HISTORIA KLASA VI. DZIAŁ V RZECZPOSPOLITA W OKRESIE KRYZYSU – CZASY SASKIE CZ I

KIM BYLI?

August II Mocny (1697-1706 i 1709 – 1733) – król Polski; przydomek „Mocny” zawdzięczał ogromnej sile fizycznej, by zostać królem Polski zmienił wyznanie na katolickie

August III (1733 – 1763) – syn Augusta II Mocnego, król Polski

DATY

1700 – 1721 – wojna północna – konflikt między Rzeczpospolitą (Polska i Litwa) a Rosją, Szwecją i wojskami saskimi

1704 rok – szlachta wybrała nowego króla Polski – Stanisława Leszczyńskiego

1709 rok – bitwa pod Połtawą na Ukrainie; starcie podczas bitwy północnej między Szwecją, a Rosją. Armia szwedzka została rozbita. Powrót Augusta II Mocnego na tron polski.

1717 rok – sejm Niemy (trwał jeden dzień); Król i szlachta pod naciskiem wojsk rosyjskich, które wkroczyły na teren Rzeczpospolitej zostali zmuszeni do zawarcia ugody. Sejm Niemy przeprowadził połowiczne reformy:

– wprowadzenie podatków na zawodową armię Rzeczpospolitej

– stan armii miał wynosić maksymalnie 24 tys. żołnierzy

1732 r. – zawarcie porozumienia zwane traktatem trzech czarnych orłów (Austria, Prusy, Rosja). Państwa zobowiązały się poprzeć wspólnego kandydata Augusta III z dynastii Wettinów podczas elekcji oraz w razie potrzeby interweniować zbrojnie

1733 r. –  po śmierci Augusta II, szlachta ponownie wybiera Stanisława Leszczyńskiego na króla; Stanisław Leszczyński dwa razy tracił tron i uciekał z kraju

POJĘCIA

Anarchia – bezrząd, samowola

Wettinowie – dynastia niemiecka wywodząca się z dzisiejszej Saksonii

W XVIII WIEKU UKAZAŁY SIĘ PISMA POLITYCZNE NAWOŁUJĄCE DO REFORM:

– Stanisław Leszczyński Głos wolny wolność ubezpieczający

– Ksiądz Stanisław Konarski (założyciel szkoły dla młodzieży – Collegium Nobilium) O skutecznym rad sposobie

PRZYKŁADY INGERENCJI SĄSIADÓW W SPRAWY POLSKI
ZA PANOWANIA DYNASTII WETTINÓW

Wojna północna i sejm Niemy stały się okresem, gdzie Rzeczpospolita była uzależniona od Rosji. W sprawy Polski zaczęły ingerować też Prusy i Austria.

Żeby w Rzeczpospolitej nie przeprowadzono dalszych reform Prusy i Austria zawarły sojusz z Rosją. (traktat trzech czarnych orłów)

OKOLICZNOŚCI, W JAKICH NA TRONIE POLSKIM ZASIEDLI:
AUGUST II MOCNY I AUGUST III SAS

August II Mocny – król elekcyjny, który objął tron po swoim zmarłym bracie. Rosjanie przekupili część szlachty, która poparła Augusta II.

August III Sas – po śmierci Augusta II, szlachta ponownie wybrała Stanisława Leszczyńskiego na króla. Ale część była po stronie Augusta III. Konflikt wśród szlachty zapoczątkował wojnę domową, w którą włączyły się też inne państwa.

Po jednej stronie (za Stanisławem Leszczyńskim) stała Francja i Hiszpania

Po drugiej stronie (za Augustem III) była Austria i Rosja.

Wojna zakończyła się wygnaniem Leszczyńskiego, a August III zasiadł na tronie.

DWA PRZYKŁADY INGERENCJI ROSJI W SPRAWY POLSKIE
ZA PANOWANIA DYNASTII WETTINÓW

– Wojna północna (wojna Rosji ze Szwecją; celem Rosji było zdobycie panowania nad Bałtykiem).

– Sejm Niemy (Król i szlachta pod naciskiem wojsk rosyjskich zostali zmuszeni do zawarcia ugody).

JAKI CEL MIAŁO POROZUMIENIE MIĘDZY ROSJĄ A PRUSAMI (traktat z 1720 r.)?

Zarówno car Rosji jak i władca Prus nie chcieli żeby w Rzeczpospolitej zaszły kolejne zmiany (reformy). Chcieli żeby było tak jak jest. Byli w stanie przeciwstawić się zarówno słownie jak i czynem, gdyby król Polski chciał nowych reform.

