GEOGRAFIA KLASA VIII DZIAŁ V. OBSZARY OKOŁOBIEGUNOWE

OBSZARY OKOŁOBIEGUNOWE - ARKTYKA/ANTARKTYKA

ARKTYKA

– to obszar rozciągający się wokół bieguna północnego;

– obejmuje: Ocean Arktyczny oraz wyspy, które znajdują się na tym terenie, w tym Grenlandię (największa wyspa świata) oraz północne obszary Europy, Azji i Ameryki Północnej;

– umowna granica: koło podbiegunowe północne;

– większość Oceanu Arktycznego pokrywa pływający lód morski (zwany pakiem lodowym);

– znaczną część Grenlandii zajmuje lądolód (pow. ok. 1,8 mln km², grubość: 3500 m);

– klimat: niskie wartości temperatury powietrza przez większą część roku i niewielkie sumy opadów atmosferycznych;

– w styczniu temperatura powietrza wynosi poniżej-50°C;

– w lipcu temperatura powietrza to ok. 10°C;

– podczas krótkiego i chłodnego lata, ląd pokrywa skąpa roślinność, a potężne fragmenty lodowca dryfują po Oceanie Arktycznym w postaci gór lodowych;

– ląd porasta tundra;

– w arktycznych wodach żyją liczne gatunki ryb, wieloryby, foki, morsy, oraz zwierzęta (niedźwiedzie polarne);

– rdzenna ludność tego regionu to m.in.: Innuici, Lapończycy i Nieńcy.

ANTARKTYKA

– obejmuje obszar wokół bieguna południowego;

– do Antarktyki zalicza się: kontynent Antarktydy oraz otaczające go wody Oceanu Południowego wraz z wyspami;

– umowną granicę stanowi równoleżnik 60°S;

– obszar zajmuje powierzchnię ponad 50 mln km²;

– prawie cała powierzchnia pokryta jest z lądolodem;

– to najwyżej położone kontynent świata (średnia wysokość: 2030 m n.p.m.);

– najwyższy szczyt kontynentu: Masyw Vinsona (4892 mn.p.m.);

– występują tam grzbiety górskie zwane nunatakami;

– występują tam obszary pozbawiony lodu (odcinki wybrzeża, oazy, obszary o łagodniejszym klimacie);

– tworzą się tam lodowce szelfowe;

– to najzimniejszy region na ziemi (we wnętrzu kontynentu temperatura powietrza przez cały rok jest ujemna);

– najniższa temperatura powietrza, która była tam zanotowana to: -89,2°C;

– klimat: bardzo silne wiatry, niewielkie opady atmosferyczne;

– występują tam zjawiska dnia polarnego i nocy polarnej;

– zatem na obszarach nie pokrytych lodem i śniegiem porasta roślinność (mchy, porosty, glony);

– żyją tam zwierzęta (pingwiny, foki, walenie).

DLACZEGO ANTARKTYDA JEST NAZYWANA LODOWĄ PUSTYNIĄ?

Antarktyda to obszar pozbawiony pokrywy roślinnej, który pokrywa lądolód, (gruba warstwa lodu przykrywająca wielki obszar ziemi, o grubości kilku kilometrów, który powstaje w warunkach klimatu polarnego).

NA KTÓRYCH OBSZARACH W ARKTYCE ŻYJĄ INNUICI, LAPOŃCZYCY I NIEŃCY?

Innuici – zamieszkują różne obszary arktyczne i subarktyczne, w tym Grenlandię, Kanadę, USA (Alaskę) i północną część Rosji (Syberię).

Lapończycy – lud zamieszkujący głównie Laponię – krainę historyczno-geograficzną w Europie Północnej obejmującą północne krańce Norwegii, Finlandii, Rosji (Płw. Kolski) oraz Szwecji.

Nieńcy – zamieszkują polarne rejony północno-wschodniej Europy i północno-zachodniej Azji, od półwyspu Kanin do delty Jeniseju.

ZMIANY ZACHODZĄCE W ŚRODOWISKU PRZYRODNICZYM OBSZARÓW POLARNYCH

– intensywne topnienie pokrywy lodowej (główna przyczyna: globalne ocieplenie);

– topnienie pokryw lodowych prowadzi do podnoszenia się poziomu wszechoceanu;

– dewastacja przyrody na skutek prowadzenia działalności gospodarczej przez człowieka (wydobywanie surowców mineralnych – ropy naftowej, niklu, fosforytów, węgla kamiennego).

CZYM JEST GLOBALNE OCIEPLENIE?

To zjawisko polegające na wzroście średniej temperatury powietrza na Ziemi.

PRACE BADAWCZE W ARKTYCE I ANTARKTYCE

WAŻNIEJSZE WSPÓŁCZESNE ZAKRESY BADAŃ OBSZARÓW OKOŁO BIEGUNOWYCH

– fauna i flora;

– pogoda i klimat;

– zasoby wodne;

– rdzenna ludność Arktyki;

– surowce mineralne i możliwości ich wydobywania;

– lodowce górskie i lądolody;

– choroby na obszarach polarnych;

– zmiany klimatu a środowisko przyrodnicze;

– charakterystyczne formy rzeźby terenu;

– dostosowywanie się ludzi do trudnych warunków życia.

NAJBARDZIEJ ZNANI POLSCY POLARNICY

– Henryk Arctowski,

– Antoni Dobrowolski,

– Marek Kamiński.

CZYM JEST UKŁAD ANTARKTYCZNY?

To traktat lub pakt antarktyczny podpisany w 1959 roku w Waszyngtonie, który pozwala na wykorzystywanie tej części świata wyłącznie do celów pokojowych.