALNICZEGO

Układ wydalniczy (moczowy) składa się z:

– dwóch nerek,

– dwóch moczowodów,

– pęcherza moczowego,

– cewki moczowej.

BUDOWAŁ UKŁADU WYDALNICZEGO

Nerki – filtrują krew, usuwając z niej szkodliwe związki, które moczowody odprowadzają do pęcherza moczowego. Stamtąd związki te są wydalane na zewnątrz ciała przez cewkę moczową. W nerce znajduje się ok. miliona nefronów. Każdy z nich składa się z kłębuszka nerkowego, który jest otoczony torebką oraz z kanalika nerkowego.

Ciałko nerkowe – pochłania z krwi produkty przemiany materii. Składa się z: kłębuszka nerkowego i torebki kłębuszka.

Kanalik nerkowy – odprowadza mocz z całego ciałka nerkowego i modyfikuje jego skład. Kanaliki nerkowe uchodzą do większych cewek zbiorczych.

Moczowody – to długie przewody uchodzące z śmietniczek nerkowych, które odprowadzają mocz z nerek. Ich ściany składają się z mięśni gładkich, których skurcze wspomagają przepływ moczu.

Pęcherz moczowy – to narząd o elastycznych ścianach, który może zmieniać rozmiary. Służy do magazynowania dużej ilości moczu przez krótki czas.

Cewka moczowa – to przewód, którym mocz jest odprowadzany z pęcherza, a później usuwany z organizmu. Oddawanie moczu można kontrolować dzięki mięśniowi zwanemu zwieraczem, którego skurcz powoduje zamknięcie światła cewki moczowej.

PRZYKŁADY SUBSTANCJI WYDALANYCH Z ORGANIZMU CZŁOWIEKA.
KTÓRE NARZĄDY BIORĄ UDZIAŁ W ICH WYDALANIU?

Przykłady substancji wydalanych z organizmu człowieka to mocz, kał, pot, dwutlenek węgla (CO2) oraz nadmiar elektrolitów, takich jak sól.

Narządy, które biorą udział w wydalaniu tych substancji to:

Nerki: filtrują krew, usuwając nadmiar wody, toksyn i niepotrzebnych substancji z organizmu, tworząc mocz.

Płuca: oddychanie polega na wymianie gazów, a więc wydalanie dwutlenku węgla (CO2) i pobieranie tlenu z powietrza.

Jelita: proces trawienia pozwala na oczyszczenie organizmu z nieprzetworzonych substancji oraz resztek pokarmowych, które są wydalane w postaci kału.

Skóra: pot, który jest produkowany przez gruczoły potowe w skórze, pomaga regulować temperaturę ciała. Również przez skórę wydalane są drobne ilości toksyn.

RÓŻNICA MIĘDZY WYDALANIEM A DEFEKACJĄ

Różnica między wydalaniem a defekacją polega na tym, że wydalanie to ogólny termin odnoszący się do procesu usuwania odpadów metabolicznych z organizmu, natomiast defekacja to konkretny proces wydalenia stolca z jelit przez odbytnicę.

Wydalanie jest dużo szerszym pojęciem obejmującym różne rodzaje odpadów, takie jak mocz, pot, wydzieliny gruczołów, a także tworzenie i usuwanie moczu, oddychanie i wydzielanie przez skórę. Wydalanie ma na celu utrzymanie równowagi wewnętrznej organizmu i usuwanie niepotrzebnych substancji z organizmu.

Natomiast defekacja dotyczy wyłącznie procesu wydalenia stolca z organizmu. Jest to część procesu trawienia i wchłaniania pokarmu, w którym niestrawione resztki pokarmowe i inne niepotrzebne substancje są usuwane z organizmu przez odbytnicę i zewnętrzny otwór odbytu. Ten proces jest kontrolowany przez układ nerwowy i mięśnie odbytu.