DLACZEGO SĄSIADOM (ROSJA I PRUSY)
ZALEŻAŁO NA ZATRZYMANIU ZMIAN W POLSCE?

Rosja z Prusami zawarły sojusz w Poczdamie i chciały zachować dotychczasowy ustrój, ponieważ mogły ingerować w sprawy Rzeczpospolitej.

SKĄD POCHODZI POWIEDZENIE „OD SASA DO LASA”?

         Król August II i III wywodzili się z dynastii panującej w Saksonii, określani byli jako Sasi, później szlachta wybrała Stanisława Leszczyńskiego na króla i Stanisław August zrzekł się polskiej korony. Po klęsce w bitwie pod Połtawą Leszczyński musiał uciekać z kraju i August II ponownie odzyskał władzę. Po śmierci Augusta II, szlachta wybrała ponownie Stanisława Leszczyńskiego na króla, ale była też część wyborców, która popierała Augusta III (syna Augusta II).

SKĄD POCHODZI POWIEDZENIE „ZA KRÓLA SASA JEDZ, PIJ POPUSZCZAJ PASA”?

August III Sas był obdarzany przydomkiem „gruby” z powodu swojej tuszy. Królowie z dynastii Sasów za czasów panowania w Rzeczpospolitej prowadzili beztroski i wystawny tryb życia.

ROZWÓJ KULTURY I NAUKI ZA CZASÓW DYNASTII SASKIEJ

– pojawiły się pierwsze drukowane czasopisma naukowe wyrażające oświeceniowe idee;

– przybywali artyści na ziemie Polski i Litwy;

– rozwijały się miasta magnackie

– rozbudowano Warszawę (wzniesiono nową rezydencję królewską – Pałac Saski; w Ogrodzie Saskim wybudowano pierwszy teatr operowy; w Warszawie wybudowano pierwszą bibliotekę publiczną).

OSTATNIA WOLNA ELEKCJA - I ROZBIÓR POLSKI

1764 r. – po śmierci Augusta III królem Polski zostaje Stanisław Poniatowski

Familia – stronnictwo polityczne, czyli grupa ludzi o podobnych poglądach politycznych, walcząca o wspólne cele

REFORMY STANISŁAWA AUGUSTA

– wprowadzono zasadę głosowania większością nad ustawami

– uchwalono cło generalne (obejmowało również szlachtę i duchowieństwo)

– Stanisław August założył Szkołę Rycerską w Warszawie (kształcili się tam przyszli oficerowie, prawnicy, kandydaci na wyższych urzędników państwowych)

JAKICH PRZEDMIOTÓW NAUCZANO W SZKOLE RYCERSKIEJ?

– przedmiotów humanistycznych;

– wojskowości;

– inżynierii;

– prawa;

– matematyki;

– języków obcych;

– dobrych manier;

– tańca.

PRAWA KARDYNALNE

uchwała o nienaruszalności narzucona przez Katarzynę II, obejmowała m.in. wolną elekcję, prawo wypowiadania królowi posłuszeństwa i liberum veto oraz takie same prawa dla protestantów i prawosławnych jakie mieli katolicy

KONFEDERACJA BARSKA (1768)

zawiązana przez grupę szlachty, która broniła katolickiej wiary i wolności, a która wrogo była nastawiona do Rosji i króla. Dowódcą był Kazimierz Pułaski. Konfederaci nosili czapki zwane konfederatkami, a na piersi mieli medaliony w kształcie tarczy ozdobione motywami religijnymi (ryngrafy). Jednym z uczestników konfederacji barskiej był Tadeusz Rejtan.

DATY

1768 – 1772 – wojna domowa, w której konfederaci walczyli z wojskami królewskimi i armią rosyjską

1772 rok – na mocy traktat pomiędzy Prusami, Austrią i Rosją dokonano I rozbioru Rzeczypospolitej (Rzeczpospolita utraciła 30% obszaru państwa)

DLACZEGO W WIELU MIASTACH SĄ SZKOŁY I ULICE
NOSZĄCE IMIĘ TADEUSZA REJTANA?

Tadeusz Rejtan był uczestnikiem konfederacji Barskiej. Starał się nie dopuścić do podjęcia uchwały, która zatwierdzała rozbiór Polski. Na znak protestu rzucił się pod nogi wychodzących z Sali posłów. Wyjście posłów oznaczało zgodę na rozbiór.

DLACZEGO W WIELU MIASTACH SĄ SZKOŁY I ULICE
NOSZĄCE IMIĘ TADEUSZA REJTANA?

