HISTORIA KLASA IV DZIAŁ III. W POLSCE PIASTÓW I JAGIELLONÓW

KIM BYLI?

Mieszko I – pierwszy historyczny władca państwa polskiego, syn Siemomysła, książę z dynastii Piastów. W 966 roku Mieszko przyjął chrzest. Dzięki temu Polska weszła do grona krajów chrześcijańskich. Prowadził liczne wojny. Sam ustanawiał prawo i sprawował sądy.

Dobrawa – córka księcia Czech, żona Mieszka

Bolesław Chrobry – syn Mieszka I, pierwszy król Polski. Sam siebie koronował na króla

Św. Wojciech – biskup, pierwszy święty patron Polski. Poniósł męczeńską śmierć z rąk Prusów.

Kazimierz Wielki – ostatni władca z rodu Piastów. Przeprowadził wiele reform dzięki którym Polska stała się silnym i sprawnie rządzonym krajem.

Mikołaj Wierzynek – bogaty, krakowski mieszczanin. Zorganizował ucztę dla władców europejskich, którzy zostali zaproszeni przez króla Kazimierza. Było to wydarzenie, które świadczyło o wzroście potęgi Polski i króla Kazimierza Wielkiego. Po wystawnej uczcie został zorganizowany turniej rycerski. Dla króla zjazd ten miał ogromne znaczenie, ponieważ przedstawił go jako władcę silnego, wybitnego polityka, a Polskę jako silny kraj z którym należy się liczyć.

Ludwik Andegaweński – spokrewniony z ostatnim Piastem, władca Węgier, który nie miał syna, tylko córkę Jadwigę

Jadwiga – córka Ludwika Andegaweńskiego, była królem Polski

Władysław Jagiełło – zapoczątkował dynastię Jagiellonów. Mąż Jadwigi, książę Litwy

Zawisza Czarny – rycerz, zaufany współpracownik Władysława Jagiełły. Cieszył się sławą niezwyciężonego rycerza. Brał udział w Bitwie pod Grunwaldem. On odzyskał z rąk Krzyżaków wielki sztandar Królestwa Polskiego. Stał się wzorem cnót rycerskich takich jak: honoru, odwagi, gotowości do poświęcenia.

Ulrich von Jungingen – wielki mistrz zakonu krzyżackiego. Zginął w bitwie pod Grunwaldem.

Mikołaj Kopernik – wybitny polski astronom, ekonomista, lekarz, autor map. Absolwent uniwersytetu w Krakowie, pochodził z Torunia.

POJĘCIA

Plemiona słowiańskie– zanim powstało państwo polskie, na ziemiach polskich żyły liczne plemiona słowiańskie. Każdym plemieniem dowodził wódz zwany księciem. Najbardziej znanymi plemionami byli Wiślanie (z Małopolski) i Polanie (z Wielkopolski).

Polanie – nazwa plemienia słowiańskiego zamieszkujący tereny Wielkopolski

Dynastia – to rodzina, która sprawowała rządy w państwie. Władza w dynastii przechodzi z ojca na syna (jest dziedziczna).

Danina – opłata na rzecz władcy

Biskup – w Kościołach chrześcijańskich duchowny o najwyższych święceniach

Relikwie – szczątki świętych otoczone czcią przez chrześcijan

Włócznia św. Maurycego – w średniowieczu jeden z symboli władzy cesarskiej

Zakon – wspólnota religijna, której członkowie (zakonnicy) składają śluby. Oznacza to, że poświęcają się Bogu i żyją zgodnie z zasadami panującymi w zakonie.

Benedyktyni – zakon, w którym Benedyktyni modlili się, pracowali na roli i przepisywali księgi

Cystersi – zakon, który zakładał swoje klasztory w odludnych miejscach. Tam zakładali gospodarstwa rolne. Cystersi przyczynili się do postępu w rolnictwie.

pergamin – materiał (podłoże) na którym pisano w średniowieczu. Był on wyrabiany ze skór zwierzęcych.

Zakon krzyżacki – średniowieczny zakon rycerski, których zadaniem była walka w obronie chrześcijaństwa i  nawracanie wyznawców innych religii na wiarę w Jezusa Chrystusa.

Grosz krakowski – pieniądz, który wprowadził Kazimierz Wielki, aby usprawnić handel. Na  monetach była umieszczona korona i orzeł.

Unia – związek dwóch lub więcej państw zawarty w celu osiągnięcia korzyści politycznych lub gospodarczych

Poganie – tym słowem chrześcijanie określali wyznawców innych religii

Herold – średniowieczny urzędnik. Organizował turnieje, ogłaszał ważne wiadomości.

Paź – młody chłopak, który miał zostać rycerzem, najpierw musiał służyć na dworze pana. Uczył się gry na instrumentach, śpiewu i usługiwania do stołu

Giermek – pomocnik i sługa rycerza. Uczył się władać mieczem i jeździć konno. Dbał o rumaka, o uzbrojenie rycerza oraz towarzyszył mu w walce. Giermek mógł zostać rycerzem, kiedy opanował wszystkie umiejętności i udowodnił , że zasługuje by nim być.

Pasowanie na rycerza – uroczystość, na której młodzieniec składał przysięgę. Najpierw odbywała się uroczysta msza. Po niej młodzieniec składał przysięgę. Obiecywał, że będzie bronił wiary chrześcijańskiej i słabszych oraz, że będzie uczciwy i honorowy. Pasowany otrzymywał rycerski pas, miecz oraz ostrogi na znak przynależności do grona rycerzy.

