HISTORIA KLASA VII. DZIAŁ II EUROPA I ŚWIAT PO I WOJNIE ŚWIATOWEJ CZ I

KONFERENCJA POKOJOWA W PARYŻU

Po wojnie w 1919 r. w Paryżu odbyła się konferencja, na której miano zdecydować o losach państw. Decyzje podejmowali przedstawiciele państw zwycięskich:

– prezydent Stanów Zjednoczonych (Thomas Woodrow Wilson);

– premier Wielkiej Brytanii (David Lloyd George);

– premier Francji (Georges Clemenceau);AC

– premier Włoch (Vittorio Orlando).

W  konferencji nie brały udział przedstawiciele państw centralnych (pokonanych w wojnie), czyli Niemiec, Austro-Węgier, Turcji i Bułgarii oraz Rosji Sowieckiej, ponieważ złamała postanowienia układów sojuszniczych.

Każde z państw dążyły do osiągnięcia własnych celów i tak:

– Prezydent Stanów Zjednoczonych chciał, aby układ sił na świecie był oparty na jego słynnych 14 punktach. Nowe granice miały być wytyczone zgodnie z zasadą etniczną, aby nie było konfliktów narodowościowych

– Francja chciała osłabić Niemcy i pozyskać sojuszników w Polsce i Czechosłowacji, gdyby wybuchła wojna niemiecko- francuska

– Wielka Brytania chciała zachować równowagę w Europie i sprzeciwiła się zbytniemu osłabieniu Niemiec

TRAKTAT WERSALSKI

28 czerwca 1919 r. podpisano traktat kończący I wojnę światową. Traktat składał się z trzech części:

– pierwsza powołała organizację Ligę Narodów;

– druga część zawierała warunki zakończenia wojny z Niemcami;

– trzecia (zwana małym traktatem) mówiła o ochronie praw mniejszości narodowych.

Na traktat nie przystały Stany Zjednoczone. Nie chciały się mieszać w sprawy europejskie. Ograniczyły się do polityki w obydwu Amerykach.

Izolacjonizm – polityka zagraniczna ograniczająca się tylko do obrony i bezpieczeństwa własnego państwa

POSTANOWIENIA W SPRAWIE NIEMIEC

Pierwsze warunki przedstawione Niemcom zostały odrzucone. Dzięki poparciu Wielkiej Brytanii zostały ponownie przedstawione w zmienionej wersji wraz z warunkiem, że muszą być przyjęte inaczej będą wznowione działania wojenne.

22 czerwca Niemcy przyjęli traktat pokojowy, w którym zostały uznane za winne rozpętania wojny, zbrodnie i starty materialne, które wywołała wojna.

Postanowienia:

– Niemcy utraciły ziemię (kolonie, Alzację i Lotaryngię, które oddano Francji), a

Wielkopolska z Pomorzem Gdańskim wróciła do Polski;

– państwo Niemieckie nie mogło utrzymywać oddziałów wojskowych w Nadrenii (ogłoszono ją strefą zdemilitaryzowaną);

– narzucono wiele ograniczeń (zabroniony był nabór rekrutów do wojska);

– armia mogła być wyposażona tylko w broń lekką (nie mogła mieć czołgów, ciężkiej artylerii, samolotów i broni chemicznej);

– Niemcy musiały wypłacić odszkodowania za straty wojenne swoim przeciwnikom;

– na terenach przygranicznych miały zostać przeprowadzone plebiscyty.

Plebiscyty – głosowanie przeprowadzone przez ludność zamieszkująca dany teren, która decydowała do którego państwa ma on należeć

POWSTANIE LIGII NARODÓW

Liga Narodów powstała z inicjatywy prezydenta Stanów Zjednoczonych na mocy traktatu wersalskiego.

Należały do niej państwa, które zwyciężyły w wojnie i kraje które powstały po wojnie.

Cele Ligii Narodów:

– pokojowe rozstrzygnięcie sporów między państwami;

– zapobieganie wojnom;

– prowadzenie polityki rozbrojenia.

Siedzibą Ligii Narodów była Genewa w Szwajcarii. Organem wykonawczym była Rada Ligii Narodów.

Obowiązki Rady:

– redukcja zbrojeń na świecie;

– nakładanie sankcji na państwa, które dążyły do wojny;

– prowadziła działalność humanitarną (pomoc ofiarom głodu i klęsk żywiołowych).

MAŁY TRAKTAT WERSALSKI

Jedna z części traktatu wersalskiego dotyczyła mniejszości narodowych. Jeśli prawa mniejszości były łamane w danym państwie, mniejszości mogły się odwołać do Ligii Narodów, bez konieczności zgłaszania sprawy do sądów w danym państwie. Traktat musiały podpisać m.in. Polska, Czechosłowacja, Rumunia, Grecja, Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców.

