HISTORIA KLASA V DZIAŁ VII. POLSKA DZIELNICOWA I ZJEDNOCZONA
ROZBICIE DZIELNICOWE
W 1138 roku (testament Bolesława Krzywoustego) ziemie polskie zostały podzielone pomiędzy synów Bolesława Krzywoustego. Od tamtej pory, w dziejach Polski rozpoczął się okres rozbicia dzielnicowego, który trwał ponad 150 lat.
Wybuchały walki między seniorem, a młodszymi Piastami, co doprowadziło do obalenia testamentu Bolesława.
Polska rozpadła się na kilkanaście księstw.
OSŁABIENIE POLSKI
Ponieważ była ogromna rywalizacja między książętami dzielnicowymi, znaczenie Polski z innymi państwami znacznie osłabło. Najpierw wykorzystali to cesarze, którzy uzależnili od siebie książąt seniorów. Później władcy marchii brandenburskiej uzyskali zwierzchnictwo lenne nad Pomorzem Zachodnim.
W 1226 roku książę Konrad Mazowiecki zawarł umowę z Krzyżakami, których sprowadził do Polski. Mieli oni odpierać najazdy pogańskich Prusów.
Pod koniec XIII wieku całe Prusy znalazły się pod panowaniem Krzyżaków, którzy zbudowali tam silne państwo zakonne.
W 1241 roku na ziemie polskie najechali Mongołowie (zwani w Europie Tatarami). W bitwie pod Legnicą polskie rycerstwo pod wodzą księcia Henryka Pobożnego poniosło klęskę.
Mimo zwycięstw armia mongolska wycofała się z Polski, ponieważ wewnątrz ich imperium doszło do walk o władzę.
Później jeszcze dwa razy Mongołowie najeżdżali Polskę, żeby się obłowić, ale tym razem nie udało się armii mongolskiej wygrać.
SPOŁECZEŃSTWO I GOSPODARKA
Podczas trwania rozbicia dzielnicowego nastąpił szybki rozwój gospodarczy ziem polskich.
Do Polski zaczęli napływać osadnicy z zachodu, głównie z Niemiec.
– Na prawie niemieckim zakładano nowe miasta oraz wsie. W istniejących wsiach również wprowadzano prawo niemieckie.
– W miastach i wsiach powstawały samorządy.
– W mieście funkcję wójta obejmował zasadźca, a na wsi – sołtysa.
– W miastach tworzono radę i ławę, z czasem także urząd burmistrza, na wsi tylko ławę.
– Dzięki zastosowaniu nowych sposobów uprawy ziemi zwanej trójpolówki i nowych narzędzi np. pługa gospodarka rolna zaczęła przynosić większe plony.
– Na ziemiach polskich w tym czasie zaczęły kształtować się stany społeczne takie jak: rycerstwo, duchowieństwo, mieszczaństwo i chłopstwo.
ZJEDNOCZONE KRÓLESTWO POLSKIE
Pod koniec XIII wieku zwolennikiem zjednoczenia Polski był arcybiskup Jakub Świnka. Uważał, że należy doprowadzić do koronacji jednego z Piastów, wtedy królowi podporządkują się pozostali książęta dzielnicowi i zgodzą się na zjednoczenie państwa.
Do walki o Kraków stanęli między innymi książę wielkopolski Przemysł II, książę kujawski Władysław Łokietek i po raz pierwszy obcy monarcha – król silnego państwa czeskiego Wacław II, który wkroczył do Krakowa i pokonał Władysława Łokietka.
W 1295 roku Przemysł II został koronowany za zgodą papieża przez arcybiskupa Jakuba Świnkę na króla Polski. Rządził on w Wielkopolsce i na Pomorzu Gdańskim. Jednak kilka miesięcy później Przemysł II zostaje zamordowany. Nie miał męskiego potomka, więc znowu wybuchły walki o władzę. Miejsce Przemysła II zajął Wacław II, a Władysław Łokietek musiał uciekać z kraju.
W 1300 roku arcybiskup Jakub Świnka koronuje Wacława II na króla Polski. Jednak nowy władca zaczął obsadzać stanowiska urzędnicze w Polsce obywatelami Czech i Niemiec.
Z wygnania wrócił Władysław Łokietek, który zaczął zyskać poparcie rycerzy i możnowładców. Po śmierci Wacława II i jego syna, w Czechach zaczęły wybuchać walki o tron.