PODSUMOWANIE

Wydalanie jest ogólnym pojęciem, które odnosi się do całego procesu usuwania odpadów z organizmu, a defekacja to konkretna czynność wydalania stolca.

2. HIGIENA I CHOROBY UKŁADU WYDALNICZEGO

W JAKI SPOSÓB MOŻNA ZAPOBIEGAĆ CHOROBOM UKŁADU WYDALNICZEGO?

– dbać o higienę osobistą (myć ciało, zwłaszcza miejsca intymne oraz zmieniać codziennie bieliznę);

– należy pamiętać o odpowiednim ubiorze;

– regularne opróżnianie pęcherza moczowego;

– dieta (należy uważać na ilość spożywanej soli);

– picie odpowiedniej ilości płynów (ok. 2 l wody dziennie);

– regularne wykonywanie badań np. ogólne badania moczu (pomaga szybko wykryć nieprawidłowości w pracy układu wydalniczego).

NA CZYM POLEGA DIALIZA?

Dializa – oczyszczanie krwi ze szkodliwych produktów przemiany materii. Wykonuje się je za pomocą urządzenia nazywanego sztuczną nerką lub dializatorem.

  1. Krew dopływa do błon pół przepuszczalnych znajdujących się w dializatorze.
  2. Szkodliwe substancje przenikają przez błonę do płynu w urządzeniu.
  3. Następnie oczyszczona krew wraca do naczyń krwionośnych pacjenta.

PRZYCZYNY I PROFILAKTYKA KAMICY NERKOWEJ

Przyczyny:

– picie zbyt małej ilości płynów;

– przetrzymywanie moczu, co prowadzi do gromadzenia się w nerkach osadów z soli mineralnych, z których powstają kamienie.

Profilaktyka:

– należy pić odpowiednią ilość płynów (ok. 2,5 l na dobę);

– stosowanie odpowiedniej diety bogatej w błonnik;

– ograniczenie spożycia soli.

CZYNNIKI, KTÓRE MOGĄ WPŁYNĄĆ NA WYNIK BADANIA OGÓLNEGO

Na wynik badania ogólnego mogą wpłynąć różne czynniki. Oto kilka z nich:

Wiek: Wyniki badania ogólnego mogą się różnić w zależności od wieku pacjenta, np. poziomy pewnych substancji mogą się zmieniać wraz z wiekiem.

Płeć: Niektóre wyniki badania ogólnego mogą różnić się w zależności od płci pacjenta, np. poziom testosteronu będzie inny u mężczyzn niż u kobiet.

Dieta: Dieta pacjenta może mieć wpływ na wyniki badania ogólnego, np. niedobór pewnych składników odżywczych może prowadzić do niedoboru żelaza we krwi.

Stres: Stres może wpływać na wyniki badania ogólnego, ponieważ może powodować zmiany w poziomie niektórych substancji w organizmie, np. wysoki poziom kortyzolu (hormonu stresu) może wpływać na inne wskaźniki zdrowia.

Przyjmowane leki: Niektóre leki, takie jak leki przeciwzapalne czy antybiotyki, mogą mieć wpływ na wyniki badania ogólnego. Ważne jest, aby poinformować lekarza o przyjmowanych lekach przed badaniem.

Aktywność fizyczna: Intensywna aktywność fizyczna może mieć wpływ na niektóre wyniki badania ogólnego, np. poziom kreatyniny może być wyższy u osób regularnie trenujących siłowo.

Stan zdrowia: Obecność infekcji, zapalenie czy inne schorzenia mogą wpływać na wyniki badania ogólnego, np. podwyższone poziomy białych krwinek mogą wskazywać na obecność infekcji.

ĆWICZENIA - SPRAWDŹ WIEDZĘ PRZED SPRAWDZIANEM

Przykładowe zestawienia zadań, które mogą być idealnym treningiem przed realnym sprawdzianem.

Pliki do pobrania w .pdf i wydrukowania TUTAJ