Polska i jej przyroda – poznaj nasz kraj od strony natury
Środowisko przyrodnicze Polski
🌦️ Cechy klimatu Polski
Dlaczego klimat Polski nazywany jest klimatem umiarkowanym ciepłym przejściowym?
Klimat Polski ma cechy przejściowe między klimatem morskim (z zachodu) a kontynentalnym (ze wschodu). Wynika to z położenia naszego kraju w środkowej części Europy, gdzie ścierają się różne masy powietrza.
Ponadto Polska leży w strefie klimatów umiarkowanych, co oznacza, że nie mamy ani bardzo gorącego klimatu jak w tropikach, ani bardzo zimnego jak w strefie okołobiegunowej.
🗺️ Zróżnicowanie klimatu w Polsce
Klimat Polski nie jest jednakowy na całym obszarze kraju. Występują różnice klimatyczne między:
🌬️ zachodem a wschodem (np. w długości trwania zimy czy ilości opadów),
⛰️ górami a wybrzeżem (temperatura, wiatr, opady).
Największe różnice dotyczą:
temperatury powietrza,
ilości opadów,
siły i kierunku wiatru.
🌡️ Temperatura powietrza w Polsce
W Polsce występuje sześć termicznych pór roku, czyli okresów wyróżnianych na podstawie średnich dobowych temperatur powietrza. Termiczne pory roku nie zawsze pokrywają się z kalendarzowymi – zależą od przebiegu pogody w danym roku.
🌱 Termiczne pory roku:
Przedwiośnie – temperatura od 0°C do 5°C
Wiosna – temperatura od 5°C do 15°C
Lato – temperatura powyżej 15°C
Jesień – temperatura od 5°C do 15°C
Przedzimie – temperatura od 0°C do 5°C
Zima – temperatura poniżej 0°C
📌 Pojęcie
Czym jest średnia dobowa temperatura powietrza?
To uśredniona wartość temperatury powietrza, obliczana na podstawie wszystkich pomiarów dokonanych w ciągu jednej doby (czyli 24 godzin). Dzięki niej możemy określić termiczną porę roku oraz analizować zmiany klimatu.
🌬️ Wiatry lokalne w Polsce
Bryza (występuje głównie na wybrzeżu Morza Bałtyckiego)
Bryza to wiatr powstający w wyniku różnic temperatury lądu i morza.
W ciągu dnia ląd nagrzewa się szybciej niż woda – powietrze nad lądem się unosi, tworzy się niż, a wiatr wieje od morza do lądu.
W nocy ląd szybciej się ochładza – powietrze nad wodą jest cieplejsze, a wiatr wieje od lądu do morza.
🔁 Kierunek bryzy zmienia się w ciągu doby!
Halny (występuje w Tatrach)
Halny to ciepły, suchy i porywisty wiatr wiejący z południa.
Powstaje, gdy po południowej stronie Tatr wilgotne powietrze unosi się i ochładza się o ok. 0,6°C/100 m, tworząc chmury i opady.
Po przekroczeniu grzbietu gór, osuszone powietrze opada po północnej stronie, ogrzewając się o 1°C/100 m i przybierając na sile.
☀️ Wpływ zmienności pogody na gospodarkę
Pogoda wpływa na różne dziedziny życia i gospodarki. Jej zmienność – np. susze, intensywne opady czy burze – może powodować zarówno korzyści, jak i poważne problemy.
🌾 Rolnictwo
Susze ograniczają rozwój roślin i powodują niedobory wody.
Gwałtowne burze i powodzie mogą zniszczyć uprawy.
Zbyt duże opady prowadzą do zalania pól i strat w plonach.
⚡ Energia
Brak wiatru ogranicza działanie farm wiatrowych.
Niskie stany wód w rzekach i jeziorach zmniejszają produkcję prądu w elektrowniach wodnych.
🏖️ Turystyka
Pogoda wpływa na ruch turystyczny – burze, upały czy śnieżyce mogą zniechęcić turystów.
Brak śniegu zimą ogranicza działanie ośrodków narciarskich.
Niekorzystne warunki pogodowe zmniejszają dochody z turystyki.
🚚 Transport
Opady śniegu i deszczu mogą powodować trudne warunki na drogach.
Pogorszenie pogody utrudnia ruch drogowy, kolejowy i lotniczy.
