BIOLOGIA KLASA VII DZIAŁ XI. RÓWNOWAGA WEWNĘTRZNA ORGANIZMU

1. RÓWNOWAGA WEWNĘTRZNA ORGANIZMU – HOMEOSTAZA

CZYM JEST HOMEOSTAZA?

Homeostaza jest procesem, który utrzymuje równowagę wewnętrzną organizmu poprzez regulację różnych parametrów i funkcji, takich jak temperatura ciała, poziom cukru we krwi, pH krwi, ciśnienie krwi i wiele innych. Organizm dąży do utrzymania homeostazy, ponieważ tylko w takiej sytuacji może prawidłowo funkcjonować. Jeśli homeostaza zostanie naruszona, może to prowadzić do wystąpienia różnych chorób i schorzeń.

GŁÓWNE UKŁADY NARZĄDÓW, KTÓRE UCZESTNICZĄ W PROCESIE HOMEOSTAZY

Główne układy narządów, które uczestniczą w procesie homeostazy (utrzymywaniu równowagi w organizmie) są następujące:

Układ nerwowy: Odpowiada za kontrolę i regulację procesów w organizmie poprzez przekazywanie sygnałów – impulsów nerwowych. Działa jako centralny kontroler homeostazy.

Układ hormonalny: Składa się z gruczołów dokrewnych, które wydzielają hormony odpowiedzialne za regulację aktywności różnych narządów i procesów metabolicznych w organizmie.

Układ oddechowy: Odpowiada za kontrolę poziomu tlenu i dwutlenku węgla we krwi poprzez wymianę gazową między płucami a krwią.

Układ krążenia: Zapewnia transport tlenu, składników odżywczych i hormonów do tkanek oraz usuwanie produktów przemiany materii. Reguluje ciśnienie krwi, przepływ krwi i utrzymanie równowagi elektrolitowej.

Układ pokarmowy: Odpowiada za trawienie i wchłanianie składników odżywczych, regulację poziomu glukozy we krwi oraz usuwanie odpadów metabolicznych.

Układ wydalniczy: Odpowiada za eliminację zbędnych substancji i odpadów metabolicznych z organizmu, takich jak mocznik, kwas moczowy i toksyny.

Układ mięśniowy: Odpowiada za poruszanie się i utrzymanie postawy ciała. Jest również zaangażowany w termoregulację poprzez generowanie ciepła.

Układ immunologiczny: Odpowiada za obronę organizmu przed infekcjami i chorobami poprzez identyfikację i zwalczanie obcych substancji (np. wirusów, bakterii) oraz regulację odpowiedzi zapalnej.

 

Wszystkie te układy narządów są wzajemnie powiązane i współdziałają, aby utrzymać homeostazę, czyli stabilność wewnętrzną organizmu.

NA CZYM POLEGA TERMOREGULACJA?

Termoregulacja to utrzymanie stałej temperatury ciała. Prawidłowa wartość temperatury ciała waha się między 35,5 – 37°C. Aby nie doszło do wychłodzenia lub przegrzania organizmu informacja o temperaturze ciała przesyłana jest przez układ nerwowy do środka termoregulacji w podwzgórzu następnie jest tam analizowana. Jeśli temperatura jest nieprawidłowa, włączane są odpowiednie mechanizmy regulacyjne.

2. CHOROBA - ZABURZENIE HOMEOSTAZY

DLACZEGO REGULARNE WYKONYWANIE BADAŃ PROFILAKTYCZNYCH POMAGA ZACHOWAĆ ZDROWIE?

Badania profilaktyczne przeprowadza się po to, aby jak najwcześniej wykryć ewentualne choroby. Zalicza się do nich badania ogólne krwi i moczu oraz badania pozwalające na wczesne wykrycie najczęściej występujących nowotworów – raka piersi i szyjki macicy u kobiet oraz raka prostaty u mężczyzn.

POZYTYWNY WPŁYW AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ NA FUNKCJONOWANIE ORGANIZMU

Wysiłek fizyczny pozytywnie wpływa na cały organizm

– zwiększa się pojemność płuc, dzięki czemu sprawnie przeprowadzają one wymianę gazową

– wzrasta zapotrzebowanie na związki zapasowe magazynowane w tkance tłuszczowej co zapobiega otyłości

– zwiększa się przepływ limfy przez węzły chłonne, są sprawnie reakcje obronne organizmu

– lepsze dotlenienie mózgu powoduje poprawę samopoczucia i efektywności myślenia

– systematyczny wysiłek fizyczny zwiększa wytrzymałość i sprawność mięśnia sercowego dzięki czemu organizm nie męczy się tak szybko