Traktatu nie podpisały Niemcy.

Jakie skutki dla mniejszości narodowych w Niemczech mogło mieć niepodpisanie małego traktatu?

– ludzie mniejszości narodowych mogłyby być prześladowane (Polacy, Żydzi) bez konsekwencji;

– łamanie praw mniejszości narodowych w Niemczech;

– Utrata uprzywilejowanej pozycji przez mniejszości narodowe na terenie państwa niemieckiego.

MAPA POLITYCZNA EUROPY PO WIELKIEJ WOJNIE

Pod koniec 1918 r. przestały istnieć trzy wielkie europejskie monarchie:

– Rosja Romanowów;

– Rzesza Niemiecka Hohenzollernów;

– Austro- Węgry Habsburgów.

Później także dynastia osmańska w Turcji.

Natomiast na terenach państw, które przestały istnieć powstały nowe państwa:

– Polska;

– Czechosłowacja;

– Austria;

– Królestwo Serbów;

– Królestwo Chorwatów;

– Królestwo Słoweńców;

– Finlandia;

– Litwa;

– Łotwa;

– Estonia;

– Ukraina.

SKUTKI CYWILIZACYJNE I KULTUROWE WIELKIEJ WOJNY

Straty wojenne

– W wyniku I wojny światowej miliony ludzi straciło życie (od 8,5 mln do 10 mln żołnierzy), wiele osób zostało inwalidami (ok. 7 mln), i odniosło rany (15 mln);

– brakowało żywności – pojawiał się głód;

– szerzyły się choroby zakaźne (tyfus, czerwonka);

– prawie na całym świecie panowała pandemia grypy – hiszpanka (najbardziej dotknęło to ludność Europy osłabioną głodem i chorobami);

– ogromne zniszczenia domów, fabryk, dróg, mostów i linii kolejowych;

– trauma psychiczna wśród ludzi spowodowana przeżyciami wojennymi;

– wszystkie państwa biorące udział w wojnie oprócz Stanów Zjednoczonych zadłużyły się, co doprowadził do kryzysów ekonomicznych;

– powojenny obraz to duża liczba cmentarzy.

BILANS WOJNY ŚWIATOWEJ

Wielka Brytania – państwo osłabione po wojnie, Wielka Brytania wspierała sojuszników kredytami, dostawą sprzętu i uzbrojeniem, wspierała dużą liczbą żołnierzy i flotą wojenną. Wielka Brytania zaprzestała eksportować towary na rynki światowe na rzecz rynku lokalnego. Braki w eksporcie wypełniły Stany Zjednoczone i Ameryka Południowa, co sprawiło ogromne straty.

Francja – kolejne państwo, które poniosło starty podczas wojny, głównie w ludziach i majątku trwałym (m.in. część zakładów przemysłowych i dróg przestała istnieć)

Stany Zjednoczone – zanim przystąpiły do wojny zarabiały na dostarczaniu państwom walczącym potrzebnych materiałów. Zdobywały też nowe rynki zbytu tam, gdzie nie docierały towary z Europy podczas wojny.

KRYZYS GOSPODARCZY

– W większości państw Europejskich po wojnie doszło do kryzysu gospodarczego, ponieważ doszło do ogromnych zniszczeń, które należało usunąć.

– Wiele krajów zaczęło drukować puste pieniądze, nie mające pokrycia w złocie. Prowadziło to do inflacji (spadku pieniądza) a z czasem do hiperinflacji (bardzo gwałtowany spadek pieniądza). Dotyczyło to państw: Bułgarii, Grecji i Polski.

– czarny czwartek (24 październik 1929 r.) wielki kryzys gospodarczy, na nowojorskiej giełdzie nastąpił gwałtowny spadek kursów akcji. Skutkiem były masowe bankructwa, a co za tym idzie było bardzo duże bezrobocie (wiele rodzin zostało bez środków do życia) 

SPOŁECZNE SKUTKI WOJNY

– po wojnie pojawiło się bardzo dużo inwalidów wojennych, w tym osoby cierpiące na choroby psychiczne tzw. psychozy wojenne

– zmieniła się obyczajowość (osoby, które były uprzywilejowane przed wojną straciły swą pozycję, a np. chłopi odzyskali swoją niezależność, nie byli już uzależnieni od pana)

– zmieniła się też rola kobiet – zaczęły pracować w fabrykach i urzędach, ponadto po wojnie w wielu krajach na świecie przyznano kobietom prawa polityczne.

