HISTORIA KLASA V DZIAŁ III. STAROŻYTNY RZYM
DATY
753 r. p.n.e. – przyjęta w tradycji data założenia Rzymu
509 r. p.n.e. – powstanie republiki rzymskiej
30 r. p.n.e. – powstanie cesarstwa rzymskiego
313 r. n.e. – przyznanie chrześcijanom wolności wyznania
380 r. n.e. – cesarz Teodozjusz ogłosił chrześcijaństwo religią państwową w Cesarstwie Rzymskim i zakazał wyznawania religii pogańskich
476 r. n.e. – upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego oraz koniec epoki starożytnej i początek średniowiecza
POJĘCIA
republika – forma rządów, w której najwyższe organy władzy wybierane są przez obywateli na określony czas.
imperium – potężne państwo, mocarstwo podbijające inne kraje
prowincja – obszar poza granicami Italii zdobyte przez Rzym i włączone do państwa rzymskiego.
cesarz – tytuł noszony przez władców Rzymu (pochodził od imienia Cezar)
romanizacja – przejmowanie przez różne ludy rzymskiej kultury, obyczajów oraz języka łacińskiego.
barbarzyńcy – ludy, które mieszkały poza granicami Imperium Rzymskiego i żyły na niższym poziomie rozwoju cywilizacyjnego
KIM BYLI?
patrycjusze – bogatsi obywatele Rzymu, oni mieli decydujący głos na zgromadzeniach
plebejusze – ubożsi Rzymianie, stanowili większość społeczeństwa. Przez prawie dwieście lat prowadzili walkę o uprawnienie np. odmawiali pełnienia służby w wojsku
Gajusz Juliusz Cezar – wybitny rzymski wódz i polityk. Prowadził zwycięski podbój Galii. Autor dwóch dzieł literackich, opisujących walkę z Galami oraz z przeciwnikami politycznymi
Oktawian August – syn Juliusza Cezara, jego następca, zbudował podwaliny nowego ustroju – cesarstwa. Pierwszy cesarz rzymski
W JAKIM CELU ZOSTAŁ POWOŁANY URZĄD TRYBUNA LUDOWEGO?
Urząd, który dbał o sprawy najbiedniejszych obywateli (plebsu). Mógł on unieważnić każdą decyzję niekorzystną dla większości obywateli. Trybuni Ludowi byli wybierani spośród plebejuszy i mieli za zadanie bronić ich przed nadużyciami ze strony patrycjuszy, czyli arystokracji rzymskiej. Trybuni mieli prawo weta wobec decyzji senatu i innych urzędników oraz mogli chronić plebejuszy przed niesprawiedliwością. Ich wprowadzenie było kluczowym krokiem w kierunku rozszerzenia praw i równości obywatelskiej w starożytnym Rzymie.
CZYM ZAJMOWAŁ SIĘ SENAT?
Po zakończeniu rocznej władzy, urzędnicy z doświadczeniem kierowali senatem, czyli radą. Senat udzielał porad urzędnikom, a ich opinie były prawomocne. Decydował również w sprawach wojny i pokoju.
CZYM ZAJMOWALI SIĘ KONSULOWIE?
Konsulowie byli najwyższymi urzędnikami republiki, którzy kierowali sprawami bieżącymi państwa. Do ich zadań należało zwoływanie zgromadzeń oraz dowodzeniem armii podczas wojny. Swoją władzę sprawowali przez roczna kadencję.
PRZYCZYNY I SKUTKI RZYMSKICH PODBOJÓW
Przyczyny:
– chęć zdobycia nowych terenów;
– przeludnienie panujące w Rzymie;
– chęć zdobycia sławy i łupów;
– dążenie do zdobycia ziem pod uprawę.
Skutki:
– powiększenie terytorium;
– powiększenie się armii o żołnierzy z zajętych ziem;
– ludność prowincji przejmowała kulturę, obyczaje i język;
– bogacenie się Rzymian;
– niewolnicy, którzy pracowali dla państwa i najbogatszych Rzymian.
OSIĄGNIĘCIA CYWILIZACJI STAROŻYTNEGO RZYMU
– wynaleźli łuk i kopułę;
– wynaleźli zaprawę cementową, która wiązała kamienie i cegły;
– zbudowali sieć dróg łączących Rzym z prowincjami;
– rozwinęli własny styl rzeźb portretowych;
– malowidła ścienne;
– wznosili budowle publiczne – amfiteatry, cyrki, termy i akwedukty.