– wzrasta gęstość kości, czyli zmniejsza się ryzyko wystąpienia osteoporozy

– rośnie wytrzymałość i o odporność kości na urazy

– wzmacniają się mięśnie grzbietu odpowiadający za prawidłową postawę ciała oraz rośnie wytrzymałość ścięgien

– wzrasta elastyczność naczyń krwionośnych, co zapobiega chorobom naczyniowym np. Żylakom

– zwiększa się liczba krwinek czerwonych, czyli krew sprawni transportuje tlen

– wzrasta zawartość krwinek białych i płytek krwi

PRZYCZYNY CHORÓB CYWILIZACYJNYCH

– niewłaściwy tryb życia (ciągły pośpiech i zapominanie o zasadach zdrowego żywienia)

– zbyt mała aktywność fizyczna (prowadzi do otyłości)

– zanieczyszczenie środowiska (skażenie wody, powietrza i gleby) powoduje, że mamy kontakt z różnymi związkami chemicznymi przyczyniającymi się do rozwoju alergii

– nadmierny pośpiech przyczynia się do odczuwania silnego stresu, a co za tym idzie do zmęczenia organizmu, a to może doprowadzić do nerwicy

SPOSOBY ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ CHORÓB ZAKAŹNYCH

– Drogą kropelkową (śluz wydzielany podczas kaszlu i kichania)

– drogą pokarmową (zanieczyszczona woda, trudno owoce i warzywa, zakażone mięsa)

– drogą płciową (kontakty płciowe)

– poprzez krew (np. Transfuzja zakażonej krwi, zakażenie rany, używanie zanieczyszczonych strzykawek, ukąszenie przez pasożytnicze zwierzęta na przykład kleszcz)

– przez kontakt bezpośredni (dotknięcie skóry chorego, używanie wspólnych przedmiotów np. Pościel, szczotka do włosów, nożyczki)

DLACZEGO ANTYBIOTYKI NALEŻY STOSOWAĆ ZGODNIE Z ZALECENIAMI LEKARZA?

Antybiotyki są lekami, które są używane do zwalczania infekcji wywołanych przez bakterie. Ich skuteczność zależy od wielu czynników, takich jak rodzaj infekcji, rodzaj bakterii, która go powoduje, a także charakterystyka organizmu pacjenta. Dlatego ważne jest, aby stosować antybiotyki zgodnie z zaleceniami lekarza, a nie na własną rękę.

Oto kilka powodów, dlaczego należy stosować antybiotyki zgodnie z zaleceniami lekarza:

Skuteczność leczenia: Lekarz przepisze odpowiedni antybiotyk na podstawie rodzaju i wrażliwości bakterii odpowiedzialnych za infekcję. Stosowanie niewłaściwego antybiotyku może nie tylko prowadzić do braku poprawy, ale także do nasilenia infekcji. Zalecenia lekarza dotyczą dawkowania, częstotliwości podawania, czasu trwania kuracji itp. należy przestrzegać tych zaleceń, aby antybiotyk był skuteczny w zwalczaniu infekcji.

Minimalizacja efektów ubocznych: Antybiotyki mogą powodować pewne działania niepożądane, takie jak biegunka, nudności, wymioty, wysypki skórne i inne. Lekarz dobierze odpowiedni antybiotyk, uwzględniając historię medyczną pacjenta, alergie i potencjalne interakcje z innymi lekami. Stosowanie zaleconej dawki i odpowiadającego czasu trwania kuracji minimalizuje ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.

Zapobieganie oporności bakterii: Antybiotyki mogą być nieefektywne, jeśli bakterie uodpornią się na ich działanie. Stosowanie niewłaściwych dawek, niewłaściwe zalecenia dotyczące czasu trwania kuracji lub niedotrzymanie zaleconej terapii może przyczynić się do rozwoju oporności bakterii. Gdy bakterie stają się odporne na antybiotyk, leczenie infekcji może być bardziej skomplikowane i wymagać innych leków. Przestrzeganie zaleceń lekarza pomaga zapobiegać temu problemowi globalnej oporności na antybiotyki.

 

Ważne jest również, aby podczas leczenia antybiotykowego zgłaszać lekarzowi jakiekolwiek niepokojące objawy lub brak poprawy, ponieważ może to wymagać dostosowania terapii. Antybiotyki mogą być skuteczne w leczeniu infekcji, ale należy je stosować mądrze i zgodnie z zaleceniami lekarza.

3. UZALEŻNIENIA

SZKODLIWE DZIAŁANIE PAPIEROSÓW NA ORGANIZM

Substancje zawarte w dymie tytoniowym uszkadzają narządy w naszym organizmie i zakłócają wiele procesów w nim zachodzących.

