GEOGRAFIA KLASA VI DZIAŁ II. RUCHY ZIEMI

UKŁAD SŁONECZNY

Układ Słoneczny tworzą Słońce i krążące wokół niego ciała niebieskie.

Słońce jest gwiazdą, ponieważ świeci własnym światłem. Znajduje się najbliżej Ziemi (ok. 150 mln km) i stanowi dla niej źródło energii świetlnej oraz cieplnej.

ELEMENTY UKŁADU SŁONECZNEGO (CIAŁA NIEBIESKIE)

Ciała niebieskie w kolejności od Słońca:

Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran, Neptun       

Merkury – znajduje się najbliżej Słońca, należy do planet skalistych, nie ma atmosfery i księżyców

Wenus – jest podobnej wielkości jak Ziemia, obiega Słońce w ciągu 224 dni, ma atmosferę (główny składnik dwutlenek węgla), nie ma księżyców

Ziemia – największa z planet skalistych, obiega Słońce w ciągu roku, ma atmosferę bogatą w tlen, wokół Ziemi krąży jeden satelita – Księżyc

Mars – dwa razy mniejszy od Ziemi, obiega Słońce w ciągu niemal 2 lat, ma atmosferę, która zawiera niewiele tlenu, ma dwa księżyce

Jowisz – największa planeta Układu Słonecznego, obiega Słońce w ciągu niemal 12 lat, zbudowany jest głównie z gazów (wodór i tlen), ma 79 księżyców

Saturn – druga pod względem wielkości planeta Układu Słonecznego, obiega Słońce w ciągu niemal 30 lat, zbudowana z gazów (wodoru i helu), wokół niego są widoczne pierścienie z brył lodu, ma 62 księżyce

Uran – obiega Słońce w ciągu 84 lat, składa się głównie z gazów (wodoru, helu i metanu), ma 27 księżyców

Neptun – należy do gazowych olbrzymów, znajduje się najdalej od Słońca, obiega słońce w ciągu 165 lat, zbudowany głównie z wodoru i tlenu, ma 14 księżyców

CHARAKTERYSTYKA STREF OŚWIETLENIOWYCH ZIEMI

Przyczyną występowania stref klimatycznych oraz stref krajobrazowych jest zróżnicowanie oświetlenia Ziemi.

Wyróżniamy pięć stref oświetlenia Ziemi:

– strefa międzyzwrotnikowa;

– dwie strefy umiarkowane (strefa umiarkowana północna i strefa umiarkowana południowa);

– dwie strefy podbiegunowe (strefa podbiegunowa północna i strefa podbiegunowa południowa).

Strefy podbiegunowe

– Rozciągają się od kół podbiegunowych do biegunów.

– Wysokość górowania Słońca jest bardzo mała, największa na kołach podbiegunowych.

– Do tych obszarów dociera najmniejsza ilość energii słonecznej na Ziemi.

– Występuje tam dzień polarny i noc polarna, które trwają tylko 24 godziny. Im bliżej biegunów tym dzień i noc polarna stają się dłuższe.

Na samych biegunach trwają one na przemian po pół roku.

Strefy umiarkowane

– Rozciągają się od Zwrotnika Raka do koła podbiegunowego północnego oraz od Zwrotnika Koziorożca do koła podbiegunowego południowego.

– Wysokość górowania Słońca jest zróżnicowana i zależy od szerokości geograficznej oraz pory roku.

– Zmniejsza się ona w kierunku od zwrotników do kół podbiegunowych.

– Na półkuli północnej latem wysokość górowania Słońca jest większa niż zimą.

– Dni są długie latem, a krótkie zimą.

Strefa międzyzwrotnikowa

– Rozciąga się między Zwrotnikiem Raka, a Zwrotnikiem Koziorożca.

– Wysokość górowania Słońca w ciągu roku waha się pomiędzy 90 stopni do trochę ponad 43 stopnie.

– Promienie słoneczne padają pod kątem prostym. Ta strefa otrzymuje najwięcej energii słonecznej.

– Najkrótszy dzień trwa ok. 10,5 godziny, a najdłuższy ok. 13,5 godziny.

OŚWIETLENIE ZIEMI I PORY ROKU

Równonoc wiosenna – Data – 21 marca.

Promienie słoneczne padają pionowo na równik, pod kątem prostym 90 stopni.