Złe warunki powodują opóźnienia w dostawach i zakłócenia w logistyce.
🛒 Handel
Długotrwałe susze mogą prowadzić do wzrostu cen żywności.
Zima wpływa na aktywność zakupową – niskie temperatury i śnieg zniechęcają do wychodzenia z domu.
Pogoda wpływa też na wybory zakupowe (np. większe zakupy opału, odzieży zimowej czy parasoli).
WODY POWIERZCHNIOWE
💧 Polskie rzeki i jeziora – fakty, które warto znać!
Polska posiada gęstą sieć rzek i wiele jezior, które są nie tylko źródłem wody, ale również wpływają na krajobraz, przyrodę i gospodarkę.
🏞️ Najdłuższe rzeki w Polsce
Wisła – 1022 km (najdłuższa rzeka w Polsce)
Odra – 726 km (na terytorium Polski)
🌊 Największe jeziora w Polsce (powierzchnia)
Śniardwy – 113,4 km²
Mamry – 102,8 km²
🌌 Najgłębsze jeziora w Polsce
Hańcza – 108,5 m (najgłębsze jezioro w Polsce)
Drawsko – 79,7 m
Trzy największe rzeki Europy i państwa, przez które przepływają
Dunaj – przepływa przez 10 państw: Niemcy, Austrię, Słowację, Węgry, Chorwację, Serbię, Bułgarię, Mołdawię, Ukrainę i Rumunię.
Wołga – przepływa przez Rosję (jest najdłuższą rzeką Europy) oraz Kazachstan.
Ren – przepływa przez 6 państw: Szwajcarię, Liechtenstein, Austrię, Niemcy, Francję i Holandię.
Walory przyrodnicze Wisły i Odry
Wisła i Odra to dwie najdłuższe i najważniejsze rzeki Polski. Od wieków kształtują krajobraz, wspierają bioróżnorodność i są źródłem wielu zasobów przyrodniczych oraz rekreacyjnych. Oto najważniejsze walory przyrodnicze tych rzek:
✅ Bioróżnorodność
Wisła i Odra są siedliskiem wielu gatunków roślin i zwierząt. Otaczają je mokradła, starorzecza, łąki zalewowe i zadrzewienia – to naturalne schronienie dla unikalnych ekosystemów.
✅ Ptaki wodne
Na brzegach tych rzek można spotkać liczne gatunki ptaków wodnych, m.in. łabędzie, perkozy, kormorany i czaple. Rzeki stanowią dla nich miejsce lęgowe oraz przystanek podczas migracji.
✅ Ryby
W wodach Wisły i Odry żyją takie ryby jak łososiowate, szczupaki, leszcze i jesiotry. Dla wielu gatunków są to ważne trasy migracyjne związane z tarłem.
✅ Obszary chronione
Rzeki przepływają przez Parki Krajobrazowe i Rezerwaty Przyrody, które powstały w celu ochrony cennych przyrodniczo siedlisk i bioróżnorodności.
✅ Ekosystemy rzeczne
Wisła i Odra tworzą zróżnicowane środowiska przyrodnicze: zakola, starorzecza, kaskady, podwodne łąki, które sprzyjają rozwojowi wielu form życia.
✅ Rekreacja i turystyka
Obie rzeki są chętnie odwiedzane przez miłośników przyrody i aktywnego wypoczynku. Można tu uprawiać kajakarstwo, żeglarstwo, wędkarstwo, a także obserwować przyrodę i cieszyć się spokojem.
DOPŁYWY WISŁY I ODRY
Najważniejsze dopływy Wisły i Odry
| Rzeka | Lewobrzeżne dopływy | Prawobrzeżne dopływy |
|---|---|---|
| Wisła | Wda Brda Pilica Kamienna Nida | Drwęca Narew Wieprz San Wisłoka Dunajec Raba |
| Odra | Nysa Łużycka Bóbr Bystrzyca Nysa Kłodzka | Warta Barycz Olza Ruda |
WAŻNIEJSZE TYPY JEZIOR W POLSCE
Najważniejsze typy jezior w Polsce
| Typ jeziora | Przykłady |
|---|---|
| Jeziora przybrzeżne | Gardno, Sarbsko, Jamno |
| Jeziora morenowe | Śniardwy, Mamry, Kisajno |
| Jeziora rynnowe | Jeziorak, Gopło, Szelment Wielki |
| Jeziora cyrkowe | Czarny Staw nad Morskim Okiem |
🌊 Ważne pojęcia związane z rzekami i wodami powierzchniowymi
Źródło
To miejsce, w którym zaczyna się rzeka – czyli punkt, z którego wody podziemne wypływają na powierzchnię.