Bursa – to miejsce, w którym mieszkali ubodzy żacy, utrzymywany przez uniwersytet lub możnego dobroczyńcę

Żak – student, który żył biednie. Zazwyczaj korzystał z pomocy mieszkańców miasta, ponieważ pieniądze, które przywoził z domu nie wystarczały mu na życie. Rozpoczynając naukę musiał znać łacinę, ponieważ w tym języku były prowadzone wykłady.

Teoria heliocentryczna – stworzona przez Mikołaja Kopernika, która głosi, że Ziemia i inne planety obracają się wokół Słońca. Astronom opisał to w dziele pt. „O obrotach sfer niebieskich”.

DATY

966 rok –chrzest Mieszka I, Chrzest Polski

997 rok – śmierć biskupa Wojciecha

1000 rok – zjazd gnieźnieński

1025 rok – koronacja Bolesława Chrobrego

1364 rok – Kazimierz Wielki założył Akademię Krakowską

1385 rok – podpisanie unii w Krewie

15 lipca 1410 rok – bitwa pod Grunwaldem

PRZYCZYNY I SKUTKI PRZYJĘCIA CHRZTU PRZEZ MIESZKA I

Przyczyny:

– chęć wzmocnienia autorytetu władcy,
– polepszenie funkcjonowania państwa,
– wzmocnienie więzi między ludźmi.

Skutki:

– uchronienie państwa od wojen z sąsiadami,

– likwidacja pogaństwa,

– wzrost znaczenia Polski w Europie,

– utworzenie biskupstwa na ziemiach polskich.

SKUTKI ZJAZDU GNIEŹNIEŃSKIEGO

– utworzenie arcybiskupstwa w Gnieźnie oraz trzech nowych polskich biskupstw,

– wzmocnienie pozycji Bolesława Chrobrego,

– wzrost znaczenia państwa polskiego.

KIM BYŁA JADWIGA I DLACZEGO ZASIADŁA NA POLSKIM TRONIE?

Władca Węgier – Ludwik Andegaweński był spokrewniony z ostatnim Piastem. Jednak nie miał syna, tylko dziesięcioletnią córkę Jadwigę. Polskie rycerstwo wydało zgodę na to, żeby Jadwiga objęła tron Królestwa Polskiego.

Była ona wykształcona i szlachetna. Ufundowała wiele kościołów i szpitali dla ubogich. Wspomogła upadającą Akademię Krakowską. Na ten cel oddała wszystkie swoje klejnoty, pieniądze i stroje. Dzięki temu Akademia Krakowska stała się jednym z najlepszych uczelni w Europie.

PRZYCZYNY I SKUTKI UNII POLSKO-LITEWSKEJ

Przyczyny:

– zagrożenie ze strony Krzyżaków

– mąż dla Jadwigi

– szlachta wolała mieć króla obcokrajowca

– rozwój handlu

Skutki:

– rozwój chrześcijaństwa

– rozszerzenie granic Polski

– rozwój kultury polsko-litewskiej

– jeszcze większe ograniczenie chłopów

PRZYCZYNY I SKUTKI BITWY POD GRUNWALDEM:

Przyczyny:

– powstanie na Żmudzi;

– chęć odzyskania przez Polskę utraconych ziem;

– próba rozbicia unii polsko-litewskiej przez Krzyżaków.

Skutki:

– śmierć Ulricha von Jungingena

– klęska Krzyżaków, którzy na zawsze przestali zagrażać Polsce i Litwie

ZNACZENIE BITWY POD GRUNWALDEM

Bitwa miała duży wpływ na stosunki polityczne w ówczesnej Europie. Nie tylko ostatecznie załamał potęgę Zakonu, ale również wyniósł dynastię jagiellońską do rangi najważniejszych na kontynencie.

SKRÓT PRZEBIEGU BITWY POD GRUNWALDEM

Bitwa toczyła się pomiędzy zakonem Krzyżackim, dowodzonym przed Ulricha von Jungingena, a połączonymi oddziałami polskimi, litewsko-ruskimi i czeskimi pod dowództwem polskiego króla Władysława II Jagiełły oraz księcia Witolda. Bitwa rozpoczęła się o godz. 9.00.  Zakończyła się rozbiciem Krzyżaków i śmiercią ich dowódcy Ulricha von Jungingena.

ZASŁUGI KAZIMIERZA WIELKIEGO:

– powiększył terytorium państwa,

– wybudował wiele zamków,

– wprowadził pieniądz – grosz krakowski,

– wprowadził takie samo prawo dla całego kraju,

– założył Akademię Krakowską w 1364 roku,

– był jednym z gości na słynnej uczcie u Wierzynka.

DLACZEGO ZOSTAŁA ZAŁOŻONA AKADEMIA KRAKOWSKA?

Akademia Krakowska została założona po to, aby uczyli się w niej ludzie mający później służyć swą wiedzą w państwie.

KIM BYLI KRZYŻACY?

Krzyżacy to byli zakonnicy, którzy pochodzili z Jerozolimy. Zadaniem ich była walka w obronie chrześcijaństwa i nawracanie wyznawców innych religii na wiarę w Jezusa Chrystusa. Swoją twierdzę mieli z Malborku.

PRZYCZYNI I SKUTKI UNII W KREWIE

Przyczyny:

– zagrożenie ze strony Krzyżaków;

– decyzja o małżeństwie Jadwigi i Jagiełły;

– odzyskanie utraconych ziem przez Polskę.

Skutki:

– skuteczna obrona przed krzyżakami;

– rozszerzenie granic Polski;

– rozwój chrześcijaństwa;

– rozwój kultury polsko-litewskiej.