Ortografia – Zasady, które warto znać!
Ortografia to nieodłączny element poprawnego pisania, który sprawia, że nasze teksty są czytelne i zrozumiałe. Znajomość zasad pisowni pomaga unikać błędów i sprawia, że komunikacja jest bardziej precyzyjna.
Na tej stronie znajdziesz materiały, które w prosty i przejrzysty sposób wyjaśniają kluczowe reguły ortograficzne. Dzięki nim pisanie stanie się łatwiejsze, a Twoje teksty będą poprawne i estetyczne.
Poznaj zasady ortografii i pisz bez błędów! ✍️📖
PISOWNIA "NIE" Z CZĘŚCIAMI MOWY
KIEDY PISZEMY ŁĄCZNIE?
Z rzeczownikami, przymiotnikami i przysłówkami,
np.: nieprzyjaciel, niewola, niecierpliwość, niegrzeczny, nieśmiały, niewielki, niedobrze, niespokojnie, niechętnie.
KIEDY PISZEMY ROZDZIELNIE?
Z czasownikami np.: nie pracuje, nie pomyślałem, nie będzie, nie mówić.
PISOWNIA "NIE" Z CZĘŚCIAMI MOWY – tabelka
Dlaczego „nie” raz się przykleja, a raz stoi osobno?
Partykuła „nie” zmienia znaczenie wyrazu – tworzy jego przeciwieństwo albo stopniuje ocenę („niewielki” ≠ „bardzo mały”). Stąd dwie główne zasady pisowni nie z częściami mowy:
| Pisownia | Części mowy | Reguła w jednym zdaniu | Przykłady |
|---|---|---|---|
| Łącznie | rzeczowniki, przymiotniki, przysłówki (w stopniu równym) | gdy „nie” buduje NOWE słowo | nieprzyjaciel, niewola, niecierpliwość, niegrzeczny, nieśmiały, niespokojnie, niechętnie, niedobrze |
| Rozdzielnie | czasowniki, bezokoliczniki | gdy „nie” tylko neguje czynność | nie pracuje, nie mówić, nie pomyślałem, nie będzie |
PISOWNIA "NIE" Z CZĘŚCIAMI MOWY
1️⃣ „Nie” z rzeczownikami, przymiotnikami, przysłówkami – pisownia łączna
Dlaczego „niewola” piszemy łącznie, a nie osobno?
Kiedy przed rzeczownikiem dodajemy „nie”, mogą zdarzyć się dwa scenariusze:
| Scenariusz | Pisownia | Co powstaje? | Przykład znaczenia |
|---|---|---|---|
| Proste zaprzeczenie | rozdzielnie | To samo słowo, tylko w negacji | nie wola = brak woli |
| Nowe pojęcie | łącznie | Zupełnie nowy wyraz, własne znaczenie słownikowe | niewola = stan pozbawienia wolności |
Inne typowe przykłady „nowych pojęć”
niepogoda – nie tylko „brak pogody”, lecz konkret: deszcz, wiatr, słaba aura;
nieład – nie zwykły brak ładu, ale bałagan;
niecierpliwość – cecha charakteru, nie samo „brak cierpliwości”.
Reguła: gdy „nie” z rzeczownikiem tworzy odrębne, ugruntowane w słowniku słowo o własnym znaczeniu, piszemy je razem.
Jeśli chcemy tylko zaprzeczyć istniejące pojęcie („nie wola”, „nie prawda”), pozostawiamy osobno.
Takie rozróżnienie pomaga błyskawicznie zdecydować o pisowni w praktyce.
2️⃣ „Nie” z czasownikami – pisownia rozdzielna
Dotyczy wszystkich form osobowych i bezokoliczników: nie przeczytam, nie pisać, nie zachowywał się.
Imiesłowy przysłówkowe także rozdzielnie: nie patrząc, nie wiedząc.
3️⃣ Wyjątki i pułapki, o których warto pamiętać
| Wyjątek | Pisownia | Dlaczego? |
|---|---|---|
| niechcąc / niechcący | łącznie | utrwalone formy przysłówkowe |
| niewiele, nieco | łącznie | słowa o własnym znaczeniu |
| nie sposób | rozdzielnie | utarte wyrażenie z rzeczownikiem w funkcji przydawki |
PISOWNIA "NIE" Z CZĘŚCIAMI MOWY - krótkie ćwiczenie
Napisz „nie” — osobno czy łącznie?
Wstaw odpowiednią formę „nie”, zapisując ją łącznie lub rozdzielnie zgodnie z zasadą.
On nigdy ___ wykonuje poleceń.
To było ___ spotkanie.
___ rozwiązania, zrezygnował.
Odpowiedzi
nie wykonuje
niezwykłe
Nie widząc