HISTORIA KLASA V DZIAŁ II. STAROŻYTNA GRECJA
WPŁYW WARUNKÓW NATURALNYCH NA ŻYCIE STAROŻYTNYCH GREKÓW
Grecja to kraj górzysty, oblany przez morza. Jest tam wiele zatok wcinających się w ląd, które umożliwiały Grekom zakładanie portów. Łatwiej było im przemieszczać się drogą morską niż lądową po górach. Dlatego też Grecy stali się świetnymi budowniczymi statków i żeglarzami. Zajmowali się też rybołówstwem.
Tylko część obszaru nadawała się do upraw, więc Grecy na słonecznych zboczach sadzili drzewa oliwne (z których wytwarzano oliwę) i winorośle (z których wytwarzano wino). Ponadto hodowano owce, kozy, świnie, które mogły wypasać się w lasach i na górskich łąkach.
Grecy nie umieli wyżywić się z tego, co mieli więc sprowadzali do siebie z zagranicy zboża, a wywozili oliwę, wino oraz wyroby rzemieślnicze – dekorowane naczynia ceramiczne oraz broń zrobioną z metalu.
GRECKIE POLIS – OBYWATELE - WŁADZA
Polis – starożytne greckie miasto-państwo. Rządy sprawowały tam zgromadzenia obywateli i wybierani przez nich urzędnicy.
Polis składało się z miasta i otaczających je wiejskich osad. Miasto było głównym ośrodkiem życia politycznego i religijnego. Większymi państwami pod względem większości obszaru były Ateny i Sparta.
Zgromadzenie ludowe – obrady, na których podejmowano decyzje dotyczące ateńskiej polis. Zbierało się ono cztery razy w miesiącu. Każdy obywatel mógł wziąć w nim udział – zabrać głos. Decyzję podejmowano większością głosów.
Rada – zajmowała się polityką Aten na co dzień. Jej członków wybierano przez losowanie spośród chętnych zgłaszanych przez obywateli.
10 strategów – urząd, który kierował polityką zagraniczną polis oraz dowodził armią ateńską w czasie wojny.
Ostracyzm – specjalne głosowanie, które przeprowadzano wtedy, kiedy Ateńczycy obawiali się ambitnych polityków, którzy bezprawnie mogliby przejąć władzę w polis.
kadencja – określony czas sprawowania władzy. Urzędnicy i członkowie rady sprawowali swoje obowiązki przez roczną kadencję.
DEMOKRACJA ATEŃSKA I SPOŁECZEŃSTWO ATEN
Demokracja Ateńska – forma rządów, inaczej władza ludu. W sprawowaniu rządów brali udział wszyscy pełnoletni mężczyźni. Decyzje podejmowali wspólnie podczas zgromadzenia ludowego.
Społeczeństwo Aten – obywatelami Aten były tylko te osoby, których rodzice byli również obywatelami. Tylko mężczyźni mieli prawo to udziału w sprawowaniu władzy. Kobiety zajmowały się domem (zajmowały się dziećmi, gotowały), nie miały praw politycznych, nie sprawowały urzędów, nie mogły same, bez obecności mężczyzny wychodzić z domu. Na równi z mężczyznami mogły uczestniczyć w uroczystościach religijnych.
w Atenach mieszkali też ludzie, którzy nie mieli praw politycznych. Byli to niewolnicy i cudzoziemcy (zwani metojkami). Cudzoziemcom nie przyznawano praw obywateli, czyli nie mogli głosować i być urzędnikami. Zajmowali się kupiectwem lub rzemiosłem, ale płacili podatki oraz służyli w ateńskim wojsku.
Niewolnicy zajmowali najniższą pozycję. Pracowali dla państwa w kopalniach, albo jako sprzątacze. Byli podstawową siłą roboczą w gospodarce starożytnej Grecji. Kupowano ich na targach albo zdobywano w czasie wojen lub wypraw morskich. Nie mieli żadnych praw i byli traktowani jak własność państwa lub obywatela.
Perykles – najwybitniejszy polityk ateński, żył w V wieku p.n.e.
JAKIE FUNKCJE SPEŁNIAŁY AGORA I AKROPOL?
Agora – główny plac miejski w centrum greckiego miasta. Wokół agory wznoszono budowle np. siedziby urzędów lub świątynie. Kupcy rozstawiali tam swoje stragany.
Akropol – ogromne wzgórze, które „wychodziło” ponad miasto. Tam znajdowały się świątynie. Było to miejsce, gdzie mieszkańcy mogli się schronić podczas wrogiego najazdu.
CZYM BYŁA KOLONIZACJA, HELLADA, HELLENOWIE?
Kolonizacja – zakładanie nowych osad (kolonii) na odległych zamorskich terenach
Dlaczego starożytni Grecy nie utworzyli jednego, dużego państwa, leż żyli w wielu polis?
Teren, który zajmowali był bardzo górzysty więc tworzyli miasta-państwa.