Rzeka główna
To rzeka, która uchodzi bezpośrednio do morza lub oceanu.
Dopływ
To rzeka lub mniejszy ciek wodny, który uchodzi do innej rzeki, a nie bezpośrednio do morza czy jeziora.
System rzeczny
To układ tworzony przez rzekę główną oraz wszystkie jej dopływy.
Dorzecze
Fragment terenu, z którego wszystkie wody spływają do jednej rzeki głównej.
Zlewisko
Obszar, z którego wszystkie rzeki uchodzą do jednego morza (np. zlewisko Morza Bałtyckiego).
Dział wodny
Naturalna granica, która oddziela dorzecza lub zlewiska różnych rzek. Decyduje o tym, w którą stronę spływa woda z danego obszaru.
Ochrona przeciwpowodziowa
🌊 Czym są powodzie?
Powódź to zjawisko, podczas którego poziom wody – np. w rzece – podnosi się tak bardzo, że wylewa się ona z koryta i zalewa przyległe tereny. Powodzie mogą powodować duże straty materialne, niszczyć infrastrukturę i zagrażać życiu oraz zdrowiu ludzi i zwierząt.
🎥 Zobacz film dokumentujący powódź, która nawiedziła Kotlinę Kłodzką we wrześniu 2024 roku — szczególnie ucierpiały miejscowości takie jak Bardo, Kłodzko i Stronie Śląskie.
🌧️ Skutki powodzi
Powódź może prowadzić do wielu negatywnych konsekwencji, które dotykają ludzi, środowisko i infrastrukturę. Oto najważniejsze z nich:
⚠️ Zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi – szybkie przybieranie wody może odciąć dostęp do pomocy, a nawet zagrażać bezpośrednio życiu.
🏚️ Ogromne straty materialne – niszczone są domy, drogi, linie kolejowe i mosty; ludzie tracą dorobek całego życia.
🌱 Zanieczyszczenie środowiska – woda zalewa oczyszczalnie ścieków i szamba, co prowadzi do skażenia gleb oraz wód gruntowych i powierzchniowych.
🏞️ Zamulanie i spłycanie koryt rzecznych – rzeki nanoszą ogromne ilości piasku, żwiru, szczątków roślin i innych materiałów, zmieniając naturalny bieg rzek.
🛡️ Jak zapobiegać powodziom?
Aby ograniczyć skutki powodzi i chronić ludzi oraz infrastrukturę, stosuje się różne formy zabezpieczeń:
🧱 Wznoszenie wałów przeciwpowodziowych – zapobiegają wylewaniu się wody z koryta rzeki na okoliczne tereny.
🌊 Regulowanie koryt rzecznych – poprawa przepustowości rzek pozwala na szybsze odprowadzanie nadmiaru wody.
💧 Budowanie sztucznych zbiorników retencyjnych – magazynują nadmiar wody podczas ulewnych deszczy i topniejących śniegów.
🌍 Kompleksowa ochrona przeciwpowodziowa
Gdy tradycyjne środki nie wystarczają, konieczne jest wdrażanie działań obejmujących całe dorzecza. W skład kompleksowej ochrony przeciwpowodziowej wchodzą:
🏞️ Właściwe zagospodarowanie terenów nadrzecznych – np. unikanie zabudowy na terenach zalewowych.
💧 Zatrzymywanie wód powodziowych – przywracanie retencji naturalnej, np. przez tworzenie łąk zalewowych i obszarów bagiennych.
🚫 Unikanie regulacji koryt rzecznych – naturalne koryta lepiej rozpraszają energię wody.
🌾 Projektowanie i budowa polderów – specjalnych obszarów, które w razie potrzeby mogą zostać celowo zalane, by uchronić inne tereny.
💧 Czym jest retencja naturalna?
Retencja naturalna to zdolność środowiska przyrodniczego do gromadzenia i zatrzymywania wody na dłuższy czas. Przykładami takich obszarów są lasy, torfowiska, mokradła i łąki, które magazynują wodę, spowalniając jej spływ do rzek. Dzięki temu ograniczają ryzyko powodzi i pomagają utrzymać wilgotność gleby.
