JĘZYK POLSKI KLASA IV – Zasady, które warto znać!
Język polski to nie tylko słowa, ale także zasady, które pomagają nam jasno i poprawnie się komunikować. Na tych stronach znajdziesz materiały wyjaśniające kluczowe zagadnienia gramatyczne w prosty i przystępny sposób. Dzięki ćwiczeniom i przykładom nauka staje się łatwiejsza, a zdobyta wiedza pomaga w lepszym rozumieniu i tworzeniu poprawnych wypowiedzi. Odkrywaj zasady języka polskiego i rozwijaj swoje umiejętności krok po kroku!
Odkrywaj, ucz się, ćwicz!
CZASOWNIK
CO TO JEST CZASOWNIK?
Czasownik to odmienna część mowy, która określa czynności lub stany.
NA JAKIE PYTANIA ODPOWIADA CZASOWNIK?
Czasownik odpowiada na pytania: co robi?, co się z kimś (czymś) dzieje?
PRZEZ CO ODMIENIA SIĘ CZASOWNIK?
Czasownik odmienia się przez: osoby, liczby i czasy
PRZYKŁAD:
płynęliśmy – 1 osoba, liczby mnogie, czasu przeszłego
RODZAJE CZASOWNIKÓW
W liczbie pojedynczej czasownik może mieć rodzaj: męski, żeński i nijaki
PRZYKŁADY (liczba pojedyncza)
(on) płakał – rodzaj męski
(ona) płakała – rodzaj żeński
(ono) płakało – rodzaj nijaki
W liczbie mnogiej czasownik może mieć rodzaj męskoosobowy i niemęskoosobowy.
PRZYKŁADY (liczba mnoga)
(oni) płakali – rodzaj męskoosobowy
(one) płakały – rodzaj niemęskoosobowy
PAMIĘTAJ!
Czasowniki w czasie przyszłym występują w formie prostej i złożonej.
Formy złożone, w których występuje bezokolicznik, nie odmieniają się przez rodzaje.
PRZYKŁADY:
Zagrają – forma prosta
Będą grać, będą grały, będą grali – formy złożone
JAKIE MOGĄ BYĆ FORMY CZASOWNIKA?
Czasownik może być w formie osobowej i nieosobowej.
Forma osobowa informuje o tym, kto lub co wykonuje daną czynność albo znajduje się w określonym stanie.
PRZYKŁADY:
Maluję (ja), malują (one), malujesz (ty)
Forma nieosobowa nie informuje o tym, kto wykonuje daną czynność. Bezokolicznik ma taką formę. Rozpoznajemy go po zakończeniach „ć” lub „c”
PRZYKŁADY:
Malować, wycinać, bawić się, tłuc
Oprócz bezokolicznika formami czasownika są również formy zakończone na „no”, „to”, które informują o tym, że czynność odbyła się w przeszłości oraz konstrukcje składające się z czasownika ze słowem „się”.
CO WYRAŻAMY PRZEZ TRYBY CZASOWNIKA?
Czasownik odmienia się przez tryby. Dzięki nim możemy wyrazić nasze nastawienie do czynności, o których mówimy.
JAKIE WYRÓŻNIAMY TRYBY CZASOWNIKA?
Tryb orzekający – używamy tego trybu, gdy chcemy poinformować o czynności, która właśnie się odbywa, już się odbyła lub będzie się odbywać w przyszłości np.: jedzą, śpię, tańczą, jedli, spali, tańczyli
W trybie orzekającym, czasowniki odmieniają się przez: czasy, osoby, liczby i rodzaje.
Tryb rozkazujący – stosujemy go do wydawania rozkazów, poleceń, żądań, zakazów lub do określania próśb, rad czy wskazówek. Np.: jedz, śpijcie, tańczcie, niech je, niech śpi, niech tańczy.
W trybie rozkazującym czasownik odmienia się przez: osoby i liczby (nie określamy ani czasu ani rodzaju). Nie ma formy 1 os. l.p.
Tryb przypuszczający – posługujemy się nim, gdy chcemy powiedzieć o czynności, które mogłyby się wydarzyć pod pewnymi warunkami. Służy do wyrażania przypuszczeń, pragnień, życzeń i próśb. Tryb przypuszczający tworzymy przez dodanie cząstki „by” do czasownika z końcówkami osobowymi np.: spałbym, spałbyś, spalibyśmy, spaliby.
Cząstkę „bym”, „byś”, „by” możemy zapisać przed czasownikiem np.: Chętnie bym poszła spać.
W trybie przypuszczającym czasowniki odmieniają się przez: osoby, liczby i rodzaje. Nie można określić czasu.