Hellada – tak określali Grecy swoją ojczyznę
Hellenowie – Grecy określali tak samych siebie (posługiwali się tym samym językiem, pismem, czcili tych samych bogów, mieli wspólną kulturę)
SPARTAŃSKIE WYCHOWANIE
Spartańskie wychowanie to trudne, surowe zasady, pozbawione wygód narzucane młodym ludziom. Dzięki takiemu wychowaniu młodzi mężczyźni mieli być posłuszni, odważni i mieli być doskonałymi wojownikami.
WIERZENIA STAROŻYTNYCH GREKÓW
Grecy wyznawali religię politeistyczną, czyli wierzyli w wielu bogów. Wierzyli, że świat powstał z chaosu, czyli mrocznej przestrzeni, z której wyłonili się pierwsi bogowie. Wyobrażali sobie ich na podobieństwo ludzi. O losach bogów i herosów opowiadały mity.
Jednym z najważniejszych bogów był Zeus. Hellenowie uważali górę Olimp za jego siedzibę. Swoim bogom Grecy składali ofiary w postaci zwierząt. Grecy wierzyli również, że dusze ludzkie po śmierci trafiają do Hadesu, czyli podziemnej krainy. Wierzyli również, że bogowie maja wpływ na ich losy. Wspólnym modlitwom i ofiarom przewodzili urzędnicy. Wspólne ceremonie integrowały wspólnotę obywateli miasta-państwa.
Heros – osoba, której jedno z rodziców było bogiem, a drugie człowiekiem.
Herosi byli istotami śmiertelnymi, ale odznaczali się nadzwyczajnymi cechami np. Herakles, syn Zeusa i greckiej królewny. Słynął z olbrzymiej siły i wielkiej odwagi.
Bogowie Greków:
Zeus – najpotężniejszy z bogów, pan nieba i błyskawic, władca bogów
Hera – żona Zeusa,, opiekunka ogniska domowego
Artemida – córka Zeusa, opiekunka zwierząt, bogini łowów
Atena – córka Zeusa, bogini mądrości i sztuki wojennej
Ares – kłótliwy bóg wojny
Apollo – bóg porządku i piękna
Afrodyta – bogini miłości, opiekunka zakochanych
Hades – władca mrocznego podziemnego świata
Herakles – heros, który miał wykonać dwanaście niezwykle trudnych prac za zbrodnie, które popełnił w gniewie
Cerber – trzygłowy pies
JAK WYGLĄDAŁA RYWALIZACJA SPORTOWA W CZASIE STAROŻYTNYCH IGRZYSK?
W igrzyskach startowali zawodnicy przybywający z całej Grecji. Wcześniej ogłaszano pokój w całej Grecji, żeby nikt nie zakłócił atmosfery igrzysk i żeby zawodnicy mogli bezpiecznie dotrzeć na miejsce. Zawody odbywały się co cztery lata w Olimpii. Były formą oddawania czci bogom. Najsłynniejsze były ku czci Zeusa. Zaczynały się od ceremonii złożenia ofiar (zwierząt) bogom, głównie Zeusowi.
Trwały one pięć dni. Zwycięzcy otrzymywali symboliczne nagrody – wieniec z gałązek oliwnych. W miastach witano ich jak bohaterów. Obdarowywano cennymi przedmiotami, stawiano im posągi, pisano pochwalne wiersze.
W JAKICH DYSCYPLINACH SPORTOWYCH ZMAGANO SIĘ PODCZAS IGRZYSK?
Biegi, rzut oszczepem, rzut dyskiem, skok w dal, zapasy, walka na pięści, wyścigi konnych zaprzęgów
JAKIE BYŁY SKUTKI ROZPOCZĘCIA IGRZYSK OLIMPIJSKICH W STAROŻYTNEJ GRECJI?
– zawieszenie wojen;
– zjazd zawodników z całej Grecji;
– obrzędy religijne.
W JAKI SPOSÓB BYŁY ORGANIZOWANE SPEKTAKLE TEATRALNE
W STAROŻYTNEJ GRECJI?
Przedstawienia były wystawiane ku czci Dionizosa – opiekuna dzikiej przyrody, boga wina i winorośli. Uroczystość rozpoczynała roztańczona procesja, podczas której chór śpiewał pieśni wychwalające bóstwo.
Przewodnik prowadził dialog z chórem. Z czasem przewodnik chóru stał się pierwszym aktorem, a przedstawienie odrębną częścią uroczystości. Początkowo spektakle odbywały się pod gołym niebem. W Atenach wybudowano pierwszy teatr.
W greckich przedstawieniach występowali mężczyźni. Maksymalnie mogło być ich trzech. Wcielali się w różne postacie, w tym również kobiece. Towarzyszył im chór, który komentował akcję spektaklu.
Aktorzy byli ubrani w długie szaty, peruki, maski oraz wysokie buty na koturnach, żeby było ich dobrze widać.
Przedstawiane były dwa gatunki sztuk teatralnych: komedie i tragedie.
