PRZYRODA KLASA IV DZIAŁ V. ODKRYWAMY TAJEMNICE ZDROWIA
TAJEMNICE ZDROWIA
Jakie są podstawowe zasady zdrowego stylu życia?
– prawidłowe odżywianie się (co najmniej cztery posiłki zawierające odpowiednie ilości składników pokarmowych);
– systematyczne ćwiczenia fizyczne (co najmniej trzy razy w tygodniu; zapobiegają otyłości, korzystnie wpływają na układ ruchu oraz zmniejszają ryzyko chorób serca);
– odpowiednia ilość snu w ciągu doby (około 9 godzin na dobę);
– dbanie o utrzymanie czystości siebie i otoczenia (regularne mycie ciała, włosów i zębów oraz dbanie o paznokcie);
– unikanie zachowań, które szkodzą zdrowiu.
Na czym polega zdrowe odżywianie się?
Prawidłowe odżywianie się polega na dostarczaniu organizmowi w ciągu dnia niezbędnych składników pokarmowych w odpowiedniej ilości, czyli białek, cukrów, tłuszczy, witamin oraz wody i soli mineralnych.
Należy pamiętać, aby jeść posiłki o stałych porach. Do głównych posiłków należą: śniadanie, obiad, kolacja. Pomiędzy śniadaniem a obiadem należy zjeść drugie śniadanie, a pomiędzy obiadem a kolacją podwieczorek.
Do czego prowadzą złe nawyki żywieniowe?
Tłuszcze zwierzęce i cukry spożywane w nadmiarze prowadzą do otyłości i nadwagi. Dodatkowo cukry przyczyniają się do powstania próchnicy (chorób zębów wywołanych przez bakterie).
Niewystarczająca ilość spożywanego białka przez dzieci i młodzież opóźnia wzrost, a u dorosłych zaburza odnawianie tkanek.
Brak odpowiednich witamin może powodować różne dolegliwości np.: wypadanie włosów, słabe i rozdwajające się paznokcie, swędzącą i łuszczącą się skórę.
Jak dbać o jamę ustną?
Co najmniej dwa razy dziennie należy myć zęby, najlepiej rano i wieczorem. Co pół roku należy chodzić na kontrolne wizyty do stomatologa.
Jak pielęgnować skórę, włosy i paznokcie?
Każdego dnia należy myć całe ciało mydłem, najlepiej pod prysznicem. Włosy należy myć szamponem, co najmniej raz w tygodniu lub według potrzeby. Pielęgnacji wymagają również paznokcie u rąk i nóg, które należy oczyszczać, podcinać i opiłowywać.
Należy pamiętać, aby nie dzielić się z innymi przedmiotami do higieny osobistej, takich jak szczotka do zębów, szczotka do włosów czy ręcznik. Za ich pośrednictwem można zarazić się grzybicą (chorobą wywołaną przez grzyby żyjące na skórze).
Kiedy należy odpoczywać biernie a kiedy czynnie?
Po nauce i pracach umysłowych należy wypoczywać aktywnie np. zabawy na świeżym powietrzu. Natomiast po wysiłku fizycznym należy wypoczywać biernie np. krótka drzemka, czytanie książki lub oglądanie telewizji.
CHOROBY, KTÓRYMI MOŻNA SIĘ ZARAZIĆ
Co jest przyczyną chorób?
Za przyczynę chorób odpowiedzialne są najczęściej wirusy albo bakterie, czyli tak zwane drobnoustroje chorobotwórcze lub zarazki, a choroby, które wywołują to choroby zakaźne.
Najczęściej chorujemy, gdy mamy słabą odporność, a do naszego organizmu dostało się zbyt dużo drobnoustrojów chorobotwórczych.
Do słabej odporności inaczej osłabienia przyczynia się: mała ilość snu, niewłaściwe odżywianie się lub gdy mamy wyziębiony organizm.