– ołów – zakłóca działanie enzymów

– arsen – uszkadza skórę wątrobę i płuca

– tlenek węgla – prowadzi do niedotlenienia

– kadm – wywołuje nowotwory

– nikotyna – powoduje uzależnienie

– substancje smoliste – uszkadzają naczynia krwionośne

Płuca są szczególnie narażone na skutki palenia, ponieważ trafiają tam substancje zawarte w papierosach. Palenie tytoniu może przyczynić się do raka płuc.

Nikotyna zwęża naczynia krwionośne, dlatego dopływ krwi do niektórych okolic ciała (np. palce u rąk) jest ograniczony. Ponadto substancje trujące wraz z krwią dostają się do innych narządów powodując ich uszkodzenia.

SZKODLIWE DZIAŁANIE ALKOHOLU NA ORGANIZM

– Nawet niewielka ilość alkoholu niszczy neurony i zakłóca działanie układu nerwowego

– większa ilość powoduje kłopoty z koncentracją, koordynacją ruchów, poprawnym mówieniem i prawidłowym widzeniem

– alkohol zakłóca prawidłowy rozwój młodych ludzi np. Osłabia zdolności umysłowe, powoduje kłopoty z zapamiętywaniem

– jest przyczyną chorób serca i układu krwionośnego

– nadmiar alkoholu wywołuje nieodwracalne uszkodzenia wątroby i prowadzi do marskości wątroby

– częste spożywanie alkoholu prowadzi do uzależnienia (alkoholizmu)

– wysokie stężenie alkoholu we krwi może prowadzić do utraty przytomności i śmierci

– zaburza rytm pracy serca

– sprzyja powstawaniu wrzodów żołądka i dwunastnicy

– zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwory jamy ustnej gardła i przełyku

SKUTKI ZAŻYWANIA NARKOTYKÓW

– powodują szybkie psychiczne i fizyczne wyniszczenie organizmu

– uszkadzają głównie mózg, wątrobę i nerki

– niektóre narkotyki wywołują akty agresji w tym zabójstwa i samobójstwa

– osoby uzależnione od narkotyków odczuwają potrzebę stałego zwiększania przyjmowanych dawek, dlatego często dochodzi do przedawkowania i śmierci

– silnie oddziału miał na układ nerwowy

DLACZEGO TRUDNO WYLECZYĆ SIĘ Z UZALEŻNIEŃ?

Trudności związane z wyleczeniem się z uzależnień wynikają z różnych czynników. Oto kilka potencjalnych powodów:

Stan uzależnienia: Uzależnienia wpływają na mózg i jego funkcje. Pojawia się potrzeba stałego zaopatrzenia organizmu w substancję uzależniającą lub w działanie, jakie przynosi uzależnienie. To sprawia, że przerwanie uzależnienia jest trudne, ponieważ organizm odczuwa silne pragnienie używanej substancji lub działania.

Fizyczne objawy odstawienne: W przypadku pewnych uzależnień, takich jak alkohol lub narkotyki, odstawienie może prowadzić do wystąpienia nieprzyjemnych i czasami niebezpiecznych objawów fizycznych, zwanych zespołem odstawienia. Mogą to być zaburzenia snu, nudności, skurcze mięśni, drgawki i inne dolegliwości, które mogą utrudnić proces wyzdrowienia.

Psychologiczne i emocjonalne czynniki: Uzależnienie często wiąże się z trudnościami emocjonalnymi, takimi jak stres, depresja, niepokój lub traumy. Osoby zmagające się z uzależnieniem mogą używać substancji lub sięgać po działania w celu radzenia sobie z tymi trudnościami. Zrozumienie i rozwiązanie tych czynników emocjonalnych jest często niezbędne, aby skutecznie wyleczyć się z uzależnienia.

Środowisko i wsparcie społeczne: Otoczenie oraz wsparcie społeczne mogą mieć duże znaczenie w procesie wyjścia z uzależnienia. Negatywne środowisko, które sprzyja używaniu substancji lub działaniom, utrudnia zmianę nawyków. Brak odpowiedniego wsparcia ze strony rodziny, przyjaciół lub profesjonalistów także może utrudniać wyleczenie się z uzależnienia.

 

Bez względu na trudności, które mogą towarzyszyć procesowi wyjścia z uzależnienia, warto pamiętać, że istnieją profesjonaliści oraz wsparcie społeczne, które mogą pomóc w odzyskaniu zdrowia i wypełnieniu życia poza uzależnieniem.

ĆWICZENIA - SPRAWDŹ WIEDZĘ PRZED SPRAWDZIANEM

Przykładowe zestawienia zadań, które mogą być idealnym treningiem przed realnym sprawdzianem.

Pliki do pobrania w .pdf i wydrukowania TUTAJ