Obszary okołobiegunowe – jak wygląda życie na krańcach Ziemi

Obszary okołobiegunowe to jedne z najbardziej surowych i niezwykłych miejsc na naszej planecie. W tym dziale uczniowie poznają unikalne krajobrazy Arktyki i Antarktydy, gdzie panują ekstremalne warunki klimatyczne, a dni i noce polarne potrafią trwać wiele tygodni. Odkryjemy, jak przyroda przystosowała się do mrozu, śniegu i lodu, oraz jak ludzie i zwierzęta radzą sobie w tych trudnych warunkach. Co więcej, dowiemy się, jakie znaczenie mają te obszary dla całej Ziemi i dlaczego ich ochrona jest tak ważna dla przyszłości naszej planety.

Obszary okołobiegunowe

🌍 Obszary okołobiegunowe – niezwykłe regiony naszej planety

Obszary okołobiegunowe to jedne z najbardziej surowych, ale i fascynujących miejsc na Ziemi. W tym dziale uczniowie poznają Arktykę i Antarktykę, dowiedzą się, jak wygląda życie wśród lodu, jakie zwierzęta zamieszkują te rejony oraz kim są rdzenni mieszkańcy północnej części świata. Co więcej, przyjrzymy się także temu, jak klimat i położenie wpływają na środowisko przyrodnicze i codzienne życie ludzi.

📍 Gdzie leży Arktyka?

  • 🌐 Arktyka to obszar wokół bieguna północnego.

  • Obejmuje Ocean Arktyczny oraz wyspy leżące na jego obszarze, w tym:

    • Grenlandię (największa wyspa świata),

    • północne części Europy, Azji i Ameryki Północnej.

  • Umowną granicą Arktyki jest koło podbiegunowe północne.

❄️ Klimat Arktyki

  • Przez większość roku panują tu bardzo niskie temperatury.

  • 🌡️ W styczniu temperatura spada poniżej -50°C.

  • 🌞 W lipcu dochodzi do około 10°C.

  • Opady są niewielkie – Arktyka to suchy i zimny obszar.

🧊 Pokrywa lodowa

  • Większość Oceanu Arktycznego pokrywa pływający lód morski (tzw. pak lodowy).

  • Na Grenlandii znajduje się lądolód o powierzchni ok. 1,8 mln km² i grubości do 3500 m.

  • Latem fragmenty lodowca odrywają się i dryfują jako góry lodowe.

🌱 Roślinność i krajobraz

  • Ląd porasta tundra – niska roślinność przystosowana do krótkiego, chłodnego lata.

  • Rośliny muszą wytrzymać mroźny wiatr i krótki sezon wegetacyjny.

🐾 Zwierzęta Arktyki

  • W wodach żyją: foki, morsy, wieloryby, ryby arktyczne.

  • Na lądzie można spotkać: niedźwiedzie polarne 🐻‍❄️ – symbol Arktyki!

👨‍👩‍👧 Rdzenna ludność Arktyki

  • Mieszkańcy północnych regionów to:

    • Inuici (Grenlandia, Kanada),

    • Lapończycy (północna Skandynawia),

    • Nieńcy (północna Rosja).

  • Żyją w harmonii z przyrodą, często prowadząc tradycyjny tryb życia.

Antarktyka

❄️ kontynent lodu i ekstremalnych warunków

Antarktyka to najbardziej mroźna i wietrzna część świata, pokryta potężnym lądolodem. W tym rozdziale uczniowie odkryją niezwykłe cechy środowiska przyrodniczego tego kontynentu, poznają zwierzęta zamieszkujące krainę wiecznego śniegu oraz dowiedzą się, jak wyglądają zjawiska charakterystyczne tylko dla tej części Ziemi – takie jak dzień i noc polarna.

🧭 Gdzie leży Antarktyka?

  • Antarktyka obejmuje obszar wokół bieguna południowego.

  • Zalicza się do niej: kontynent Antarktydy, wody Oceanu Południowego oraz otaczające wyspy.

  • Umowna granica Antarktyki to równoleżnik 60°S.

  • Powierzchnia całego obszaru wynosi ponad 50 mln km².

🏔️ Cechy środowiska przyrodniczego Antarktyki

  • Prawie cała powierzchnia kontynentu pokryta jest lądolodem.

  • To najwyżej położony kontynent świata – średnia wysokość wynosi 2030 m n.p.m.

  • Najwyższy szczyt: Masyw Vinsona (4892 m n.p.m.).

  • Występują tam grzbiety górskie zwane nunatakami.

  • Są też obszary pozbawione lodu – oazy, fragmenty wybrzeża.

  • Tworzą się tam lodowce szelfowe – fragmenty lądolodu unoszące się na oceanie.

❄️ Klimat Antarktyki – kraina lodu i wiatru

  • To najzimniejszy region na Ziemi.

  • Temperatura wewnątrz kontynentu jest ujemna przez cały rok.