🏞️ Wpływ budowy sztucznych zbiorników na występowanie powodzi
Budowanie sztucznych zbiorników wodnych to jedna z metod ochrony przeciwpowodziowej. Zbiorniki te gromadzą nadmiar wody, dzięki czemu zmniejszają ryzyko wystąpienia powodzi w dolinach rzek.
Jednak ta metoda nie zawsze jest skuteczna – zwłaszcza w przypadku długotrwałych i intensywnych opadów, gdy zbiorniki szybko się przepełniają i nie są w stanie przyjąć większej ilości wody. Dlatego budowa zbiorników powinna być elementem szerszego, kompleksowego systemu ochrony przeciwpowodziowej, uwzględniającego również retencję naturalną i odpowiednie zagospodarowanie terenów nadrzecznych.
MORZE BAŁTYCKIE
🌊 podstawowe informacje
Jest to morze szelfowe, czyli powstałe w wyniku zalania szelfu kontynentalnego.
Powierzchnia Morza Bałtyckiego wynosi około 415 tys. km².
Średnia głębokość morza to 52 metry.
Morze Bałtyckie odgrywa ważną rolę w klimacie, transporcie i gospodarce regionu, a także stanowi ważny ekosystem dla wielu gatunków roślin i zwierząt.
🧠 Pojęcie: Szelf
Szelf to przybrzeżna, płytka część dna oceanu lub morza, która rozciąga się od linii brzegowej do miejsca, gdzie następuje gwałtowne zwiększenie głębokości (uskok szelfowy). Zazwyczaj nie przekracza głębokości 200 metrów.
🌊 Linia brzegowa i rodzaje wybrzeży Morza Bałtyckiego
W obrębie Morza Bałtyckiego znajduje się wiele wysp, półwyspów i zatok.
Południowe wybrzeże Bałtyku jest w dużej części płaskie i piaszczyste, co sprzyja powstawaniu wybrzeży mierzejowo-zalewowych (np. Mierzeja Wiślana).
Wybrzeża klifowe, czyli strome brzegi powstałe w wyniku abrazji, zajmują tylko niewielkie fragmenty polskiego wybrzeża (np. klif w Trzęsaczu).
W Szwecji i Finlandii występują skaliste wybrzeża szerowe, utworzone przez działalność lodowca.
Do Polski należą wyspa Wolin i część wyspy Uznam.
Największą wyspą na Morzu Bałtyckim jest Zelandia, która należy do Danii.
🌊 Przyczyny niewielkiego zasolenia Morza Bałtyckiego
Średnie zasolenie wody w Bałtyku wynosi 7,5 ‰, co czyni go jednym z najmniej zasolonych mórz na świecie. Taki stan wynika z kilku istotnych czynników:
🔄 Ograniczona wymiana wód z oceanem – Bałtyk łączy się z Morzem Północnym poprzez wąskie i płytkie cieśniny duńskie, co znacznie ogranicza dopływ słonej wody oceanicznej.
💧 Dopływ słodkiej wody z licznych rzek – do Morza Bałtyckiego wpada aż około 250 rzek, m.in. Wisła, Niemen, Dźwina, Newa, co powoduje rozcieńczenie zasolenia.
🌡️ Niska temperatura i ograniczone parowanie – chłodny klimat powoduje, że parowanie wody z powierzchni Bałtyku jest niewielkie, co również ogranicza wzrost zasolenia.
🌊 Dlaczego zasolenie Bałtyku jest niższe niż zasolenie
Oceanu Atlantyckiego?
Morze Bałtyckie charakteryzuje się znacznie niższym zasoleniem niż Ocean Atlantycki. Wynika to z kilku kluczowych przyczyn:
🚧 Bariera cieśnin
Bałtyk łączy się z Oceanem Atlantyckim poprzez wąskie cieśniny: Sund, Wielki Bełt i Mały Bełt. Utrudniają one swobodną wymianę wód między morzem a oceanem, co powoduje, że mniej słonej wody wpływa do Bałtyku.❄️ Mniejsza ilość soli z topniejącego lodu
Zimą duża część powierzchni Bałtyku pokrywa się lodem. W porównaniu do Atlantyku, mniej soli uwalnia się do wody podczas topnienia, co wpływa na niższe zasolenie.💧 Duże dopływy słodkiej wody z rzek
Do Bałtyku uchodzi wiele dużych rzek, m.in. Wisła, Odra i Łaba, które codziennie dostarczają ogromne ilości słodkiej wody. To dodatkowo rozcieńcza słoną wodę morską.