Choroby pasożytnicze
Pasożyty mogą zaatakować organizm wewnątrz np. tasiemce, które dostają się do organizmu drogą pokarmową (przez zjedzenie surowego lub niedogotowanego mięsa).
Pasożyty zewnętrzne pozostają na powierzchni ciała, zwykle przyczepione do włosów lub skóry.
Pasożyty wyrządzają duże szkody np. czerpią z organizmu substancje odżywcze, zatruwają organizm swoimi produktami, a nawet uszkadzają narządy wewnętrzne.
CHOROBY PRZENOSZONE DROGĄ ODDECHOWĄ
Do najczęstszych chorób przenoszonych drogą oddechową zalicza się: choroby wirusowe – przeziębienie lub grypę oraz bakterie, które wywołują anginę.
CHOROBY I ICH OBJAWY
Przeziębienie – trwa kilka dni
Objawy – podwyższona temperatura ciała, katar, ból gardła, kaszel. Czasami dreszcze, bóle mięśni i głowy.
Grypa – trwa dłużej niż przeziębienie i przebiega gwałtowniej
Objawy – wysoka temperatura ciała, męczący kaszel, dreszcze, silne bóle mięśni i głowy.
Angina
Objawy – ostry ból gardła zwłaszcza przy przełykaniu, często ropne gardło, wysoka temperatura ciała, osłabienie.
Leczenie – antybiotykiem (hamuje rozwój bakterii), ściśle według wskazań lekarza
Jak zapobiegać chorobom, głównie tym przenoszonych drogą oddechową?
Należy wykonywać szczepienia ochronne
CHOROBY PRZENOSZONE DROGĄ POKARMOWĄ
Chorobami przenoszonymi drogą pokarmową możemy zarazić się piciem wody lub jedzeniem zawierającym wirusy lub bakterie. Choroby układu pokarmowego nazywamy zatruciami pokarmowymi.
Inne choroby pokarmowe wywołane są przez pasożyty, które żyją wewnątrz organizmu człowieka. Do organizmu dostają się z piciem lub jedzeniem np. niedogotowanego mięsa.
Salmonelloza
Chorobę wywołują bakterie salmonelli, które znajdują się w nieświeżym lub źle przechowywanym pożywieniu. Nieleczona salmonelloza może zagrażać życiu.
Inna choroba przenoszona drogą pokarmową może być wywołana przez pasożyty lub ich larwy. Najczęściej spotykane pasożyty wewnętrzne człowieka to tasiemce i owsiki. Tasiemce żyją w jelitach, ponieważ mają tam dostęp do wszystkich potrzebnych im substancji pokarmowych.
Osoba zarażona po pewnym czasie chudnie, ma mdłości, bóle brzucha i czuje się osłabiona.
Natomiast owsikami możemy zarazić się jedzeniem z jajami owsików lub gdy przeniesiemy jaja ze skóry rąk do ust. Osoba zarażona skarży się na swędzenie odbytu, które nasila się nocą, kiedy samice owsików składają jaja w ostatnim odcinku jelita.
CHOROBY PRZENOSZONE PRZEZ KREW
Tężec
Tężcem można zarazić się poprzez skaleczoną skórę. Chorobę wywołują bakterie tężca. Do organizmu dostają się przez krew w miejscu, gdzie jest rana wraz z zabrudzoną ziemią.
Bakterie tężca wytwarzają silnie trującą substancję powodującą skurcze mięśni. Jeśli osoba nie robiła szczepień przeciwtężcowych należy podać mu surowicę. Nieleczona choroba może prowadzić do śmierci.
Wścieklizna
Chorobę wywołuje wirus wścieklizny, który dostaje się do organizmu po ugryzieniu przez chore zwierzę. Najczęściej zarażone zwierzęta to lisy, sarny i wiewiórki. Zwierzętom domowym takim jak psy i koty podaje się szczepionki przeciw wściekliźnie. Po ugryzieniu należy zgłosić się do lekarza.
