BIOLOGIA KLASA VII DZIAŁ VII. UKŁAD WYDALNICZY
1. BUDOWA I DZIAŁANIE UKŁADU WYDALNICZEGO
NARZĄDY UKŁADU WYDALNICZEGO
Układ wydalniczy (moczowy) składa się z:
– dwóch nerek,
– dwóch moczowodów,
– pęcherza moczowego,
– cewki moczowej.
BUDOWAŁ UKŁADU WYDALNICZEGO
Nerki – filtrują krew, usuwając z niej szkodliwe związki, które moczowody odprowadzają do pęcherza moczowego. Stamtąd związki te są wydalane na zewnątrz ciała przez cewkę moczową. W nerce znajduje się ok. miliona nefronów. Każdy z nich składa się z kłębuszka nerkowego, który jest otoczony torebką oraz z kanalika nerkowego.
Ciałko nerkowe – pochłania z krwi produkty przemiany materii. Składa się z: kłębuszka nerkowego i torebki kłębuszka.
Kanalik nerkowy – odprowadza mocz z całego ciałka nerkowego i modyfikuje jego skład. Kanaliki nerkowe uchodzą do większych cewek zbiorczych.
Moczowody – to długie przewody uchodzące z śmietniczek nerkowych, które odprowadzają mocz z nerek. Ich ściany składają się z mięśni gładkich, których skurcze wspomagają przepływ moczu.
Pęcherz moczowy – to narząd o elastycznych ścianach, który może zmieniać rozmiary. Służy do magazynowania dużej ilości moczu przez krótki czas.
Cewka moczowa – to przewód, którym mocz jest odprowadzany z pęcherza, a później usuwany z organizmu. Oddawanie moczu można kontrolować dzięki mięśniowi zwanemu zwieraczem, którego skurcz powoduje zamknięcie światła cewki moczowej.
PRZYKŁADY SUBSTANCJI WYDALANYCH Z ORGANIZMU CZŁOWIEKA.
KTÓRE NARZĄDY BIORĄ UDZIAŁ W ICH WYDALANIU?
Przykłady substancji wydalanych z organizmu człowieka to mocz, kał, pot, dwutlenek węgla (CO2) oraz nadmiar elektrolitów, takich jak sól.
Narządy, które biorą udział w wydalaniu tych substancji to:
Nerki: filtrują krew, usuwając nadmiar wody, toksyn i niepotrzebnych substancji z organizmu, tworząc mocz.
Płuca: oddychanie polega na wymianie gazów, a więc wydalanie dwutlenku węgla (CO2) i pobieranie tlenu z powietrza.
Jelita: proces trawienia pozwala na oczyszczenie organizmu z nieprzetworzonych substancji oraz resztek pokarmowych, które są wydalane w postaci kału.
Skóra: pot, który jest produkowany przez gruczoły potowe w skórze, pomaga regulować temperaturę ciała. Również przez skórę wydalane są drobne ilości toksyn.
RÓŻNICA MIĘDZY WYDALANIEM A DEFEKACJĄ
Różnica między wydalaniem a defekacją polega na tym, że wydalanie to ogólny termin odnoszący się do procesu usuwania odpadów metabolicznych z organizmu, natomiast defekacja to konkretny proces wydalenia stolca z jelit przez odbytnicę.
Wydalanie jest dużo szerszym pojęciem obejmującym różne rodzaje odpadów, takie jak mocz, pot, wydzieliny gruczołów, a także tworzenie i usuwanie moczu, oddychanie i wydzielanie przez skórę. Wydalanie ma na celu utrzymanie równowagi wewnętrznej organizmu i usuwanie niepotrzebnych substancji z organizmu.
Natomiast defekacja dotyczy wyłącznie procesu wydalenia stolca z organizmu. Jest to część procesu trawienia i wchłaniania pokarmu, w którym niestrawione resztki pokarmowe i inne niepotrzebne substancje są usuwane z organizmu przez odbytnicę i zewnętrzny otwór odbytu. Ten proces jest kontrolowany przez układ nerwowy i mięśnie odbytu.
