JĘZYK POLSKI KLASA IV CZASOWNIK

CO TO JEST CZASOWNIK?

Czasowniki to wyrazy, które nazywają czynności lub stany.

NA JAKIE PYTANIA ODPOWIADA CZASOWNIK?

Czasownik odpowiada na pytania: co robi?, co się z kimś (z czymś) dzieje?.

PRZYKŁADY

Chłopiec (co robi?) płacze. (słowo płacze to czynność)

Kotek (co się z nim dzieje?) śpi. (słowo śpi to stan)

PRZEZ CO ODMIENIA SIĘ CZASOWNIK?

Czasowniki w języku polskim odmieniają się przez liczby i osoby.

Liczba pojedyncza

  1. Osoba (1. Os.) – (ja) czytam
  2. Osoba (2. os.) – (ty) czytasz
  3. Osoba (3. Os.) – (on, ona, ono) czyta

 

Liczba mnoga

  1. Osoba (1. Os.) – (my) czytamy
  2. Osoba (2. os.) – (wy) czytacie
  3. Osoba (3. Os.) – (oni, one) czytają

CZASOWNIK WYSTĘPUJE W TRZECH CZASACH

Czasowniki mogą występować w trzech czasach: przeszłym, teraźniejszym i przyszłym.

W czasie przeszłym określają to, co już było (zdarzyło się) np. Tomek grał w piłkę.

W czasie teraźniejszym nazywają to, co się dzieje w danej chwili, gdy o tym mówimy np. Tomek gra w piłkę.

W czasie przeszłym czasowniki informują o tym, co dopiero nastąpi (wydarzy się) np. Tomek zagra w piłkę.

FORMY CZASOWNIKA

Czasowniki mogę występować w formie osobowej i nieosobowej.

Czasownik w formie osobowej występuje jeśli można określić osobę i liczbę podanego czasownika. Informuje nas, kto wykonuje czynność np. on grał, oni śpiewają, ja czytam, ty oglądałaś film.

Czasownik w formie nieosobowej występuje wtedy, gdy nie informuje, kto wykonuje daną czynność. Nie można określić ani osoby ani liczby. Jedną z nieosobowych form czasownika jest bezokolicznik. Rozpoznajemy go po zakończeniu -ć lub – c.

PRZYKŁADY

Malować, wycinać, spać, uciec, biec

CZASOWNIK W CZASIE PRZESZŁYM I PRZYSZŁYM

Czasownik w czasie przeszłym odmienia się przez liczby, osoby i rodzaj.

Jakie mogą być rodzaje czasownika?

W liczbie pojedynczej występują trzy rodzaje czasownika:

  1. Rodzaj męski (r.m.), np. on spał,
  2. Rodzaj żeński (r.ż.), np. ona spała,
  3. Rodzaj nijaki (r.n.), np. ono spało.

W liczbie mnogiej czasownik odmienia się przez dwa rodzaje:

  1. Rodzaj męskoosobowy (r.m.-os.), np. oni tańczyli,
  2. Rodzaj niemęskoosobowy (r.nm. -os.), np. one tańczyły.

 

UWAGA!

Czasownik przyjmuje rodzaj męskoosobowy wtedy, gdy czynność wykonywaną przez ludzi, wśród których znajduje się jeden mężczyzna lub chłopiec.

Czasownik przyjmuje rodzaj niemęskoosobowy wtedy, gdy mówimy o grupie złożonej z samych kobiet, dziewcząt, dzieci, zwierząt, rzeczy lub roślin.

 

CZASOWNIKI W CZASIE PRZYSZŁYM

Występują w formie prostej lub złożonej.

Jak je rozróżnić?

Wystarczy sprawdzić, z ilu wyrazów składa się czasownik.

Forma prosta to czasownik jednowyrazowy np. poszukamy, wykonasz

Forma złożona składa się z dwóch wyrazów i odmienia przez rodzaje

Liczba pojedyncza

(On) będzie czytał – r.m.

(Ona) będzie czytała – r.ż.

(Ono) będzie czytało – r.n.

Liczba mnoga

(Oni) będą czytali – r.m.-os.

(One) będą czytały – r.nm.-os.

WAŻNE!

W formie złożonej może występować również bezokolicznik. Np. (on, ona, ono) będzie czytać, albo (oni, one) będą czytać.

Formy złożone występujące z bezokolicznikiem nie odmieniają się przez rodzaje.