W 1320 roku Władysław Łokietek zostaje koronowany na króla Polski. To rok, który symbolicznie kończy okres rozbicia dzielnicowego w dziejach Polski.
Król ten nie zdołał opanować wszystkich ziem polskich, w dodatku utracił na rzecz Krzyżaków Pomorze Gdańskie.
POLSKA KAZIMIERZA WIELKIEGO
Po śmierci Władysława Łokietka, władzę objął jego syn Kazimierz o przydomku Wielki.
Król przeprowadził wiele działań, które wzmocniły Polskę:
– zakładał miasta (ponad 130) i wsie (ok. 1000 nowych)
– budował zamki
– budował mury miejskie
– ujednolicił prawo
– wspierał rozwój miast i handlu
– powołał urzędy centralne
– zreformował monetę (grosz krakowski)
– w 1364 roku założył Akademię Krakowską
POLSKA W UNII Z WĘGRAMI I LITWĄ
W 1385 roku na mocy Unii w Krewie książę Litwy Jagiełło poślubił królową Jadwigę i został władcą Polski. Przyjął też chrzest i przeprowadził chrystianizację ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego zamieszkanych przez pogan.
W 1410 roku Jagiełło na czele sił polsko-litewskich pokonał armię zakonu krzyżackiego w bitwie pod Grunwaldem. Skutek bitwy to osłabienie potęgi państwa krzyżackiego.
Władysław Wareńczyk – syn i następca Jagiełły zostaje również wybrany na króla Węgier. W 1444 roku w bitwie pod Warną śmierć władcy kończy drugą unię polsko-litewską. Wojska polsko-węgierskie poniosły klęskę w bitwie z Turkami osmańskimi.
W 1453 roku Turcy zdobyli Konstantynopol, tym samym cesarstwo bizantyjskie przestało istnieć.
W latach 1454-1466, za rządów Kazimierza Jagiellończyka wybuchła wojna trzynastoletnia, w której Polska pokonała zakon krzyżacki.
MONARCHIA STANOWA W POLSCE
Monarchia stanowa – państwo, w którym władza monarchy była ograniczona uprawnieniami stanów.
Między XIII a XV wiekiem w większości krajów europejskich w tym Polski ukształtował się ustrój monarchii stanowej.
W Polsce przewagę nad pozostałymi stanami uzyskała szlachta.
Gdy królewska linia Piastów wymarła państwo polskie stało się monarchią elekcyjną. Szlachta wykorzystując sytuację uzyskiwała od kolejnych władców przywileje generalne (polityczne i gospodarcze). Zjazdy szlachty zyskiwały na znaczeniu. Wykształciły się sejmiki ziemskie i sejm walny (zjazd ogólnokrajowy).
W 1493 roku sejm walny przyjął formę sejmiku dwuizbowego. W jego skład oprócz króla wchodziły senat i izba poselska).
W 1505 roku została uchwalona konstytucja nihil novi. Od tamtej pory nowe prawa były stanowione przez króla za zgodą senatu i izby poselskiej.
DATY
1138 rok – początek rozbicia dzielnicowego w Polsce
1295 rok – koronacja Przemysła II na króla Polski
1300 rok – koronacja Wacława II na króla Polski
1320 rok – koronacja Władysława Łokietka na króla Polski
1343 rok – polsko-krzyżacki pokój wieczysty w Kaliszu
1364 rok – założenie Akademii Krakowskiej
1385 rok – podpisanie polsko-litewskiej unii w Krewie
1410 rok – bitwa pod Grunwaldem
1411 rok – pierwszy pokój w Toruniu między Polską a Krzyżakami
1444 rok – bitwa pod Warną
1454 – 1466 rok – wojna trzynastoletnia
1466 rok – drugi pokój w Toruniu między Polską a Krzyżakami
1493 rok – w Polsce po raz pierwszy zbiera się sejm dwuizbowy
1505 rok – uchwalenie konstytucji nihil novi
PRZYCZYNY ZJEDNOCZENIA ZIEM POLSKICH W XIV WIEKU
(PRZYCZYNY ZAKOŃCZENIA ROZBICIA DZIELNICOWEGO)
– trudności w zarządzaniu Kościołem,
– trudności w handlu,
– niechęć do wojen domowych,
– osłabienie na arenie międzynarodowej.
