JĘZYK POLSKI KLASA VI JAK ŁĄCZĄ SIĘ WYRAZY W ZDANIU?
JAK ŁĄCZĄ SIĘ WYRAZY W ZDANIU?
a) wyrazy w zdaniu łączą się w związki wyrazowe, które składają się z wyrazu określanego, zwanego nadrzędnym, oraz wyrazu określającego, czyli podrzędnego. Wyraz podrzędny uzupełnia treść wyrazu nadrzędnego.
b) W zdaniu można wyróżnić:
– związek główny (podmiotu z orzeczeniem);
– związki poboczne (wszystkie pozostałe związki wyrazowe).
RODZAJE ZWIĄZKÓW
ZWIĄZEK ZGODY – to taki związek, w którym wyraz podrzędny dostosowuje swoją formę do formy wyrazu nadrzędnego. Oznacza to, że formy obu wyrazów są ze sobą zgodne pod względem liczby, rodzaju, przypadka, osoby. Związkami zgody są zazwyczaj związki podmiotu i orzeczenia oraz niektóre związki z przydawką.
ZWIĄZEK RZĄDU – to związek, w którym wyraz nadrzędny wymaga od wyrazu podrzędnego, by wystąpił w określonym przypadku. Oznacza to, że wyraz nadrzędny rządzi przypadkiem wyrazu podrzędnego. W związkach rządu występują dopełnienie lub przydawka.
ZWIĄZEK PRZYNALEŻNOŚCI – to związek, w którym wyraz podrzędny nie jest rządzony przez wyraz nadrzędny ani nie musi się z nim zgadzać pod względem formy. W związku tym wyraz podrzędny, będący okolicznikiem, jedynie przynależy do wyrazu nadrzędnego.
WYRAZY POZA ZWIĄZKAMI W ZDANIU
Niektóre wyrazy w zdaniu nie tworzą żadnych związków składniowych. Są to wyrazy poza związkami w zdaniu, ale pełnią ważne funkcje.
JAKIE TO SĄ FUNKCJE?
– Służą zaakceptowaniu pewnych wyrazów zdaniu.
– Wyrażają uczucia mówiącego bądź jego stosunek do treści wypowiedzenia.
CO NALEŻY DO WYRAZÓW POZA ZDANIEM?
– Wyrazy wtrącone np. owszem, co prawda, na pewno, oczywiście, tymczasem, więc, w tym.
– Wykrzykniki np. cześć, och, ach, hej, ha, halo.
– Wołacze, czyli bezpośrednie zwroty do adresata, np. Natalio, Maćku, słuchaczu.
PAMIĘTAJ!
Wyrazy wtrącone wydzielamy przecinkiem lub przecinkami, albo myślnikiem lub myślnikami. Po wykrzyknikach i wołaczach stawiamy przecinek (,) lub wykrzyknik (!).