  • Rekord: -89,2°C – najniższa zanotowana temperatura na Ziemi.

  • Klimat: silne wiatry, bardzo mało opadów atmosferycznych.

  • Występuje zjawisko dnia polarnego i nocy polarnej.

🌿 Roślinność i zwierzęta

  • Na odlodzonych obszarach porastają mchy, porosty i glony.

  • W wodach i na wybrzeżach żyją:

    • 🐧 pingwiny,

    • 🦭 foki,

    • 🐋 wieloryby i inne walenie.

🧊 Dlaczego Antarktyda nazywana jest lodową pustynią?

Antarktyda to obszar niemal całkowicie pozbawiony roślinności, pokryty lądolodem – grubą warstwą lodu, która może osiągać kilka kilometrów grubości.
❄️ Lądolód powstaje w ekstremalnie zimnym klimacie i przykrywa prawie cały kontynent.
🏔️ Brak gleby, niskie temperatury i bardzo małe opady sprawiają, że ten teren określany jest jako lodowa pustynia.

🧍‍♂️ Gdzie mieszkają rdzenne ludy Arktyki?

🧊 Innuici
→ Zamieszkują: Grenlandię, Kanadę, Alaskę (USA) i północną Syberię (Rosja)

🎿 Lapończycy
→ Mieszkają w Laponii, obejmującej północne rejony Norwegii, Szwecji, Finlandii i Półwyspu Kolskiego w Rosji

🦌 Nieńcy
→ Żyją na północy Rosji – od Półwyspu Kanin do delty rzeki Jenisej

🌡️ Zmiany w środowisku przyrodniczym obszarów polarnych

🔥 Globalne ocieplenie powoduje:

  • intensywne topnienie pokrywy lodowej,

  • podnoszenie się poziomu mórz i oceanów,

  • zanik siedlisk dla wielu gatunków.

🏭 Działalność człowieka prowadzi do:

  • dewastacji przyrody (wydobycie ropy, węgla, niklu, fosforytów),

  • naruszania delikatnych ekosystemów tych obszarów.

🌍 Czym jest globalne ocieplenie?

Globalne ocieplenie to proces wzrostu średniej temperatury powietrza na Ziemi.
🌡️ Powoduje zmiany klimatyczne, wpływa na poziom mórz, pogodę i życie ludzi oraz zwierząt na całym świecie.

Prace badawcze w Arktyce i Antarktyce

Obszary okołobiegunowe to miejsca wyjątkowe pod względem przyrodniczym i klimatycznym. Z tego powodu prowadzi się tam ważne badania naukowe, które pomagają zrozumieć zmiany zachodzące na całej planecie 🌍❄️

🔍 Współczesne zakresy badań w Arktyce i Antarktyce

  • 🐧 Fauna i flora – obserwacja zwierząt i roślin żyjących w ekstremalnych warunkach

  • 🌦️ Pogoda i klimat – analiza temperatur, opadów i wiatru

  • 💧 Zasoby wodne – badania lodowców, rzek i wód podziemnych

  • 🧍‍♂️ Rdzenna ludność Arktyki – poznawanie ich stylu życia i tradycji

  • 🪨 Surowce mineralne – lokalizacja złóż i możliwości ich wydobycia

  • 🧊 Lodowce i lądolody – zmiany objętości lodu, tempo topnienia

  • 🦠 Choroby – badania zdrowia ludzi i zwierząt w warunkach polarnych

  • 🌡️ Zmiany klimatu – ich wpływ na środowisko naturalne

  • 🏔️ Rzeźba terenu – charakterystyczne formy ukształtowania powierzchni

  • 🏠 Adaptacja człowieka – jak ludzie dostosowują się do życia w mrozie

🧑‍🚀 Znani polscy polarnicy

🇵🇱 Polska również bierze udział w badaniach obszarów okołobiegunowych. Do najbardziej znanych polarników należą:

  • Henryk Arctowski – uczestnik wyprawy na Antarktydę (1897–1899)

  • Antoni Dobrowolski – badacz lodowców, uczestnik pierwszych badań w Arktyce

  • Marek Kamiński – pierwszy człowiek, który zdobył oba bieguny w jednym roku!

🎥 Życie w polarnej stacji badawczej

Zobacz, jak wygląda codzienność naukowców pracujących w ekstremalnych warunkach Arktyki i Antarktyki. Film prezentuje ich badania, wyzwania oraz życie w stacji polarnej.



🔗 Obejrzyj film w osobnym oknie: Życie w polarnej stacji badawczej

🕊️ Czym jest Układ Antarktyczny?

To traktat międzynarodowy podpisany w 1959 roku w Waszyngtonie, który reguluje sposób korzystania z Antarktyki.
👉 Układ zakłada, że kontynent może być wykorzystywany wyłącznie do celów pokojowych i naukowych. Zabrania się tam prowadzenia działań wojennych oraz wydobycia surowców mineralnych na skalę przemysłową.