Komedie dotyczyły aktualnych wydarzeń, które miały miejsce w polis. Żartowano z ludzkich wad oraz kpiono z polityków. Zakładano wtedy maski z ustami skierowanymi ku górze.
Tragedie dotyczyły wydarzeń z mitologii i kończyły się zazwyczaj śmiercią głównego bohatera.
JAKĄ FUNKCJĘ PEŁNIŁ TEATR W ŻYCIU STAROŻYTNYCH GREKÓW?
Przedstawienia teatralne były bardzo popularne. Pełniły funkcję rozrywki. Odgrywano sztuki na cześć boga wina i zabawy – Dionizosa. Sztuki dotyczyły wydarzeń mitologicznych oraz codziennego życia Greków.
JAKĄ FUNKCJĘ W ŻYCIU STAROŻYTNYCH GREKÓW PEŁNIŁY MITY?
Mity pełniły funkcję edukacyjną. Dla starożytnych Greków były źródłem wiedzy o świecie, wyjaśniały zjawiska przyrodnicze. Mity dawały wskazówki, jak ludzie mają żyć.
JAKIE DZIEDZINY NAUKI ROZWIJAŁY SIĘ W STAROŻYTNEJ GRECJI?
ZNAM ICH PRZEDSTAWICIELI.
W starożytnej Grecji rozwinęły się takie dziedziny nauki jak: matematyka, fizyka, astronomia, wiedza przyrodnicza oraz historia.
Sokrates – ateński filozof (brał swoich uczniów na ulicę i dyskutował z przechodniami na filozoficzne tematy)
Platon – filozof, uczeń Sokratesa
Arystoteles – filozof, uczeń Platona
Hipokrates – zdobył uznanie w dziedzinie medycyny (przestrzegał przed nadużywaniem lekarstw, próbował zdrową dietę)
Pitagoras – filozof i wybitny matematyk
Archimedes – matematyk i fizyk
Herodot – historyk
Homer – poeta, pisarz
Sofokles – słynny autor greckiej tragedii
Ezop – pisarz, autor bajek
CO TO BYŁA FILOZOFIA?
Filozofia narodziła się w Grecji. Filozofowie rozważali na temat podstawowych problemów np. istnienia, przyczyny różnych zjawisk (z jakich elementów zbudowany jest świat), jakimi zasadami powinien kierować się człowiek w życiu.
Dzięki dociekliwości filozofów w starożytnej Grecji rozwinęła się: matematyka, filozofia, astronomia, wiedza przyrodnicza.
CO PRZYCZYNIŁO SIĘ DO ROZWOJU NAUKI?
Do rozwoju nauki przyczyniło się pismo. Pozwoliło na utrwalenie i wymianę wiedzy.
LITERATURA
Najsłynniejsze utwory, które powstały w Grecji to Iliada i Odyseja napisana przez Homera. Znany też był Ezop – autor bajek oraz Safona.
ARCHITEKTURA I SZTUKA
Greccy artyści osiągnęli mistrzostwo w architekturze, rzeźbie i ceramice.
Naczynia i wazy były pięknie zdobione malowidłami. Przedstawiano na nich wydarzenia z mitologii oraz sceny z życia Greków.
Rzeźby wykonywano w kamieniu lub odlewano z brązu. Najczęściej rzeźbiono ludzkie ciała.
Grecy wznosili przepiękne świątynie z kolumnami. Kolumny były zarówno elementem konstrukcji jak i ozdobą. Górne części kolumn były inaczej zdobione według trzech porządków greckiej architektury: doryckim, jońskim i korynckim.
Fidiasz – wybitny grecki rzeźbiarz, twórca posągu Zeusa w Olimpii.
GRECY NA WOJNIE
hoplici – ciężkozbrojni piechurzy, którzy walczyli w zwartym szyku zwanym falangą.
Leonidas – król Sparty, który zasłynął z bohaterskiej postawy podczas bitwy pod Termopilami.
W V w p.n.e. odbyło się kilka wojen grecko-perskich.
Państwo Perskie podbiło Mezopotamię, Egipt i wiele mniejszych krajów. Zaczęli również zagarniać greckie miasta.
W bitwie pod Maratonem Grecy okazali się silniejsi i pokonali Persów. Następnie odbyła się kolejna wojna Grecji z Persami pod Termopilami. W tej bitwie Grecy ponieśli klęskę. Musieli ustąpić i się wycofać.
Kolejna bitwa grecko-perska odbyła się na morzu pod Salaminą. Ateńskie okręty pokonały silną flotę perską. Mimo ogromnej przewagi wroga, Grecy obronili niepodległość swoich polis.
W IV w p.n.e. Hellady zostały uzależnione przez królestwo Macedonii.
Aleksander Wielki – syn Filipa II, król Macedonii, zebrał potężną armię złożoną z Greków oraz Macedończyków i wyruszył na podbój Persji. Podczas dziesięciu lat podbijał nieustannie wiele krain. Zmarł, a jego państwo rozpadło się na wiele mniejszych królestw zwane monarchiami hellenistycznymi.