Bolerioza, zapalenie mózgu
To choroby, na które można zapaść po ugryzieniu przez chorego kleszcza. To pasożyt, który żywi się krwią zwierząt i ludzi. Podczas pobieraniu pokarmu (ugryzieniu) może wprowadzić do organizmu żywiciela bakterie wywołujące boleriozę lub zapalenie mózgu.
Aby zmniejszyć możliwość zarażenia się tą chorobą należy nosić odzież ochronną i stosować preparaty odstraszające kleszcze.
JAK SOBIE RADZIĆ W NIEBEZPIECZNYCH SYTUACJACH?
Numery telefonów alarmowych
997 policja
998 straż pożarna
999 karetka pogotowia
112 numer alarmowy używany w sieci komórkowej w całej Unii Europejskiej
BURZE, HURAGANY I ZAMIECIE ŚNIEŻNE
Zjawiska pogodowe, które mogą przybierać na sile to burza i huragany występujące latem oraz zamiecie śnieżne występujące zimą. Informacje o zachodzących zagrożeniach są ogłaszane w telewizji, radiu i Internecie.
Po usłyszeniu takiego ogłoszenia najlepiej zostać w domu i zamknąć wszystkie okna oraz drzwi, nie korzystać z urządzeń elektrycznych, przygotować latarkę lub świeczkę na wypadek przerwy w dostawie prądu, posprzątać rzeczy z balkonu lub ogrodu, które mogą zostać zniszczone lub, które mogą zostać porwane przez wiatr.
Jeśli jesteśmy poza domem: nie należy stawać pod drzewami, wiatami przystanków, słupami energetycznymi, wyłączyć telefon komórkowy, wyjść z wody jak najszybciej na brzeg, gdy jesteśmy na otwartej przestrzeni należy przykucnąć i maksymalnie zbliżyć stopy do siebie.
JADOWITE ZWIERZĘTA
Niektóre owady mogą być groźne dla człowieka. Ukąszenia mrówek czy użądlenia os, pszczół lub szerszeni powodują obrzęki, ból i swędzenie.
Jeśli zostaniemy ukąszeni lub użądleni należy jak najszybciej przemyć wodą z mydłem obolałe miejsce oraz robić okład z lodu. Niektórzy ludzie są uczuleni na jad owadów i może zagrażać ich życiu. W takim przypadku należy jak najszybciej pojechać do szpitala.
Inne nieprzyjemne ukąszenie może dojść do zaatakowania przez żmiję zygzakowatą. Można ją spotkać na śródleśnych polanach, podmokłych łąkach czy polanach. W przypadku ukąszenia należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Nie wolno ani wysysać jadu ani nacinać miejsca ukąszenia. Bardzo rzadko dochodzi do śmierci.
ZATRUCIE GRZYBAMI
Najbardziej trującym grzybem jest muchomor sromotnikowy. Jest on przyczyną największej liczby śmiertelnych zatruć w Polsce. Często jest mylony z niektórymi grzybami jadalnymi.
Objawy zatrucia grzybami pojawiają się najczęściej do dwóch dni po spożyciu. Należą do nich: silne osłabienie, ból głowy, wymioty i biegunka. Czasami może wystąpić zaburzenie widzenia i równowagi, trudności w oddychaniu, a nawet utrata przytomności.
Jeśli dojdzie do zatrucia, należy wywołać wymioty, wezwać lekarza oraz zachować resztki potrawy z grzybów do badania, które pozwoli na wykrycie substancji trującej.
ZATRUCIE ROŚLINAMI
Niektóre rośliny mogą spowodować ciężkie zatrucia, które mogą doprowadzić do śmierci. Najczęściej do zatrucia dochodzi po zjedzeniu owoców przypominające inne znane owoce jadalne.
Najbardziej niebezpieczną rośliną występującą w Polsce jest Barszcz Sosnowskiego, która powoduje poważne oparzenia skóry.
