HISTORIA KLASA VI. DZIAŁ V RZECZPOSPOLITA W OKRESIE KRYZYSU – CZASY SASKIE CZ II

SEJM WIELKI I KONSTYTUCJA 3 MAJA

1788 rok – Stanisław August Poniatowski zwołuje w Warszawie Sejm, zwany też Sejmem Czteroletnim lub Sejmem Wielkim (nie obowiązywało na nim liberum veto, a uchwały podejmowano większością głosów).

Stanisław Małachowski – marszałek sejmu; jeden z przywódców stronnictwa reform

STRONNICTWA, KTÓRE ZAWIĄZAŁY SIĘ NA SEJMIE WIELKIM

– stronnictwo królewskie – celem było wzmocnienie władzy wykonawczej przy zachowaniu związku z Rosja; Ignacy Potocki – z czasem zaczął popierać politykę króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

– stronnictwo hetmańskie (obóz hetmański – skupiał przeciwników reform Stanisława Augusta Poniatowskiego; przewodzili mu dwaj hetmani – Seweryn Rzewuski i Ksawery Branicki); celem było utrzymanie dotychczasowego ustroju Rzeczypospolitej.

– stronnictwo patriotyczne – dążyło do przeprowadzenia reform; członkowie stronnictwa chcieli wzmocnić i unowocześnić państwo.

Zgromadzenie Przyjaciół Konstytucji – stronnictwo zawiązane przez współpracujących ze sobą członków reform (Stanisław August, Stanisław Małachowski, Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj). 3 maja 1791 r. zgromadzenie opracowało ustawę zasadniczą, która była pierwszą konstytucją uchwaloną w Europie i drugą na świecie.

DLACZEGO W DNIU 3 MAJA POLACY OBCHODZĄ ŚWIĘTO NARODOWE?

Polacy obchodzą 3 maja rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 maja, która została uchwalona na Sejmie Wielkim w 1791 roku. To pierwsza taka ustawa w Europie, a druga na świecie. Ten dzień jest wolny od pracy.

POSTANOWIENIA KONSTYTUCJI 3 MAJA, KTÓRE SĄ NAJWAŻNIEJSZE

– zniesienie liberum veto i wprowadzenie głosowania na sejmach większością głosów

Uzasadnienie: Uważam, że jedna osoba nie może decydować o tym, czy dana ustawa przejdzie czy też nie. Każdy powinien mieć możliwość wyboru i wpływu na to, co dzieje się w państwie.

– dopuszczanie mieszczan do urzędów w państwie oraz zezwolenie na nabywanie majątków ziemskich (wcześniej mogła tylko szlachta)

Uzasadnienie: Dzięki tej ustawie wiele osób może nabyć np. dom i nie martwić się, gdzie ma się podziać. W dodatku nie musi się martwić, gdzie będą w przyszłości mieszkały jego dzieci.

WOJNA W OBRONIE KONSTYTUCJI I II ROZBIÓR RZECZYPOSPOLITEJ​

Jakie zmiany wprowadziła w Rzeczypospolitej Konstytucja 3 maja?

– trójpodział władzy na: ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą;

– zniosła liberum veto („nie pozwalam”, zerwanie obrad przez jednego posła);

– wprowadzenie głosowania na sejmach większością głosów;

– dwuizbowy sejm (senat i izba poselska) najwyższą władzą ustawodawczą;

– na posłów wybierana tylko szlachta posiadająca majątki ziemskie;

– dopuszczenie mieszczan do urzędów w państwie;

– zezwolenie mieszczanom na nabywanie majątków ziemskich (wcześniej mogła tylko szlachta).

Kto był przeciwnikiem Konstytucji 3 maja i próby wzmocnienia państwa Polskiego?

Rosja i państwa ościenne (przyległe do sąsiedniego terytorium) były niezadowolone z tego, że Polska próbuje się wzmocnić u uniezależnić.

W Rzeczpospolitej też nie wszyscy byli zadowoleni z podpisania ustawy. Seweryn Rzewuski i Ksawery Branicki (z obozu hetmańskiego, przeciwnicy reform Stanisława Augusta), podpisali akt konfederacji w Petersburgu (w obecności Katarzyny II).

W akcie tym naciskali do obalenia reform Sejmu Wielkiego i przywrócenia dawnego ustroju szlacheckiej Rzeczpospolitej.

Aby nie było podejrzeń o współpracę z Rosją, fakt o podpisaniu aktu ogłosili w innym miejscu (w Targowicy na Ukrainie) i miesiąc później.

Wojna polsko-rosyjska w 1792 roku

Konfederacja targowicka spowodowała, że doszło do wojny polsko-rosyjskiej w 1792 roku.

Armia polsko-litewska nie miała szans z dwukrotnie liczniejszą armią rosyjską i Turkami.

Tylko Józef Poniatowski i Tadeusz Kościuszko odnieśli zwycięstwo w bitwach pod Zieleńcami i Dubienką.

Order Virtuti Militari Od czasu zwycięstwa w bitwie pod Zieleńcami, król ustanowił najwyższe polskie odznaczenie wojskowe.

Król przystąpił do konfederacji targowickiej w nadziei przed uratowaniem Rzeczpospolitej przed kolejnym rozbiorem.

