JĘZYK POLSKI KLASA VII FONETYKA

GŁOSKA

Głoska jest najmniejszą jednostką dźwiękową w języku. Jest to dźwięk, który wytwarzamy w procesie mówienia.

Głoski można podzielić na dwie kategorie:

– samogłoski,

– spółgłoski.

Litery, to graficzne znaki  głosek. W alfabecie polskim mamy 32 litery.

Głoska może być zapisywana:

– jedną literą np. W wyrazie lampa każdej głosce odpowiada jedna litera

– dwiema literami np. W wyrazie szosa pierwsza głoska jest oznaczona dwiema literami

– trzeba literami np. Wyrazie dzieło pierwsza głoska oznaczona jest trzema literami

SAMOGŁOSKI

Samogłoski to dźwięki, które wytwarzamy przy otwartych ustach, gdy powietrze swobodnie przepływa przez gardło, język oraz usta. W języku polskim są to a, ą, e, ę, i, o, u, y.

FUNKCJA LITERY I W WYRAZACH

Litera „i” w wyrazach może pełnić różne funkcje zależnie od kontekstu. Oto kilka najczęstszych znaczeń:

Spójnik:

Przykład – „i” w zdaniu „Lubię czytać i pisać.” W tym przypadku „i” pełni rolę spójnika łączącego dwa czynności.

Przecinek zamiast znaku interpunkcyjnego:

Przykład – „i” w zdaniu „Zabrałem ze sobą długopis, kredkę i gumkę.” „i” w tym przypadku zastępuje powtórzenie przecinka, co czyni zdanie bardziej płynnym.

Część składowa złożonego wyrazu:

Przykład – „i” w wyrazie „samodzielny”. W tym przypadku „i” łączy różne elementy wyrazu w jedno.

Część wyrazu, która wpływa na jego znaczenie:

Przykład – „i” w wyrazie „ogólnoświatowy”. „i” w tym przypadku sugeruje, że coś jest i dotyczy wszystkich miejsc na świecie.

W SKRÓCIE

Podsumowując, głoska to dźwięk wytwarzany podczas mówienia. Dzielimy je na samogłoski i spółgłoski. Litery są graficznymi reprezentacjami głosek w alfabecie.

MIĘKKOŚĆ LITERY "i"

Miękkość litery „i” w wyrazach ma związek z wymową tej litery. Oto kilka wyjaśnień dotyczących miękkości litery „i”:

Miękkość „i” po spółgłoskach: W wyrazach, w których litera „i” występuje po spółgłoskach takich jak „c”, „s”, „z” czy „t”, wymawiana jest miękko jako „i”. Przykłady: „ciasto”, „siano”, „ziemia”, „tiramisu”.

Miękkość „i” po samogłoskach: W wyrazach, w których litera „i” występuje po innych samogłoskach, również jest ona wymawiana miękko jako „i”. Przykłady: „miękki”, „zieleni”, „wróciłem”.

Miękkość „i” na końcu wyrazów: W niektórych wyrazach, litera „i” na końcu jest wymawiana miękko jako „i”. Przykłady: „słowiński”, „sokowirówki”.

DZIELENIE WYRAZÓW

Reguły dotyczące dzielenia wyrazów mają na celu ustalenie zasad poprawnego podziału wyrazów na końcach linii w tekście. Oto kilka podstawowych reguł:

  1. Nie dzielimy słów na pojedyncze litery. Niepoprawnie: b-a-n-a-n Poprawnie: banan.
  2. Na końcu linii dzielimy wyrazy poprzez przesunięcie części wyrazu do kolejnej linii. Poprawnie: miłość / dźwięk / Internet.
  3. Wieloznakowe ligatury (np. ch, sz, rz) powinny pozostać razem. Poprawnie: chmura / szczęście / dzień.
  4. Nie dzielimy wyrazów na samogłoski. Niepoprawnie: a-b-o-n-a-m-e-n-t Poprawnie: abonament.
  5. Trzyliterowe grupy spółgłoskowe, które występują na początku lub na końcu wyrazu, nie powinny być dzielone. Poprawnie: strona / android / funkcja.
  6. Grupy spółgłoskowe dzielimy na granicy spółgłoski. Poprawnie: pół-książka / kost-ka / dłu-ższy.
  7. Jeśli wyraz zawiera tylko dwie samogłoski, należy je podzielić. Poprawnie: o-kno / te-atr.
  8. Zawsze rozdzielamy dwie jednakowe litery oznaczające spółgłoski np. wan-na/lek-ko.

WSKAZÓWKA

Pamiętaj, że zasady dzielenia wyrazów mogą się różnić w zależności od języka. Warto również używać automatycznego podziału wyrazów w edytorach tekstu, które znają te zasady i pomogą w odpowiednim podziale wyrazów.

UPODOBNIENIA I UPROSZCZENIA FONETYCZNE

RODZAJE UPODOBNIEŃ

UBEZDŹWIĘCZNIENIA – spółgłoska dźwięczna traci dźwięczności pod wpływem sąsiedniej spółgłoski bez dźwięcznej np. Grubszy wymowa: grupszy, twardy wymowa: tfardy

UDŹWIĘCZNIENIA – spółgłoska bezdźwięczna staje się dźwięczna pod wpływem sąsiedniej spółgłoski dźwięcznej np. Także wymowa: tagże, prośba wymowa: proźba

JAKIE MOŻE BYĆ UPODOBNIENIE?

Upodobnienie może być:

– WSTECZNE (zachodzi pod wpływem następnej głoski np. Wstać wymowa: fstać

– POSTĘPOWE (zachodzi pod wpływem poprzedzającej głoski np. Krzak wymowa: kszak

KIEDY MOŻE DOJŚĆ DO PROCESU UPODOBNIENIA?

Do procesu upodobnienia może dojść:

– wewnątrz wyrazu np. kwas wymowa: kfas

– między wyrazami np. pod stołem wymowa: pot stołem

WAŻNE!

W języku polskim na końcu ostatniego wyrazu przed pauzą wypowiedzi następuje utrata dźwięczności, np. To nie jest mój bagaż. wymowa: bagaż czyta się bagasz.

UPROSZCZENIE GRUPY SPÓŁGŁOSKOWEJ

Podczas wymawiania niektórych wyrazów zawierających grupę spółgłosek dochodzi do opuszczenia jednej z nich. Nazywa się to uproszczenie grupy spółgłoskowej. Występuje zazwyczaj w języku potocznym

PRZYKŁADY:

Pierwszy wymowa: pierszy

Jabłko wymowa: japko

Sześćdziesiąt wymowa: szeździesiont