JĘZYK POLSKI KLASA VII CZASOWNIK
CZYM JEST CZASOWNIK?
Czasownik w języku polskim to część mowy, która wyraża czynność, stan lub zdarzenie. Czasowniki odmieniają się przez: osoby, liczby, czasy, rodzaje i tryby (oznajmujący=orzekający, rozkazujący, przypuszczający).
Odmiana przez osoby:
Czasowniki w języku polskim odmieniają się przez osoby, czyli zmieniają swoją formę zależnie od tego, kto wykonuje czynność. Istnieją trzy osoby: pierwsza (ja, my), druga (ty, wy) i trzecia (on, ona, ono, oni, one).
Odmiana przez liczby:
Czasowniki także odmieniają się przez liczby, czyli zmieniają swoją formę w zależności od tego, czy czynność dotyczy jednej osoby/czegoś (liczba pojedyncza) czy wielu osób/czegoś (liczba mnoga).
Odmiana przez czasy:
Odmiana czasownika przez czasy w języku polskim polega na zmianach w formie czasownika, które wskazują na czas, w którym dana czynność się odbywa. Poniżej odmiana przez czasy dla regularnego czasownika „pisać” w trybie oznajmującym:
CZAS TERAŹNIEJSZY:
Ja piszę
Ty piszesz
On/ona/ono pisze
My piszemy
Wy piszecie
Oni/one piszą
CZAS PRZESZŁY PROSTY:
Ja pisałem/pisałam
Ty pisałeś/pisałaś
On/ona/ono pisał/pisała
My pisaliśmy/pisałyśmy
Wy pisaliście/pisałyście
Oni/one pisali/pisały
CZAS PRZYSZŁY PROSTY:
Ja będę pisał/pisała
Ty będziesz pisał/pisała
On/ona/ono będzie pisał/pisała
My będziemy pisali/pisały
Wy będziecie pisali/pisały
Oni/one będą pisali/pisały
W przypadku nieregularnych czasowników, odmiana może być różna w poszczególnych osobach i czasach.
RODZAJE CZASOWNIKÓW
Czasowniki osobowe – odnoszą się do konkretnych osób lub rzeczy, np. „ja piszę”, „on czyta”.
Czasowniki nieosobowe – nie odnoszą się do konkretnych osób lub rzeczy, np. „pada deszcz”, „trzeba iść”.
TRYBY CZASOWNIKÓW
Tryb oznajmujący – używany, aby przekazywać informacje lub opisywać fakty, np. „idę do szkoły”, „ona jest piękna”.
Tryb rozkazujący – służy do wydawania poleceń lub wyrażania życzeń, np. „zrób to!”, „niech żyje!”,
Tryb przypuszczający – służy do wyrażania przypuszczeń lub domysłów, np. „może pójdę do kina”, „być może ona zna odpowiedź”.
RÓŻNE FORMY CZASOWNIKÓW
Czasowniki nieodmienne – są takie same w liczbie pojedynczej i mnogiej, np. „piję”, „czytam”.
Czasowniki odmienne – zmieniają swoją formę w liczbie mnogiej. Istnieją różne grupy takich czasowników:
Czasowniki regularne – przestrzegają określonych reguł odmiany, np. „robić” (ja robię, my robimy), „mówić” (ja mówię, my mówimy).
Czasowniki nieregularne – zmieniają swoją formę w sposób nieregularny, np. „być” (ja jestem, my jesteśmy), „mieć” (ja mam, my mamy).
Czasowniki mieszane – należą do jednej grupy odmiany, ale mają pewne nieregularności, np. „jechać” (ja jadę, my jedziemy), „dawać” (ja daję, my damy).
CZYM JEST ASPEKT CZASOWNIKA?
Aspekt czasownika jest pewnym znacznikiem, który mówi o sposobie, w jaki czasownik przedstawia akcję w odniesieniu do czasu.
CZASOWNIKI DOKONANE I NIEDOKONANE
Czasowniki dzielą się na dokonane i niedokonane.
Czasowniki dokonane odnoszą się do czynności, które są zakończone lub mają określoną granicę czasową.
Przykładem takiego czasownika jest „napisać”. Gdy mówisz „napisałem list” lub „napiszę zadanie”, wyrażasz, że zakończyłeś lub zakończysz tę czynność.
Czasowniki niedokonane odnoszą się do czynności, które były, są lub będą wykonywane, ale nie informują o zakończeniu czynności np. tańczyli, pisałem, będą sprzątać
