ALEKSANDER FREDRO

„Zemsta” Aleksandra Fredry to jedna z najważniejszych komedii w literaturze polskiej, oparta na autentycznym konflikcie szlacheckim. Utwór ten, napisany w 1834 roku, łączy w sobie elementy humorystyczne i satyryczne, ukazując życie polskiej szlachty z jej wadami i zaletami. Fredro stworzył pełen komizmu i absurdu obraz konfliktu, który ostatecznie prowadzi do zgody i miłości.

Autor książki

Aleksander Fredro (1793-1876) to wybitny polski komediopisarz, znany z doskonałych komedii obyczajowych. Jego utwory, takie jak „Zemsta” i „Śluby panieńskie”, należą do kanonu literatury polskiej. Fredro był mistrzem w ukazywaniu codziennego życia szlachty, jej obyczajów i wad, często poddając je krytyce w sposób lekki i humorystyczny.

Zestawienie postaci

1. Cześnik Raptusiewicz – główny bohater, gwałtowny i porywczy szlachcic, który jest w konflikcie z Rejentem Milczkiem. Opiekun Klary.
2. Rejent Milczek – drugi główny bohater, spokojny, ale przebiegły i skryty szlachcic, który prowadzi spór z Cześnikiem o mur graniczny. Ojciec Wacława.
3. Klara – siostrzenica Cześnika, młoda, inteligentna i odważna dziewczyna, zakochana w Wacławie.
4. Wacław – syn Rejenta, młody szlachcic zakochany w Klarze, który stara się poślubić ukochaną mimo konfliktu rodzin.
5. Podstolina Hanna – wdowa, która planuje poślubić Cześnika, lecz jej plany zmieniają się w trakcie utworu.
6. Dyndalski – sługa Cześnika, prostolinijny i lojalny, często pełni rolę doradcy Cześnika.
7. Papkin – błazen i samochwał, który stara się zaimponować otoczeniu, ale w rzeczywistości jest tchórzliwy.

Motywy literackie

1. Motyw miłości – Miłość między Wacławem a Klarą to centralny wątek w „Zemście”. Ich uczucie jest czyste i silne, mimo konfliktu między ich rodzinami. Miłość ta ostatecznie prowadzi do zgody między Cześnikiem i Rejentem, pokazując, że prawdziwe uczucie może przezwyciężyć nawet najtrudniejsze przeszkody.

2. Motyw sporu – Konflikt między Cześnikiem a Rejentem jest głównym motywem napędzającym fabułę. Spór o mur graniczny staje się pretekstem do ukazania absurdalności kłótni i waśni, które prowadzą do śmiesznych, a niekiedy groteskowych sytuacji. Fredro w satyryczny sposób przedstawia, jak niepotrzebne spory mogą zaślepiać ludzi i wpływać na ich relacje z innymi.

3. Motyw szlachty – Fredro przedstawia życie polskiej szlachty w sposób krytyczny, ukazując jej porywczość, skłonność do sporów i przywiązanie do honoru. Mimo tych wad, szlachta w utworze Fredry zachowuje jednak pewne wartości, takie jak poczucie humoru i zdolność do śmiechu z samych siebie.

4. Motyw zemsty – Tytułowa zemsta, która napędza działania Cześnika, jest przedstawiona w sposób komiczny. Fredro pokazuje, że zemsta często prowadzi do absurdalnych sytuacji i nie przynosi nikomu korzyści. Ostatecznie, zamiast zemsty, dochodzi do pojednania, co podkreśla, że przebaczenie i zgoda są ważniejsze niż utrzymywanie waśni.

Krótkie opracowanie treści lektury

„Zemsta” opowiada o konflikcie między Cześnikiem Raptusiewiczem a Rejentem Milczkiem, którzy kłócą się o mur graniczny dzielący ich posiadłości. Cześnik planuje poślubić Podstolinę, by poprawić swoją sytuację majątkową, jednak Rejent, chcąc przeszkodzić Cześnikowi, stara się zburzyć mur. W międzyczasie Wacław, syn Rejenta, zakochuje się w Klarze, siostrzenicy Cześnika. Po serii intryg i nieporozumień dochodzi do zgody, a młodzi zakochani mogą się pobrać, kończąc konflikt między rodzinami.

Problematyka

1. Zemsta i konflikt – Spór o mur graniczny jest symbolem daremnych konfliktów, które potrafią zaślepić ludzi i uniemożliwić im dostrzeganie ważniejszych wartości, takich jak miłość i zgoda.
2. Obraz szlachty – Fredro krytycznie, ale z humorem przedstawia polską szlachtę, pokazując jej porywczość, chciwość, ale też umiejętność dostrzegania własnych błędów i śmiania się z nich.
3. Miłość – Miłość Wacława i Klary jest siłą napędzającą fabułę, ukazując, że prawdziwe uczucie może przezwyciężyć nawet największe przeszkody i doprowadzić do zgody między skłóconymi rodzinami.