POCZĄTKI CHRZEŚCIJAŃSTWA
Nowa religia monoteistyczna – chrześcijaństwo narodziła się w Palestynie. Założycielem chrześcijaństwa, nowej religii był Jezus z Nazaretu. Najpierw wędrował on po palestyńskich miastach głosząc nauki. Spośród uczniów, wybrał 12 apostołów, czyli najbliższych współpracowników. Na ich czele postawił Piotra.
W swoich naukach odwoływał się do przykładów z życia. Mówił o kierowaniu się dobrocią, miłością i o zdolności przebaczania innym.
Po kilku latach, Jezus został pojmany z rozkazu żydowskich kapłanów i oskarżony o fałszywe podawanie się za Syna Bożego. Został on przekazany Poncjuszowi Piłatowi – rzymskiemu urzędnikowi zarządzającemu Palestyną i skazany na karę śmierci przez ukrzyżowanie.
Nauki Chrystusa zostały spisane w Nowym Testamencie. Początkowo chrześcijaństwo rozwijało się w społecznościach żydowskich. Zmiana nastąpiła za sprawą apostoła Pawła, który zaczął głosić Ewangelię do wszystkich ludzi, nie tylko Żydów.
W państwie rzymskim początkowo chrześcijanie byli prześladowani, dlatego pierwsi chrześcijanie gromadzili się na modlitwy potajemnie np. w prywatnych domach oraz podziemnych cmentarzach (katakumbach). Mimo to religia zdobywała nowych wyznawców. W 313 r. n.e. Konstantyn Wielki przyznał chrześcijanom wolność wyznania. W 380 roku n.e. cesarz Teodozjusz ogłosił chrześcijaństwo jedyną religią państwową w Imperium Rzymskim, a zakazał wyznawania religii pogańskich.
PRZYCZYNY UPADKU CESARSTWA ZACHODNIORZYMSKIEGO
– najazdy barbarzyńców na Cesarstwo Rzymskie;
– rabowanie bogatych ziem Imperium;
– osiedlanie się plemion germańskich i zakładanie własnych królestw;
– usunięcie z tronu ostatniego cesarza zachodniorzymskiego.
POCZĄTKI RZYMU
W czasach starożytnych półwysep Apeniński nazywano Italią. Tam najczęściej Grecy zakładali swoje kolonie, ponieważ w tamtych czasach panowały w Italii lepsze warunki do rozwoju rolnictwa niż w Grecji. Grecy zapoznali mieszkańców z uprawą winorośli, drzew oliwnych oraz z pismem alfabetycznym.
W środkowej części Italii znajduje się kraina zwana Lacjum, które jest odrębnym miastem-państwem. Starożytni jej mieszkańcy mówili po łacinie i często prowadzili wojny z innymi mieszkańcami pobliskich miast-państw. Jednym z nich był Rzym, położony nad rzeką Tyber. Miasto-państwo, które zostało założone w 753 roku p.n.e. Jego pierwszym władcą był Romulus, który według legendy zabił swojego brata Remusa za to, że drwił z niego i przeskoczył wytyczoną granicę miasta.
Od imienia Romulusa powstała nazwa miasta nad Tybrem – Roma, nazywana teraz Rzymem. Wilczyca, która wykarmiła braci Romulusa i Remusa stała się symbolem wspomnianego miasta.
DLACZEGO RZYM DO DZISIAJ NAZYWANY JEST
MIASTEM NA SIEDMIU WZGÓRZACH?
Nazwa pochodzi od połączenia się osad znajdujących się na kilku sąsiadujących wzniesieniach.
CO TO JEST REPUBLIKA I JAK POWSTAŁA?
Republika to forma rządów, w której obywatele wybierają osoby sprawujące najwyższe organy władzy.
Zanim ta forma rządów nastała, państwo rzymskie było królestwem. Królem był Tarkwiniusz Pyszny, który w okrutny sposób sprawował rządy. W 509 roku p.n.e. rzymianie zbuntowali się przeciwko królowi i wypędzili go z miasta. Zlikwidowano władzę królewską i ustanowili swoją formę rządów – republikę. Rządy, w których mogli sami decydować o swoich prawach i obowiązkach. Do głównych praw należał udział w zgromadzeniach i kandydowaniu na urzędy.