Na półkuli północnej zaczyna się wiosna, a na półkuli południowej – jesień.

Przesilenie letnie – Data – 22 czerwca.

Promienie słoneczne padają pod kątem prostym (90 stopni) na Zwrotnik Raka.

Na półkuli północnej zaczyna się lato, a na półkuli południowej – zima.

Słońce góruje w Zenicie na Zwrotnik Raka.

Dzień jest dłuższy od nocy na półkuli północnej.

Noc polarna występuje za kołem podbiegunowym południowym.

Równonoc jesienna – Data – 23 września.

Promienie słoneczne padają pod kątem prostym 90 stopni na równik.

Po raz drugi w ciągu roku promienie słoneczne padają pionowo na równik.

Na półkuli północnej rozpoczyna się wtedy jesień, a na półkuli południowej – wiosna.

Przesilenie zimowe – Data – 22 grudnia.

Promienie słoneczne padają pod kątem prostym (90 stopni) na zwrotni Koziorożca.

Na półkuli północnej rozpoczyna się zima, a na półkuli południowej – lato.

Słońce góruje w Zenicie na Zwrotniku Koziorożca.

Dzień jest dłuższy od nocy na półkuli południowej.

Noc polarna występuje za kołem podbiegunowym północnym.

RUCH OBIEGOWY ZIEMI

Ziemia obiega Słońce. Ten ruch nazywany jest ruchem obiegowym.

Cechy ruchu obiegowego Ziemi

  1. Odbywa się po orbicie wokół Słońca.
  2. Przebiega w kierunku przeciwstawnym do ruchu wskazówek zegara.
  3. Pełny obieg Ziemi wokół Słońca trwa rok czyli 365 dni, 5 godzin, 49 minut.

 

Następstwa ruchu obiegowego Ziemi

  1. Zmiany oświetlenia poszczególnych fragmentów kuli ziemskiej.
  2. Występowanie astronomicznych pór roku (wiosna, lato, jesień, zima).
  3. Zmiany wysokości górowania Słońca na poszczególnych obszarach.
  4. Zmiany długości dnia i nocy.

RUCH OBROTOWY ZIEMI

Ziemia obraca się wokół własnej osi z zachodu na wschód. Ten ruch nazywany jest ruchem obrotowym.

Cechy ruchu obrotowego Ziemi

  1. Ziemia obraca się z zachodu na wschód.
  2. Pełny obrót, o 360 stopni trwa 24 godziny (dobę). W ciągu godziny Ziemia obraca się o 15 stopni, w ciągu 12 godzin Ziemia obraca się o 180 stopni.

 

Następstwa ruchu obrotowego Ziemi

  1. Występowanie dnia i nocy.
  2. Pozorny ruch Słońca i innych gwiazd na niebie.
  3. Różnica czasu na Ziemi (podróżując na zachód, czas odejmujemy, przesuwamy zegarki w tył, a gdy podróżujemy na wschód dodajemy godziny, przesuwamy zegarki w przód).

RÓŻNICA CZASU I WĘDRÓWKA SŁOŃCA

– Południk 180 stopni to umowna linia zmiany czasu. Osoby przekraczające tą linię, dodają lub odejmują jedną dobę.

– na oświetlonej przez Słońce części kuli ziemskiej panuje dzień, a na zacienionej – noc.

– w zależności od pory roku, zmienia się wysokość górowania Słońca nad horyzontem. Najmniejsza jest na przełomie jesieni i zimy, a największa jest na przełomie wiosny i lata.

– Ziemię podzielono na 24 strefy czasowe. W obrębie jednej strefy obowiązuje ta sama godzina.

W KTÓREJ STREFIE CZASOWEJ ZNAJDUJE SIĘ POLSKA?

W strefie środkowoeuropejskiej +1

W KTÓREJ STREFIE CZASOWEJ ZNAJDUJE SIĘ SZWECJA?

W strefie środkowoeuropejskiej +1

W KTÓREJ STREFIE CZASOWEJ ZNAJDUJE SIĘ KANADA?

W strefie -5,-6,-7,-8

ĆWICZENIA - SPRAWDŹ WIEDZĘ PRZED SPRAWDZIANEM

Przykładowe zestawienia zadań, które mogą być idealnym treningiem przed realnym sprawdzianem.

Pliki do pobrania w .pdf i wydrukowania TUTAJ