🧪 Zanieczyszczenia wód Morza Bałtyckiego
Morze Bałtyckie jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych mórz na świecie. Wpływa na to wiele czynników:
🌊 Słaba wymiana wód z Oceanem Atlantyckim
Zamknięty charakter Bałtyku i wąskie cieśniny utrudniają oczyszczanie wód przez naturalną cyrkulację.🏭 Zanieczyszczenia przemysłowe
Duże ośrodki miejskie i porty, takie jak Szczecin czy Petersburg, odprowadzają do morza substancje chemiczne i odpady przemysłowe.🚽 Ścieki komunalne
Rzeki uchodzące do Bałtyku, m.in. Wisła, Odra i Niemen, niosą ze sobą ogromne ilości ścieków pochodzących z miast i wsi.🌾 Nadmierne stosowanie nawozów sztucznych
Z pól uprawnych spływają do rzek nawozy azotowe i fosforowe, które po dostaniu się do morza powodują zakwity glonów i zjawisko eutrofizacji.⛽ Wycieki ropy i substancji chemicznych
Statki i platformy wiertnicze mogą być źródłem niebezpiecznych wycieków, które mają toksyczny wpływ na życie w morzu.🐟 Spadek bioróżnorodności
Zanieczyszczenia przyczyniają się do zaniku trawy morskiej, a także do zmniejszenia populacji niektórych gatunków ryb, np. dorsza.
🌊 Flora i fauna Morza Bałtyckiego
| FLORA | FAUNA |
|---|---|
| trawa morska | foka szara |
| glony | morświny |
| zielenice | dorsze |
| rdestnica | węgorze |
| brunatnice | małże |
| jamochłony |
Gleby
poziomy glebowe
| 🌱 Poziomy glebowe | Opis |
|---|---|
| Ściółka | Wierzchnia warstwa z resztkami organicznymi (liście, igły, trawa). |
| Poziom próchniczny | Ciemna warstwa bogata w próchnicę, najbardziej żyzna. |
| Poziom wymywania | Warstwa, z której woda wypłukuje związki mineralne i organiczne. |
| Poziom wmywania | Tu gromadzą się składniki wypłukane z górnych warstw gleby. |
| Skała macierzysta | Nieskonsolidowane podłoże, z którego powstaje gleba. |
Czynniki glebotwórcze
| 🌍 Czynniki glebotwórcze | Opis |
|---|---|
| Rzeźba terenu | Wpływa na spływ wód, nasłonecznienie i akumulację materiałów. |
| Klimat | Decyduje o ilości opadów, temperaturze i rozkładzie roślinności. |
| Warunki wodne | Wpływają na procesy wymywania i wmywania w glebie. |
| Działalność człowieka | Zmienia strukturę gleby i jej skład chemiczny (np. przez uprawy, meliorację). |
| Roślinność i zwierzęta | Tworzą próchnicę i wpływają na strukturę gleby. |
| Skała macierzysta | Materiał wyjściowy do powstania gleby, wpływa na jej skład mineralny. |
Jakie gleby występują w Polsce?
W Polsce spotkamy różnorodne typy gleb, które zależą od klimatu, rzeźby terenu, warunków wodnych oraz rodzaju skał. Najczęściej występują:
gleby brunatne,
gleby płowe,
gleby bielicowe,
mady,
czarnoziemy,
czarne ziemie,
rędziny,
gleby górskie,
gleby bagienne.