Szczegółowy opis przemiany w postaciach

W „Zemście” postacie przechodzą subtelne, ale znaczące przemiany. Cześnik Raptusiewicz początkowo jest pełen gniewu i żądzy zemsty, gotów na wszystko, by pokonać Rejenta. Jednak z biegiem czasu, a szczególnie pod wpływem miłości Wacława i Klary, jego postawa ulega zmianie, staje się bardziej skłonny do kompromisu i zrozumienia. Rejent Milczek, mimo swojej skrytości i przebiegłości, również ostatecznie rezygnuje z intryg, widząc, że dalszy konflikt nie ma sensu. Ich przemiana pokazuje, że zgoda i przebaczenie są możliwe nawet po długotrwałym sporze.

PRZYKŁADOWE pytania SPRAWDZAJĄCE WIEDZĘ Z ODPOWIEDZIAMI

1. Jakie były przyczyny konfliktu między Cześnikiem a Rejentem?

   • Konflikt wynikł z problemu z murem granicznym, który dzielił posiadłości Cześnika i Rejenta. Rejent chciał zburzyć mur, co spotkało się z gwałtowną reakcją Cześnika.

2. Jakie były główne przyczyny przemiany Cześnika i Rejenta?

   • Przemiany Cześnika i Rejenta były wynikiem uświadomienia sobie, że ich konflikt jest bezsensowny, oraz wpływu miłości Wacława i Klary, która pokazała im, że zgoda jest ważniejsza niż waśnie.

3. Kim była Klara i dlaczego jej postać jest ważna w opowieści?

   • Klara była siostrzenicą Cześnika, zakochaną w Wacławie. Jej postać jest kluczowa, ponieważ to jej miłość do Wacława doprowadza do pogodzenia się zwaśnionych stron.

4. Jakie były relacje Cześnika z Podstoliną?

   • Cześnik zamierzał poślubić Podstolinę głównie z powodu jej majątku, jednak ich relacje były bardziej interesowne niż romantyczne.

5. Jak zmieniły się relacje między Cześnikiem a Rejentem pod koniec utworu?

   • Pod koniec utworu, po serii intryg i nieporozumień, Cześnik i Rejent godzą się, co prowadzi do ślubu Wacława i Klary oraz zakończenia wieloletniego konfliktu.

6. Jakie wydarzenie z przeszłości wpływało na zachowanie Rejenta?

   • Rejent Milczek miał przeszłość pełną intryg i manipulacji, co kształtowało jego przekonanie, że osiągnięcie celów wymaga przebiegłości i unikania bezpośredniej konfrontacji.

7. Jakie były reakcje Cześnika na działania Rejenta?

   • Cześnik reagował na działania Rejenta z porywczością i gniewem, często gotów do walki, nie zastanawiając się nad konsekwencjami swoich działań.

8. Jakie znaczenie miała postać Papkina w „Zemście”?

   • Papkin był komiczną postacią, której tchórzostwo i przechwałki wprowadzały element humoru do utworu. Był także krytyką fałszywego bohaterstwa i samochwalstwa.

9. Jakie przesłanie niesie „Zemsta” dla czytelników?

   • „Zemsta” ukazuje, że konflikty i spory są często bezsensowne i prowadzą do absurdalnych sytuacji, a zgoda i porozumienie są znacznie cenniejsze niż zemsta. Fredro pokazuje, że miłość i przebaczenie mają moc kończenia nawet najdłuższych waśni.

Motywy literackie z cytatami

1. Motyw miłości
Miłość między Wacławem a Klarą jest jednym z centralnych wątków „Zemsty”. Ich uczucie jest czyste i szczere, mimo konfliktu między ich rodzinami.

Cytat:

• Wacław do Klary: „Niech się dzieje, co chce wkoło, Byle nas tu jedno wolało.” (Akt II, scena 3)

2. Motyw sporu
Spór między Cześnikiem a Rejentem to główny motyw napędzający fabułę. Konflikt o mur graniczny jest przedstawiony w sposób groteskowy i absurdalny.

Cytat:

• Cześnik: „Ja się nie boję, ja się nie lękam, choćbym miał sto razy przegrać sprawę, ja się nie boję!” (Akt I, scena 4)

3. Motyw szlachty
Fredro krytycznie, ale z humorem przedstawia polską szlachtę, ukazując jej porywczość, skłonność do sporów i przywiązanie do honoru.