II rozbiór Polski

W 1793 roku Rosja i Prusy podpisały II traktat rozbiorowy. Większą część dostała Rosja.

W Grodnie podczas sejmu oddziały rosyjskie otoczyły budynek i zastraszeni posłowie zgodzili się uznać II rozbiór Rzeczypospolitej.

Sejm grodzieński był ostatnim sejmem w dziejach państwa polsko-litewskiego.

Skutki przegranej wojny w obronie konstytucji

– odwołano wiele reform Sejmu Wielkiego;

– odwołano Konstytucję 3 maja;

– przywrócono Radę Nieustająca;

– król i sejm pozbawieni władzy.

Dlaczego Rosja udzieliła pomocy przeciwnikom Konstytucji 3 maja?

Rosja udzieliła poparcia, ponieważ nie chciała, aby Konstytucja weszła w życie. Miała ona wprowadzić wiele zmian, w tym zniesienie liberum veto, co byłoby niekorzystne dla Rosji.

Dlaczego słowo „targowica” stało się synonimem zdrady?

Przeciwnicy Konstytucji zawiązali porozumienie z Rosją w miejscowości o nazwie Targowica.

Postanowienia II rozbioru:

– Rosja zagarnęła tereny dzisiejszej Białorusi i Ukrainy;

– Prusy zagarnęły tereny Wielkopolski, Kujawy, część Mazowsza oraz Gdańsk i Toruń.

POWSTANIE KOŚCIUSZKOWSKIE I UPADEK RZECZYPOSPOLITEJ

Jakie ziemie straciła Polska po I rozbiorze?

Rosja: część ziem białoruskich;

Prusy: Pomorze Gdańskie bez Gdańska, część Kujaw bez Torunia, Północną Wielkopolskę i Warmię;

Austria: tereny zachodniej części Ukrainy ze Lwowem, i południową Małopolskę bez Krakowa.

 

Jakie ziemie straciła Polska po II rozbiorze?

– Rosja: zagarnęła tereny dzisiejszej Białorusi i Ukrainy;

– Prusy: zagarnęły tereny Wielkopolski, Kujawy, część Mazowsza oraz Gdańsk i Toruń.

 

Wybuch insurekcji kościuszkowskiej

24 marca 1794 rok – Tadeusz Kościuszko zaprzysiągł akt powstania i został mianowany naczelnikiem sił zbrojnych. Otrzymał władzę dyktatorską.

 

Przyczyny wybuchu powstania kościuszkowskiego?

– Rada Nieustająca zmniejszyła liczebność wojska Rzeczpospolitej, co wywołało bunt wojskowych;

– Chęć odzyskania niepodległości.

 

Dlaczego powstanie kościuszkowskie zakończyło się klęską?

– armia powstańcza była niewyszkolona i słabo uzbrojona;

– przystąpienie Prus do powstania.

 

Klęska powstania doprowadziła do III rozbioru Rzeczypospolitej w 1795 roku.

Postanowienie III rozbioru Rzeczypospolitej

Rosja: zajęła część Litwy, resztę Białorusi i Ukrainy.

Prusy: część Mazowsza z Warszawą, Podlasie i Litwy

Austria: zajęła Małopolskę, Lubelszczyznę, południowe Mazowsze

 

Przyczyny upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Zewnętrzne:

– silni sąsiedzi i słaba Rzeczypospolita;

– ingerowanie państw sąsiednich w spraw polskie;

– państwo polskie nie miało sojuszników.

Wewnętrzne:

– zbyt duże przywileje szlacheckie i wolna elekcja spowodowały, że król miał niewielki autorytet;

– przekupstwo szlachty i zrywnie sejmów;

– szlachta nie płaciła podatków, więc w państwie nie było pieniędzy np. na rozbudowę armii.

Bitwy stoczone przed III rozbiorem

– bitwa pod Racławicami (Kościuszko pokonał oddziały rosyjskie)

– bitwa w Warszawie i Wilnie (pokonane oddziały rosyjskie – w Warszawie zasłużył się Jan Kiliński)

– na Kujawach pod zaborem pruskim (zajęcie Bydgoszczy pod dowództwem generała Jana Henryka Dąbrowskiego)

– bitwa pod Maciejowicami (Kościuszko poniósł klęskę z oddziałami rosyjskimi)

– wojska rosyjskie zdobyły Pragę (część Warszawy położona na prawym brzegu Wisły)

KIM BYLI?

Berek Joselewicz – dowodził podczas obrony Pragi; otrzymał order Virtuti Militari za walkę o niepodległość kraju.

Jan Kiliński – szewc, który stał na czele ludu Warszawy i wygrał z oddziałami rosyjskimi, został mianowany pułkownikiem przez Kościuszkę.

Kosynierzy – żołnierze pieszych formacji ochotniczych, którzy walczyli podczas powstania kościuszkowskiego kosami osadzonymi na sztorc

Hugoniści – zwolennicy terroru rewolucyjnego

POJĘCIA

Uniwersał połaniecki – rozporządzenie, które wydał Tadeusz Kościuszko dotyczące chłopców podczas insurekcji, np. chłop mógł opuścić wieś lub ten kto został powołany do wojska został zwolniony z obowiązku pańszczyzny.

Rzeź Pragi – wymordowano 20 tys. ludzi; rzeź poprzedziła ostateczny upadek insurekcji kościuszkowskiej