CO ZMIENIŁO SIĘ W SZTUCE PO WOJNIE?

Przeżycia wojenne miały wpływ na twórczość pisarzy, malarzy, uczonych i myślicieli. Powstało wiele powieści antywojennych i rozrachunkowych.

Powstały takie dzieła jak:

– „Na zachodzie bez zmian” – Ericha Marii Remarque’a;

– „Pożegnanie z bronią” – Ernesta Hemingwaya;

– dzieło filozoficzne „Zmierzch zachodu” Oswalda Spenglera.

Powstał nowy kierunek w sztuce – katastrofizm (pesymistyczne podejście do przyszłości)

Pacyfizm – ruch dążący do pokoju, potępiający wojnę

KULTURA MASOWA

Po wojnie (dwudziestolecie międzywojenne) rozwijała się kultura masowa, głownie dzięki radiu, a później telewizji. Elementem charakterystycznym było kino.

– W Stanach Zjednoczonych w Hollywood (więcej niż na całym świecie) powstało bardzo dużo filmów niemych, a z czasem kolorowych i z dźwiękiem – tzw. fabryka snów.

– Ludzie występujący w filmach stali się idolami mas np. Charlie Chaplin, komik Buster Keaton, Rudolf Valentino, Greta Garbo i polka – Pola Negri.

– Najbardziej znanym filmem ekranizacji powieści Margaret Mitchell było „Przeminęło z wiatrem”.

– W muzyce powstał nowy gatunek – jazz (Królem tego gatunki stał się Louis Armstrong).

– Powstawały big-bandy (orkiestry grające jazz).

ZWIĄZEK SOWIECKI POD WŁADZĄ STALINA

– W 1917 r. rządy w Rosji przejęli tzw. bolszewicy, na czele z Włodzimierzem Leninem.

– W 1922 r. Rosja stała się krajem komunistycznym i przyjęła nazwę Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich (ZSRS). Mieszkańcami nazywano Sowietami. Na czele stała partia bolszewicka o nazwie WKP(b) – Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików).

Komunizm wojenny – rządy wprowadzone przez Bolszewików w pierwszym okresie istnienia ZSRR oraz w czasie wojny domowej. Polegały m.in. na całkowitej kontroli nad produkcją i rozdziałem towarów. Skutkiem był chaos, głód i protesty.

NEP (Nowa Polityka Ekonomiczna) – wprowadził ją Włodzimierz Lenin, polegała na częściowym powrocie do gospodarki pod całkowitą władzą bolszewików. Przedsiębiorstwa zatrudniające do 20 pracowników mogły przejść w ręce prywatne.

STALIN PRZEJMUJE WŁADZĘ

Po śmierci Lenina, władzę przejął Józef Stalin usuwając ze swojej drogi niewygodnych ludzi jak np. Lwa Trockiego – głównego rywala.

W państwie zaczęła rządzić tajna policja polityczna stworzona przez Feliksa Dzierżyńskiego.

Stalin przekształcił ZSRS w państwo totalitarne – (czyli takie, gdzie ludzie są całkowicie podporządkowani państwu).

Na czym polegał kult jednostki?

Stalin po objęciu władzy zaczął budować wizerunek wodza, zaczął być uwielbiany przez społeczeństwo. Stawiano mu pomniki, nazywano szkoły jego imieniem, a nawet miasto Carycyn zmieniło nazwę na Stalingrad. Ważną rolę odgrywały organizacje np. Komsomoł i Pionierzy.

Kolektywizacja i industrializacja

Stalin nakazał w gospodarce centralne planowanie. Gospodarka miała się rozwijać w ramach tzw. pięciolatka (pięcioletnie plany gospodarcze).

Celem było: wyprzedzenie w rozwoju gospodarczym państwa kapitalistyczne.

Sposobem na rozwój: miało być uprzemysłowienie kraju głownie: górnictwa, hutnictwa, przemysłu metalowego, energetycznego, elektrotechnicznego i w przemyśle zbrojeniowym.

Do najcięższych prac kierowano więźniów gułagu np. do kopania Kanału Białomorskiego, w kopalniach złota, uranu, przy wyrębie tajgi, budowie dróg i linii kolejowych.

Drugim posunięciem ku rozwoju gospodarki była kolektywizacja rolnictwa (Chłopi musieli zakładać tzw. kołchozy, do których mieli przekazywać swój dorobek i swoją ziemię. Bogatszych chłopów zwanych kułakami pozbawiano majątku i zsyłano do obozów pracy na Syberii.