JAKIE WYDARZENIE ZWIĄZANE JEST Z PODANĄ POSTACIĄ?
Kazimierz Wielki – założenie Akademii Krakowskiej
Kazimierz Jagiellończyk – wojna trzynastoletnia
Przemysł II – koronacja na króla Polski
Władysław Łokietek – utrata Pomorza
Jakub Świnka – koronacja Przemysła II
Jadwiga – odnowienie Akademii Krakowskiej
JAKIE BYŁY PRZYCZYNY UNII PERSONALNEJ POLSKI Z LITWĄ?
KIEDY NASTĄPIŁO TO WYDARZENIE?
– najazdy krzyżaków na Litwę,
– wspólny wróg Polski i Litwy,
– brak króla na polskim tronie
Wydarzenie miało miejsce w 1385 roku.
JAKIE BYŁY SKUTKI UNII PERSONALNEJ POLSKI Z LITWĄ?
KIEDY NASTĄPIŁO TO WYDARZENIE?
– chrzest Litwy,
– wspólna walka z Krzyżakami
Wydarzenie miało miejsce w 1385 roku.
JAKIE BYŁY POWODY, DLA KTÓRYCH MIESZKAŃCY PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO
CHCIELI PRZYŁĄCZENIA DO POLSKI?
– chęć posiadania takich samych przywilejów, jakie miała szlachta polska,
– chęć wzbogacenia się mieszczaństwa,
– zbyt wysokie podatki nakładane przez Krzyżaków
JAKI BYŁ SKUTEK NADANIA KONSTYTUCJI NIHIL NOVI?
– osłabienie pozycji króla.
JAKIE BYŁY PRZYCZYNY ZAWARCIA UNII W KREWIE?
– najazdy Krzyżaków na Litwę,
– wspólny wróg Polski i Litwy,
– brak króla na polskim tronie.
JAKIE STANY SPOŁECZNE UKSZTAŁTOWAŁY SIĘ NA ZIEMIACH POLSKICH
W OKRESIE ROZBICIA DZIELNICOWEGO?
duchowieństwo, mieszczaństwo, rycerstwo i chłopstwo
JAKI BYŁ SKUTEK NADANIA PRZYWILEJU KOSZYCKIEGO?
– osłabienie pozycji króla,
– szlachta nie płaci podatków
JAKIE BYŁY KORZYŚCI, KTÓRE DAWAŁ POLSCE DRUGI POKÓJ TORUŃSKI?
– odzyskanie Pomorza i Żuław,
– Krzyżacy stają się lennikami Polski,
– Polska posiada Gdańsk – miasto portowe, które ułatwi handel.
JAKIE IZBY WCHODZĄ W SKŁAD SEJMU WALNEGO?
– izba poselska,
– izba senatorska.
KTO SPROWADZIŁ KRZYŻAKÓW DO POLSKI? W JAKIM TO BYŁO ROKU?
Konrad Mazowiecki w 1226 roku.
GDZIE ODBYŁA SIĘ BITWA, W KTÓREJ POLACY POKONALI KRZYŻAKÓW W 1410 ROKU?
Pod Grunwaldem
KTO BYŁ KRÓLEM POLSKI W CZASACH KIEDY POLSKA POKONAŁA KRZYŻAKÓW
W BITWIE POD GRUNWALDEM?
Władysław Jagiełło
NA MOCY JAKIEGO TRAKTATU LUDWIK ANDEGAWEŃSKI ZOSTAŁ KRÓLEM POLSKI?
W JAKIM TO BYŁO WIEKU?
Na mocy traktatu o następstwie tronu, w XIV wieku.
ZA KOGO WYSZŁA CÓRKA LUDWIKA ANDEGAWEŃSKIEGO?
JAKA NOWA DYNASTIA DZIĘKI TEMU WYDARZENIU ZASIADŁA NA TRONIE POLSKIM?
Córka Ludwika Andegaweńskiego wyszła za Władysława Jagiełłę, dzięki temu na tronie polski zasiadła dynastia Jagiellonów.
JAKI KRÓL POCHODZĄCY Z DYNASTII JAGIELLONÓW ODZYSKAŁ
DLA POLSKI POMORZE GDAŃSKIE?
Kazimierz Jagiellończyk.