Tadeusz Rejtan był uczestnikiem konfederacji Barskiej. Starał się nie dopuścić do podjęcia uchwały, która zatwierdzała rozbiór Polski. Na znak protestu rzucił się pod nogi wychodzących z Sali posłów. Wyjście posłów oznaczało zgodę na rozbiór.

Jakie były powody zawiązania konfederacji barskiej?

Sytuacja polityczna Polski związana z wpływami innych państw Rosji i Prus. Szlachta była wrogo nastawiona do króla Stanisława Poniatowskiego, którego na tronie obsadzili Katarzyna II i Fryderyk II.

Jakie cele chcieli osiągnąć członkowie konfederacji barskiej?

Chcieli obalić rządy Stanisława Augusta i wprowadzić na tron dynastię Wettinów oraz, chcieli znieś ustawy narzucone przez Rosję.

REFORMY STANISŁAWOWSKIE

Po I rozbiorze z poparciem Rosji dokonano reform:

– powołano Komisję Edukacji Narodowej (1773 r.), czyli ministerstwo oświaty, która założyła Towarzystwo Ksiąg Elementarnych (wydawało nowoczesne podręczniki szkolne)

– reforma szkolnictwa (odnowiono dwa uniwersytety – w Krakowie i Wilnie)

– utworzono szkoły podstawowe (przy parafiach) i szkoły średnie (lekcje w języku polskim a nie łacinie)

– powołanie Rady Nieustającej (pierwszy rząd)

Rada Nieustająca (pierwsza w dziejach Polski władza wykonawcza odpowiedzialna przed sejmem:

– najwyższy organ władzy wykonawczej;

– na jej czele stał król;

– podzielona na pięć departamentów stanowiących rodzaj ministerstw: spraw zagranicznych, sprawiedliwości, skarbu państwa, wojska, policji;

– duży wpływ mieli jej członkowie opłacani przez Rosję.

DZIAŁANIA, KTÓRE PODJĘTO ZA RZĄDÓW STANISŁAWA AUGUSTA PONIATOWSKIEGO, ABY PODNIEŚĆ POZIOM EDUKACJI W POLSCE:

– Powołano Komisję Edukacji Narodowej – instytucję nadzorującą oświatę;

– Hugo Kołłątaj zreformował w duchu oświeceniowym Akademię Krakowską;

– Członkowie KEN przeprowadzili gruntowną reformę szkolnictwa (uczelnie wyższe, szkoły podstawowe i średnie zasilono z funduszy rozwiązanego przez papieża zakonu jezuitów;

– odnowiono uniwersytet w Krakowie i Wilnie;

– utworzono nowe typy szkół – szkoły podstawowe działające przy parafiach i szkoły średnie;

– Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych wydawało nowoczesne podręczniki.

JAKIE ZMIANY DOTYCZĄCE GOSPODARKI ZASZŁY W POLSCE STANISŁAWOWSKIEJ?

– aby uporządkować nadszarpnięte finanse państwa, zaczęto ściągać podatki;

– ograniczono chłopską pańszczyznę, musieli oni płacić regularny czynsz;

– król, magnaci i zamożni mieszczanie zakładali prywatne manufaktury;

– rozbudowano sieci wodociągów i kanałów;

– wytyczano nowe ulice;

– podniesiono stan czystości w miastach;

– wybudowano wiele kościołów, pałaców, i innych budynków w stylu klasycystycznym;

– założono Teatr Narodowy;

– powstały  Łazienki Królewskie;

– odcięcie Rzeczpospolitej od portu w Gdańsku utrudniło polską wymianę handlową.

CO ZAWDZIĘCZAMY STANISŁAWOWI AUGUSTOWI PONIATOWSKIEMU?

– rozwój szczególnie Warszawy (wybudowano nowe budowle: kościoły, pałace, i inne budynki w stylu klasycystycznym);

– wybudowano ewangelicko-augsburski kościół Świętej Trójcy w Warszawie  (przykład architektury epoki stanisławowskiej i świadectwo tolerancyjnej polityki wyznaniowej króla);

– został założony Teatr Narodowy przez Wojciecha Bogusławskiego

– urządzone zostało wnętrze Zamku Królewskiego przez króla

–  wybudowano Łazienki Królewskie z pałacem Na Wyspie (styl klasycystyczny)

– król urządzał obiady czwartkowe w Zamku Królewskim i w Łazienkach, gdzie gromadzili się wybitni artyści np. Ignacy Krasicki, Hugo Kołłątaj, Wojciech Bogusławski

STYL KLASYCYSTYCZNY

– okrągłe okna

– kolumny

– zdobienia