Pracownicy kołchozów – kołchoźnicy (nie pracowali wydajnie, niszczyli narzędzia i rozkradali majątek spółdzielni)

Przodownik pracy – tytuł dla pracownika, który znacznie przekroczył normy pracy do wykonania, co powodowało podnoszenie norm pracy dla innych bez wynagrodzenia.

KOLEKTYWIZACJA

Miała najgorsze skutki na Ukrainie, gdzie władze nakazały dostarczać tak duże ilości żywności, które przekraczały możliwości ludzi i zabierały wszystkie płody rolne, co doprowadziło do wielkiego głodu. W efekcie życie straciło 6 mln ludzi. Trupy leżały na ulicach, dopiero kanibalizm wzbudził reakcję władz.

KONSTYTUCJA ZSRS

Konstytucja, która została uchwalona i która miała zakończyć budowanie komunizmu zawierała wiele zapisów dbających o obywateli np. według konstytucji obywatele mieli prawo do głosowania, do pracy, zabezpieczenia na starość, odpoczynku, bezpłatnej nauki, leczenia, nietykalności osobistej. W rzeczywistości był to tylko zapis na papierze.

WIELKA CZYSTKA

W ZSRS panował terror. W ramach tzw. wielkiej czystki czyli skazywania na więzienie, obozy ciężkiej pracy (łagry), lub śmierci skazywano wszystkich prawdziwych i wymyślonych wrogów systemu stworzonego przez Stalina.

Tropieniem wrogów systemu Stalina zajmowało się NKWD (Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych).

Czystki w wojsku

Również wojsko przeszło czystki. Jedną z pierwszych ofiar był Michaił Tuchaczewski posądzony o szpiegostwo na rzecz Niemiec. Został osądzony i rozstrzelany.

Łącznie przez wielką czystkę straciło ok. 3,5 mln osób, a miliony trafiły do obozów.

Przyczyny wielkiej czystki:

Obawa utraty władzy i życia przez Józefa Stalina.

Skutki wielkiej czystki:

Ok. 3,5  mln ludzi straciło życie, wiele mln osób trafiło do obozów ciężkiej pracy. Społeczeństwo było torturowane, szantażowane, zmuszane do prac ponad siły i zastraszone. Czystka dotknęła również funkcjonariuszy NKWD i wojsko.

Procesy moskiewskie na ławach oskarżonych zasiadali rewolucjoniści współpracujący ze Stalinem. Wszyscy pełnili najwyższe stanowiska w państwie i władz partii. Zarzucano im absurdalne zarzuty. Miejsca ich zajmowali nowi komuniści, posłuszni Stalinowi.

PRZYCZYNY I SKUTKI WIELKIEJ CZYSTKI W ARMII, APARACIE BEZPIECZEŃSTWA I W NAJWYŻSZYCH WŁADZACH ZWIĄZKU SOWIECKIEGO

Przyczyny:

– zlikwidowanie wszystkich, którzy mogli zagrozić pozycji Józefa Stalina w aparacie partyjnym;

– dążenie do zlikwidowania dowódców wojskowych i starych działaczy komunistycznych;

– dążenie do powołania nowych dowódców podporządkowanych bezwzględnie Stalinowi.

Skutki:

– rozstrzelanie marszałka Michaiła Tuchaczewskiego;

– w armii zlikwidowano 90% generałów i 80% pułkowników i prawie wszystkich najwyższych oficerów politycznych, a zastąpiono ich nieudolnymi ludźmi bez doświadczenia;

– zamordowano pub zesłano do obozów pracy doświadczonych inżynierów pracujących dla Armii Czerwonej;

– całkowite zastraszenie społeczeństwa;

– pod koniec wielkiej czystki w obozach pracy przebywało ok. 8 mln skazanych.

SOCREALIZM (REALIZM SOCJALISTYCZNY)

Kierunek istniejący w sztuce radzieckiej, a później w innych krajach socjalistycznych.

W literaturze pojawiły się dwie koncepcje: ludowość i partyjność.

W architekturze sztukę cechował monumentalizm, np. rzeźby przedstawiały wodzów partii Lenina i Stalina, oraz robotników i chłopów. (miały przedstawiać uczciwość i pracowitość).

ZSRS NA ARENIE MIĘDZYNARODOWEJ

– Przystąpienie Związku Sowieckiego do Ligii Narodów (1934 r.);

– stopniowe poprawianie relacji z innymi krajami europejskimi i  mocarstwami zachodnimi;

– Państwa Stalina wspierało ruchy komunistyczne w całej Europie;

– ZSRS wspierało Hiszpanię podczas wojny domowej wysyłając np. broń, ochotników do walki.

Komintern – organizacja zajmująca się nadzorowaniem prac partii komunistycznych