| 🌍 Rodzaj gleby | Krótki opis |
|---|---|
| Gleby brunatne | Umiarkowanie żyzne, występują głównie na Nizinach |
| Gleby płowe | Słabsze od brunatnych, występują na wyżynach |
| Gleby bielicowe | Kwaśne, mało żyzne, pod lasami iglastymi |
| Mady | Żyzne gleby rzeczne w dolinach rzek |
| Czarnoziemy | Najżyźniejsze gleby, bogate w próchnicę |
| Czarne ziemie | Wilgotne, próchniczne gleby powstałe na terenach podmokłych |
| Rędziny | Gleby na skałach wapiennych, żyzne |
| Gleby górskie | Płytkie, kamieniste, mało urodzajne |
| Gleby bagienne | Występują na terenach podmokłych, torfowiskach |
Cechy wybranych gleb w Polsce
| Rodzaj gleby | Cechy charakterystyczne | Przykładowe miejsce występowania |
|---|---|---|
| Gleba bielicowa | Cienki poziom próchniczy, jasny poziom wymywania, mała żyzność | Kotlina Sandomierska |
| Gleba brunatna | Brunatna barwa, średnia żyzność, proces brunatnienia | Pojezierze Wielkopolskie |
| Rędzina | Żyzna, ale trudna w uprawie przez odłamki skalne | Niecka Nidziańska |
| Mada | Warstwowanie w profilu, wysoka żyzność | Żuławy Wiślane |
| Czarnoziem | Gruby poziom próchniczny, bardzo żyzna | Wyżyna Lubelska |
| Gleba górska | Mało żyzna, luźny materiał skalny, mało próchnicy | Karpaty |
🌱 Od czego zależy żyzność gleby?
Żyzność gleby zależy od wielu czynników, które wpływają na możliwość wzrostu roślin. Do najważniejszych należą:
Zawartość substancji organicznej (próchnicy) – im więcej próchnicy, tym gleba jest bogatsza w składniki odżywcze potrzebne roślinom;
Aktywność drobnoustrojów glebowych – bakterie i grzyby pomagają rozkładać materię organiczną, uwalniając składniki mineralne przyswajalne przez rośliny.
Lasy
Wybrane gatunki drzew w Polsce
| 🌳 Gatunek drzewa | Cechy charakterystyczne |
|---|---|
| Brzoza | Biała kora, drobne liście, jesienią żółte |
| Sosna | Iglaste drzewo z gęstą koroną |
| Dąb | Szeroka korona, liście zmieniające barwę jesienią |
| Modrzew | Iglaste, zrzuca igły na zimę, jesienią żółkną |
| Grab | Gładka szara kora, liść przypominający serce |
| Jawor | Liście z pięcioma klapami, jadalne owoce |
| Klon | Liście w kształcie dłoni, intensywne kolory jesienią |
| Buk | Gładka kora, liście przebarwiają się na czerwono i żółto |
| Wiąz | Ostra końcówka liści, charakterystyczna korona |
| Lipa | Szeroka korona, pachnące kwiaty, liście sercowate |
🌳 Jakie lasy występują w Polsce?
W Polsce występuje kilka typów lasów, które różnią się składem gatunkowym i warunkami siedliskowymi:
Lasy liściaste – tworzone głównie przez drzewa zrzucające liście na zimę, np. dęby, graby, buki;
Lasy mieszane – rosną tu zarówno drzewa liściaste, jak i iglaste, np. dęby, buki, brzozy, sosny;
Lasy łęgowe – lasy nadrzeczne, w których dominują jesiony, wierzby, topole – rosną na żyznych, wilgotnych glebach;
Lasy olszowe – występują głównie na terenach podmokłych, z gatunkami takimi jak olsza, brzoza, wierzba, jesion;
Bory sosnowe – dominują w nich sosny, spotykane na glebach piaszczystych i suchych.
🌲 Jakie są funkcje lasów?
Lasy pełnią wiele ważnych funkcji w środowisku przyrodniczym i życiu człowieka:
🌿 Są siedliskami wielu gatunków roślin i zwierząt, wspierając bioróżnorodność;
🌬️ Rośliny leśne pochłaniają dwutlenek węgla i produkują tlen, niezbędny do oddychania;
🛡️ Chronią gleby przed erozją i nadmiernym niszczeniem;
💧 Magazynują wodę opadową i roztopową, zapobiegając powodziom;
🪵 Dostarczają drewna, wykorzystywanego w przemyśle drzewnym, meblarskim i papierniczym;
🌄 Są miejscem wypoczynku i rekreacji – sprzyjają aktywnemu spędzaniu czasu na łonie natury.
🌳 Czym jest wskaźnik lesistości?