SPRAWOWANIE WŁADZY
W starożytnym Rzymie, prawo do sprawowania władzy mieli tylko mężczyźni. Urzędnicy wybierani byli na określny czas przez zgromadzenia ludowe.
Jak to się odbywało?
Zgromadzenie zwoływał urzędnik, który przedstawiał swoje propozycje uchwał, następnie zarządzał głosowanie. Obywatele mogli albo przychylić się do propozycji albo ją odrzucić. Nie można było o nich dyskutować ani zgłaszać swoich propozycji. Decydującą rolę mieli najbogatsi obywatele tzw. patrycjusze, których było zdecydowanie mniej niż obywateli uboższych zwanych plebejuszami. Pomimo, że stanowili mniejszość w społeczeństwie to ich głosy miały wpływ na podejmowane postanowienia.
Kto sprawował najwyższe stanowisko w urzędzie?
Najwyższymi urzędnikami republiki byli dwaj konsulowie, którzy kierowali sprawami bieżącymi państwa. Do ich zadań należało zwoływanie zgromadzeń oraz dowodzeniem armii podczas wojny. Swoją władzę sprawowali przez roczna kadencję.
Co robili urzędnicy po ukończeniu swojej kadencji?
Po zakończeniu rocznej władzy, urzędnicy z doświadczeniem kierowali senatem, czyli radą. Senat udzielał porad urzędnikom, a ich opinie były prawomocne. Decydował również w sprawach wojny i pokoju.
Czy w starożytnym Rzymie wszyscy obywatele mieli takie same prawa?
Nie. Plebejusze stanowili większość społeczeństwa i przez prawie dwieście lat walczyli o swoje prawa. W jaki sposób? Buntowali się i odmawiali uczestnictwa w pełnieniu służby wojskowej. Ostatecznie wszyscy obywatele mieli równe prawa, ale urzędnikami i senatorami nadal byli patrycjusze. To oni nadal mieli wpływ na podejmowane decyzje.
Dlaczego najbogatsi? Za piastowanie urzędów, państwo nie wypłacało wynagrodzenia. Urzędnicy ponosili koszty sprawowania swoich funkcji.
O sprawy najbiedniejszych obywateli (plebsu) dbał urząd trybun ludowy. Mógł on unieważnić każdą decyzję niekorzystną dla większości obywateli.
Kim był dyktator?
Dyktator to był urzędnik, który sprawował jednoosobowy urząd nadzwyczajny. Miał on władzę absolutną, przyznawaną na okres sześciu miesięcy, aby zapobiegał nadzwyczajnym kryzysom (np. odparcie wrogiego najazdu). Po tym czasie musiał ustąpić ze stanowiska.
Jak wyglądał strój senatora i wysoko postawionych urzędników?
Senatorowie i urzędnicy byli ubrani w białą togę obszytą czerwonym pasem.
Kim byli liktorzy i jaką pełnili funkcję?
Liktorzy to byli przyboczni strażnicy, którzy towarzyszyli najwyższym urzędnikom np. konsulowi.
Nosili oni oparte na lewym ramieniu pęki rózg – symbol władzy rzymskich urzędników.
PODBOJE RZYMIAN
Jednym z ważny obowiązków starożytnych obywateli była służba w wojsku. W ciągu kilku stuleci republika rzymska stała się potężnym imperium. Z miasta- państwa przeobraziła się w mocarstwo. Było to możliwe dzięki doskonale zorganizowanej i zdyscyplinowanej armii. Do połowy III wieku p.n.e. Rzymianie podbili cały obszar Italii, a z czasem również wszystkie ziemie położone wokół Morza śródziemnego.
W czasie swoich podbojów Rzymianie zagarniali olbrzymie łupy, odbierali ziemie uprawne, a z pojmanych jeńców czynili swoich niewolników.
Po walce takie miasto było podporządkowane Rzymowi. Swoje oddziały wojskowe musiało oddać pod rzymskie dowództwo. W taki sposób z każdą wojną rosła zbrojna potęga państwa rzymskiego.