Cytat:

• Rejent: „Zgoda, zgoda, a Bóg wtedy rękę poda.” (Akt IV, scena 8)
• Cześnik: „Niech się wali, niech się pali, byle babę wziąć na koń, a potem wszystko precz z drogi!” (Akt III, scena 4)

4. Motyw zemsty
Tytułowa zemsta jest przedstawiona w sposób komiczny, co pokazuje, że zemsta często prowadzi do absurdalnych sytuacji.

Cytat:

• Cześnik: „Dla mnie zemsta, dla mnie radość, a dla niego kara!” (Akt IV, scena 1)

PRZYKŁADOWE PYTANIA SPRAWDZAJĄCE WIEDZĘ ORAZ Odpowiedzi z cytatami

1. Jakie były przyczyny konfliktu między Cześnikiem a Rejentem?
   Konflikt wynikł z problemu z murem granicznym, który dzielił posiadłości Cześnika i Rejenta. Rejent chciał zburzyć mur, co spotkało się z gwałtowną reakcją Cześnika.

Cytat:

• Cześnik: „Mocium panie! Co tu począć? On mur nasz kopać każe!” (Akt I, scena 1)

2. Jakie były główne przyczyny przemiany Cześnika i Rejenta?
   Przemiany Cześnika i Rejenta były wynikiem uświadomienia sobie bezsensowności ich konfliktu oraz wpływu miłości Wacława i Klary, która pokazała im, że zgoda jest ważniejsza niż waśnie.

Cytat:

• Cześnik: „Skończ waść, wstydu oszczędź! Zgoda, zgoda!” (Akt IV, scena 8)

3. Kim była Klara i dlaczego jej postać jest ważna w opowieści?
   Klara była siostrzenicą Cześnika, zakochaną w Wacławie. Jej postać jest kluczowa, ponieważ to jej miłość do Wacława doprowadza do pogodzenia się zwaśnionych stron.

Cytat:

• Klara: „Lecz gdy myślę, że Wacława teraz serce dla mnie bije, cała dusza w miłość płonie!” (Akt II, scena 3)

4. Jakie były relacje Cześnika z Podstoliną?
   Cześnik zamierzał poślubić Podstolinę głównie z powodu jej majątku, jednak ich relacje były bardziej interesowne niż romantyczne.

Cytat:

• Cześnik: „Ha! Panna bogata, majątek spory, choć wdowa, a wszak to nic nie znaczy!” (Akt I, scena 3)

5. Jak zmieniły się relacje między Cześnikiem a Rejentem pod koniec utworu?
   Pod koniec utworu, po serii intryg i nieporozumień, Cześnik i Rejent godzą się, co prowadzi do ślubu Wacława i Klary oraz zakończenia wieloletniego konfliktu.

Cytat:

• Rejent: „Zgoda, zgoda, a Bóg wtedy rękę poda.” (Akt IV, scena 8)

6. Jakie wydarzenie z przeszłości wpływało na zachowanie Rejenta?
   Rejent Milczek miał przeszłość pełną intryg i manipulacji, co kształtowało jego przekonanie, że osiągnięcie celów wymaga przebiegłości i unikania bezpośredniej konfrontacji.

Cytat:

• Rejent: „Jam ciekaw wcale, jak kto to zrobi – po mojej myśli, wedle mej woli, takiemu zawsze chwała.” (Akt I, scena 2)

7. Jakie były reakcje Cześnika na działania Rejenta?
   Cześnik reagował na działania Rejenta z porywczością i gniewem, często gotów do walki, nie zastanawiając się nad konsekwencjami swoich działań.

Cytat:

• Cześnik: „Mocium panie! Wstyd, hańba! Takiego chcieć pokoju!” (Akt I, scena 4)

8. Jakie znaczenie miała postać Papkina w „Zemście”?
   Papkin był komiczną postacią, której tchórzostwo i przechwałki wprowadzały element humoru do utworu. Był także krytyką fałszywego bohaterstwa i samochwalstwa.

Cytat:

• Papkin: „Ja z Sarmatów Papkin – sercem lwem, a w uczuciach słodycz.” (Akt I, scena 5)

9. Jakie przesłanie niesie „Zemsta” dla czytelników?
   „Zemsta” ukazuje, że konflikty i spory są często bezsensowne i prowadzą do absurdalnych sytuacji, a zgoda i porozumienie są znacznie cenniejsze niż zemsta.

Cytat:

• Cześnik: „Skończ waść, wstydu oszczędź! Zgoda, zgoda!” (Akt IV, scena 8)

PODSUMOWANIE

Te cytaty powinny pomóc w pełniejszym zrozumieniu motywów i odpowiedzi na pytania dotyczące „Zemsty” Aleksandra Fredry. „Zemsta” to utwór, który bawi, ale również uczy, pokazując, że zgoda i przebaczenie są ważniejsze niż konflikty i zemsta.