Wskaźnik lesistości to procentowy udział powierzchni lasów w całkowitej powierzchni danego obszaru (np. kraju, województwa, gminy). Pokazuje on, jak duży obszar zajmują lasy w stosunku do całego terenu.
🌲 Wskaźnik lesistości w Polsce
📊 W 2018 roku wskaźnik lesistości w Polsce wynosił 30%.
📍 Największa lesistość (ponad 35%) występuje:
w północno-zachodniej części kraju,
w województwie podkarpackim.
Wskaźnik lesistości w województwach Polski (%)
| Województwo | Lesistość (%) |
|---|---|
| Podkarpackie | 37.0 |
| Lubuskie | 36.0 |
| Zachodniopomorskie | 35.0 |
| Pomorskie | 34.0 |
| Warmińsko-Mazurskie | 33.0 |
| Mazowieckie | 31.0 |
| Świętokrzyskie | 30.0 |
| Podlaskie | 30.0 |
| Lubelskie | 29.0 |
| Małopolskie | 29.0 |
| Dolnośląskie | 28.0 |
| Łódzkie | 27.0 |
| Opolskie | 27.0 |
| Wielkopolskie | 26.0 |
| Kujawsko-Pomorskie | 25.0 |
| Śląskie | 24.0 |
Przyczyny zróżnicowania przestrzennego wskaźnika lesistości w Polsce
Zróżnicowanie lesistości w Polsce wynika przede wszystkim z intensywnego rolniczego wykorzystania gleb – tam, gdzie gleby są żyzne, dominują pola uprawne, a nie lasy.
Pozostałe czynniki mające wpływ to m.in.:
wykorzystanie terenów nieużytkowanych rolniczo,
rozwój osadnictwa (budowa osiedli i miast),
budowa dróg i infrastruktury,
tworzenie i rozwój obszarów ochronnych, takich jak parki narodowe i rezerwaty.
OCHRONA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Ochrona środowiska przyrodniczego w Polsce 🌿
W Polsce istnieją 23 parki narodowe, w których każdy element środowiska naturalnego objęty jest szczególną ochroną. Celem jest zachowanie cennych ekosystemów, krajobrazów i gatunków, które występują w ich naturalnym środowisku.
Formy ochrony przyrody w Polsce:
🏞 Parki narodowe – najwyższy stopień ochrony przyrody, obejmujący duże obszary o szczególnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych,
🌳 Parki krajobrazowe – chronią cenne krajobrazy, z możliwością prowadzenia zrównoważonej działalności gospodarczej,
🌲 Rezerwaty przyrody – obejmują fragmenty przyrody zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym,
🌼 Pomniki przyrody – pojedyncze twory przyrody o wyjątkowej wartości, np. stare drzewa, głazy narzutowe, wodospady,
🐾 Ochrona gatunkowa – dotyczy rzadkich lub zagrożonych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, którym grozi wyginięcie.
Przykłady działalności gospodarczej związanej z wykorzystaniem zasobów leśnych
Leśnictwo
Zarządzanie lasami, ich hodowla, ochrona i użytkowanie. Obejmuje m.in. sadzenie nowych drzew, kontrolowaną wycinkę, ochronę przed szkodnikami oraz monitorowanie stanu zdrowia lasów.
Przemysł drzewny
Wykorzystuje drewno do produkcji mebli, papieru, desek, opakowań i materiałów budowlanych. Drewno trafia do tartaków, fabryk celulozy oraz zakładów stolarskich.
Produkcja biomasy
Drewno i inne materiały roślinne wykorzystywane są jako odnawialne źródło energii. Biomasa może być spalana, przerabiana na biopaliwa lub biogaz.
Pozyskiwanie surowców leśnych
Z lasów pozyskuje się żywice, grzyby, jagody, zioła i olejki eteryczne. Surowce te trafiają do przemysłu farmaceutycznego, kosmetycznego i spożywczego.
Hodowla zwierząt leśnych
Obejmuje ochronę i monitorowanie dzikich gatunków (np. dzików, rysi), a także ich hodowlę w warunkach naturalnych. Często wiąże się z reintrodukcją zagrożonych gatunków do lasów.
Środowisko przyrodnicze Polski
Przykładowe zestawienia zadań
Przykładowe zestawienia zadań, które mogą być idealnym treningiem przed realnym sprawdzianem.
Pliki do pobrania w .pdf i wydrukowania TUTAJ