Mieszkańcy podbitej Italii przejmowali od Rzymian wierzenia religijne, obyczaje oraz język – łacinę. Mieszkańcom podbitych miast nadawano obywatelstwo, którzy stawali się pełnoprawnymi Rzymianami.
Jakie ziemie zagarnęli Rzymianie po zdobyciu Italii?
Po zdobyciu Italii, Imperium Rzymskie przez kolejne stulecia prowadziło dalsze podboje. Zdobyli między innymi: greckie ziemie na wybrzeżach Morza Jońskiego i Egejskiego, Palestynę, Egipt, ziemie sięgające Mezopotamii, cała zachodnia i południowa Europa oraz afrykańskie i azjatyckie wybrzeża Morza Śródziemnego.
Jak tworzyły się prowincje?
Na ziemiach zdobytych poza granicami Italii, Rzymianie tworzyli prowincje. Władzę sprawowali tam przysyłani z Rzymu urzędnicy. Ludzie byli gorzej traktowani niż mieszkańców zdobytej Italii. Ludzie musieli płacić wysokie podatki, utrzymywać rzymską armię i urzędników. Z czasem i obywatele prowincji otrzymywali rzymskie obywatelstwo.
Jak zdobywano niewolników i do czego byli wykorzystywani?
Podczas zwycięskich wojen Rzymianie zdobywali niewolników, których wykorzystywali do różnych prac. Trafiali oni w ręce zamożnych obywateli. Niewolnicy musieli uprawiać rolę, pracować w warsztatach rzemieślniczych albo w kopalniach. Zatrudniano ich jako służbę domową albo jako nauczycieli w domach bogatych Rzymian.
Bunt niewolników
Niewolnicy byli często traktowani w okrutny sposób i nie zawsze godzili się ze swoim ciężkim losem. Wybuchały więc powstania niewolników. Jednym z największych powstań obejmowało prawie całą Italię. Powstaniu dowodził Spartakus. Bunt niewolników został opanowany przez rzymskie wojska po trzech latach krwawej walki.
Wojny domowe w Rzymie
Coraz częściej dochodziło do wojen domowych. Były one spowodowane tym, że wysocy urzędnicy, którzy byli wodzami rzymskiej armii, nie chcieli rezygnować z dowódczych stanowisk po zakończeniu wojny.
RZĄDY GAJUSZA JULIUSZA CEZARA
W połowie I wieku p.n.e, Gajusz Juliusz Cezar, po zdobyciu Galii (obszar dzisiejszej Francji), został pozbawiony praw dowódczych przez senat. Nie umiejąc pogodzić się z taką decyzją, łamiąc prawo wkroczył ze swoją armią do Italii. Po kilku latach wojny domowej Cezar pokonał przeciwników.
Wbrew zasadom republiki objął dożywotnie stanowisko dyktatora. Juliusz Cezar lekceważył poparcie senatu, ale miał po swojej stronie armię i ubogi lud rzymski. Został zamordowany przez grupę spiskowców, którzy bronili senat i republikę.
Kim był Gajusz Juliusz Cezar?
Gajusz Juliusz Cezar był wybitnym rzymskim wodzem i politykiem.
Kto objął władzę po śmierci Gajusza Juliusza Cezara?
Następcą Cezara był jego adoptowany syn Oktawian August. (August to tytuł nadany przez senat). Od czasów panowania Oktawiana ukształtował się nowy system władzy określany cesarstwem. Natomiast władców nazywano cesarzami.
Kim był Oktawian August?
Oktawian August – pierwszy cesarz Rzymski. Syn Juliusza Cezara, który objął władzę w Rzymie po jego śmierci.
POJĘCIA
Cesarz – tytuł noszony przez władców Rzymu.
Cesarstwo – nowy ustrój, który kształtował się od czasów panowania Oktawian Augusta.
Legion – największa jednostka armii rzymskiej składająca się przede wszystkim z ciężkozbrojnej piechoty
Barbarzyńcy – to ludy, które mieszkały poza granicami Imperium Rzymskiego.
Galowie – ludy zamieszkujące obszary dzisiejszej Francji
Germanie – groźny przeciwnik Rzymian, ludy zamieszkujące tereny na wschód od Renu i na północ od Dunaju.