Również rośliny hodowane w domu mogą zwierać substancje trujące lub silnie drażniące skórę. Podczas pielęgnacji należy używać rękawiczek ochronnych i uważać żeby niebezpieczne substancje dostały się do oczu, ust czy na skórę. Jeśli w domu są małe dzieci najlepiej z nich zrezygnować.
NIEBEZPIECZNE SUBSTANCJE UŻYWANE W DOMACH
Zagrożeniem zdrowia mogą być również środki czystości używane w domu np. kostki do zmywarek, proszki do prania czy preparaty do udrażniania rur kanalizacyjnych.
Mogą spowodować podrażnienia skóry lub oczu. Pierwsza pomoc polega na przepłukaniu oczu i skóry wodą, następnie należy skontaktować się z lekarzem. Szczególnie niebezpieczne jest przypadkowe połknięcie środków czystości, które może być groźne dla życia. W takim przypadku należy wypić bardzo dużą ilość wody i wezwać lekarza. Nie należy wywoływać wymiotów.
Jak zaopatrzyć uszkodzoną skórę?
Drobne rany czy otarcia należy przemyć wodą utlenioną i nakleić plastrem z opatrunkiem.
Gdy rana mocno krwawi należy najpierw zatamować krwawienie. Jeśli rana jest na ręce lub nodze, najprościej jest ucisnąć miejsce powyżej krawędzi rany i unieść koniczyny do góry. Następnie ranę przykryć opatrunkiem z jałowym gazikiem i owinąć bandażem.
OPARZENIA
Gdy dojdzie do oparzenia skóry, należy zapobiec powstaniu pęcherzy. Natychmiast schłodzić oparzone miejsce polewając zimną wodą lub przykładając kostki lodu. Jeśli powstały głębokie rany trzeba nałożyć opatrunek z jałowej gazy i jak najszybciej udać się na pogotowie.
UZALEŻNIENIA
Najbardziej niebezpiecznymi środkami uzależniającymi są narkotyki, które szybko wyniszczają organizm. Powodują uszkodzenia mózgu i innych narządów wewnętrznych. Narkotyki występują pod rożnymi postaciami np. w formie lizaków, słodyczy, tabletek, płynów, substancji do wąchania lub papierosów.
NIE MA BEZPIECZNEJ DAWKI NARKOTYKÓW I NIE MA BEZPIECZNYCH NARKOTYKÓW!
Innym uzależnieniem są urządzenia elektroniczne np. uzależnienie od komputera lub telefonu komórkowego. Może objawiać się tym, że coraz mniej wychodzimy z domu, rezygnujemy z posiłków, zaniedbujemy obowiązki, a ostatecznie osoba taka funkcjonuje wyłącznie w świecie wirtualnym. U osób uzależnionych od smartfonów, brak dostępu do urządzenia może spowodować rozdrażnienie, a nawet atak paniki.
Napoje energetyzujące zawierają środek pobudzający – kofeinę, czyli substancję która naturalnie występuje w kawie i herbacie. Innym składnikiem takich napojów jest bardzo duża zawartość cukru. Duże dawki kofeiny mogą wywołać zaburzenia pracy serca, bóle i zawroty głowy oraz dolegliwości żołądkowe. Takich napojów nie można pić bez ograniczeń.
Co to jest asertywność?
Asertywność to umiejętność odmawiania w taki sposób, aby nikogo nie urazić a przy tym nie mając poczucia winy. Jest to umiejętność przydatna podczas propozycji namawiania nas do spróbowania narkotyków, papierosów, czy alkoholu.
ĆWICZENIA - SPRAWDŹ WIEDZĘ PRZED SPRAWDZIANEM
Przykładowe zestawienia zadań, które mogą być idealnym treningiem przed realnym sprawdzianem.
Pliki do pobrania w .pdf i wydrukowania TUTAJ