PODSUMOWANIE
Wydalanie jest ogólnym pojęciem, które odnosi się do całego procesu usuwania odpadów z organizmu, a defekacja to konkretna czynność wydalania stolca.
2. HIGIENA I CHOROBY UKŁADU WYDALNICZEGO
W JAKI SPOSÓB MOŻNA ZAPOBIEGAĆ CHOROBOM UKŁADU WYDALNICZEGO?
– dbać o higienę osobistą (myć ciało, zwłaszcza miejsca intymne oraz zmieniać codziennie bieliznę);
– należy pamiętać o odpowiednim ubiorze;
– regularne opróżnianie pęcherza moczowego;
– dieta (należy uważać na ilość spożywanej soli);
– picie odpowiedniej ilości płynów (ok. 2 l wody dziennie);
– regularne wykonywanie badań np. ogólne badania moczu (pomaga szybko wykryć nieprawidłowości w pracy układu wydalniczego).
NA CZYM POLEGA DIALIZA?
Dializa – oczyszczanie krwi ze szkodliwych produktów przemiany materii. Wykonuje się je za pomocą urządzenia nazywanego sztuczną nerką lub dializatorem.
- Krew dopływa do błon pół przepuszczalnych znajdujących się w dializatorze.
- Szkodliwe substancje przenikają przez błonę do płynu w urządzeniu.
- Następnie oczyszczona krew wraca do naczyń krwionośnych pacjenta.
PRZYCZYNY I PROFILAKTYKA KAMICY NERKOWEJ
Przyczyny:
– picie zbyt małej ilości płynów;
– przetrzymywanie moczu, co prowadzi do gromadzenia się w nerkach osadów z soli mineralnych, z których powstają kamienie.
Profilaktyka:
– należy pić odpowiednią ilość płynów (ok. 2,5 l na dobę);
– stosowanie odpowiedniej diety bogatej w błonnik;
– ograniczenie spożycia soli.
CZYNNIKI, KTÓRE MOGĄ WPŁYNĄĆ NA WYNIK BADANIA OGÓLNEGO
Na wynik badania ogólnego mogą wpłynąć różne czynniki. Oto kilka z nich:
Wiek: Wyniki badania ogólnego mogą się różnić w zależności od wieku pacjenta, np. poziomy pewnych substancji mogą się zmieniać wraz z wiekiem.
Płeć: Niektóre wyniki badania ogólnego mogą różnić się w zależności od płci pacjenta, np. poziom testosteronu będzie inny u mężczyzn niż u kobiet.
Dieta: Dieta pacjenta może mieć wpływ na wyniki badania ogólnego, np. niedobór pewnych składników odżywczych może prowadzić do niedoboru żelaza we krwi.
Stres: Stres może wpływać na wyniki badania ogólnego, ponieważ może powodować zmiany w poziomie niektórych substancji w organizmie, np. wysoki poziom kortyzolu (hormonu stresu) może wpływać na inne wskaźniki zdrowia.
Przyjmowane leki: Niektóre leki, takie jak leki przeciwzapalne czy antybiotyki, mogą mieć wpływ na wyniki badania ogólnego. Ważne jest, aby poinformować lekarza o przyjmowanych lekach przed badaniem.
Aktywność fizyczna: Intensywna aktywność fizyczna może mieć wpływ na niektóre wyniki badania ogólnego, np. poziom kreatyniny może być wyższy u osób regularnie trenujących siłowo.
Stan zdrowia: Obecność infekcji, zapalenie czy inne schorzenia mogą wpływać na wyniki badania ogólnego, np. podwyższone poziomy białych krwinek mogą wskazywać na obecność infekcji.
ĆWICZENIA - SPRAWDŹ WIEDZĘ PRZED SPRAWDZIANEM
Przykładowe zestawienia zadań, które mogą być idealnym treningiem przed realnym sprawdzianem.
Pliki do pobrania w .pdf i wydrukowania TUTAJ
