GEOGRAFIA KLASA VIII DZIAŁ II. AFRYKA

ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE AFRYKI

UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI AFRYKI

Afryka to kontynent wyżynny (ponad 75% powierzchni znajduje się na wysokości od 300 m n.p.m. do 2000 m n.p.m.). Największe wyżyny (znajdują się na wschodzie):

– Wyżyna Abisyńska;

– Wyżyna Wschodnio-Afrykańska.

Wyżyny poprzecinane są rozległymi kotlinami (obniżenia mi terenu otoczonymi przez wzniesienia), Największy z nich to:

– Kotlina Konga

– Kotlina Czadu

– Kalahari

Najwyższe pasma górskie w Afryce:

– góry Atlas

– góry Smocze

– góry Przylądkowe

Najwyższym szczytem jest Kibo (5895 m n. p. m.) położony w masywie wulkanicznym Kilimandżaro.

Sahara – największa pustynia świata, zajmuje ponad 1/4 obszaru Afryki (powierzchnia przekracza 8 mln km²)

MORZA I OCEANY OBLEWAJĄCE KONTYNENT AFRYKAŃSKI

MORZA:

– Morze Czerwone,

– Morze Śródziemne.

OCEANY:

– Ocean Indyjski,

– Ocean Atlantycki.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA KLIMAT AFRYKI

– położenie geograficzne (kontynent leży po obu stronach równika – strefy klimatyczne układają się symetrycznie)

– prądy morskie (np. zimny prąd Benguelski – przyczynił się do powstania pustyni namib; ciepły prąd mozambicki, który zwiększa ilość opadów atmosferycznych na południowo wschodnim wybrzeżu kontynentu)

– wysokość nad poziomem morza (na obszarach położonych wyżej występuje chłodniejszy klimat, dlatego masyw Kilimandżaro pomimo, że znajduje się w pobliżu równika, w szczytowych partiach pokryty jest lodowcem).

CYRKULACJA POWIETRZA W STREFIE MIĘDZYZWROTNIKOWEJ

Cyrkulacja powietrza wpływa w dużej mierze na klimat kontynentu, a zwłaszcza na wielkość opadów atmosferycznych, ponieważ ok. 80% powierzchni Afryki leży pomiędzy zwrotnikami.

Nad równikiem ciepłe i wilgotne powietrze unosi się. Przy powierzchni ziemi powstaje niż baryczny. Zawarta w powietrzu para wodna ulega skropleniu i tworzy się deszcz zenitalny.
W trakcie unoszenia się powietrze ulega ochłodzeniu
chłodne i suche powietrze przemieszcza się w stronę zwrotników
W okolicach zwrotników powietrze opada i przy powierzchni Ziemi tworzą się wyże zwrotnikowe
Różnica ciśnień między wyżami zwrotnikowymi a niżem równikowym wywołuje wiatry nazywane pasatami

RZEKI I JEZIORA W AFRYCE

Najgęstsza sieć rzeczna leży w zasięgu klimatu równikowego. Tam płynie rzeka Kongo.

Rzeki położone w zasięgu klimatu podrównikowego (m.in. Niger, Zambezja) mają różne stany wody, na co wpływa występowanie pory deszczowej i pory suchej.

Rzeki okresowe – są to małe rzeki, które wypełnia woda tylko podczas pory deszczowej

Wadi (lub uedy) – są to suche koryta rzeczne występujące w strefie klimatów zwrotnikowych

Rzeki epizodyczne – rzeki płynące , po ulewnych deszczach, występują na obszarach suchych, gdzie są niewielkie opady, woda płynie w korycie tylko przez krótki czas

ROLNICTWO AFRYKI

CZYNNIKI PRZYRODNICZE WPŁYWAJĄCE NA POZIOM ROZWOJU ROLNICTWA W AFRYCE

– długi okres wegetacyjny w prawie całej Afryce umożliwia wzrost i rozwój roślin przez cały rok, co umożliwia rolnikom uzyskiwać zbiory nawet cztery razy do roku

– niedostatek wody częste susze i mało żyzne gleby powodują, że zbiory są niewielkie

– uprawa roślin i hodowla zwierząt na większości gruntów (z powodu małej ilości opadów, częstych susz i mało żyznych glebach) są możliwe dopiero po zainwestowaniu środków finansowych np. w sztuczne nawadnianie

– warunki przyrodnicze mają wpływ na nierównomierne rozmieszczenie ziem uprawnych (ok. 60% znajduje się we wschodniej i w środkowej części kontynentu)

CZYNNIKI POZAPRZYRODNICZE WPŁYWAJĄCE NA POZIOM ROZWOJU ROLNICTWA W AFRYCE

– prymitywne metody uprawy wpływają na niską wydajność produkcji

– brak środków finansowych sprawia, że maszyny rolnicze są wykorzystywane tylko czasami

– małe zużycie nawozów oraz sztucznie nawadnianych gruntów

– rzadko wykorzystywane są ulepszone, bardziej odporne na choroby i susze gatunki roślin

– ustalenie przynależności gruntów (taka sytuacja utrudnia rolnikom uzyskiwanie kredytów a przez to rozwijanie swoich gospodarstw)

– niestabilna sytuacja społeczno-polityczna w wielu krajach i wybuchające przez to konflikty zbrojne (ludność często zmuszana jest do przestania prac polowych i ucieczki)

– zniszczone uprawy w wyniku prowadzonych działań wojennych

PORÓWNANIE ROLNICTWA ŻAROWO-ODŁOGOWEGO I PLANTACYJNEGO

ROLNICTWO ŻAROWO-ODŁOGOWE

ROLNICTWO PLANTACYJNE

– mały wpływ na środowisko (bardzo mała ilość używanych nawozów sztucznych)

– gleby użyźniane popiołem (podczas wypalania lasów ginie wiele organizmów mających pozytywny wpływ na żyzność gleby – taka metoda ma wielu przeciwników)

– zwiększanie tempa erozji gleb na skutek niszczenia naturalnej pokrywy roślinnej

– negatywny wpływ na środowisko i zdrowie (plantacja roślin żywieniowych) poprzez używanie dużej ilości środków ochrony roślin i nawozów sztucznych

– monokultura upraw (uprawianie jednego rodzaju rośliny na tym samym obszarze przez wiele lat)

– wycinanie cennych lasów i zajmowanie innych terenów zielonych pod plantacje

GOSPODARKA ROLNA W STREFIE SAHELU

Wzrost liczby ludności i intensywniejsza gospodarka rolna oraz większe zapotrzebowanie na drewno na opał przyspieszają pustynnienie.

Co to znaczy pustynnienie? To proces degradacji środowiska przyrodniczego na obszarach suchych i półsuchych.

Co wpływa na pustynnienie w strefie Sahelu?

– Wyniszczenie naturalnej roślinności;

– erozja gleb;

– zanik wód powierzchniowych;

– obniżenie poziomu wód podziemnych;

– zmiana klimatu (np. powtarzające się okresy suszy).

DLACZEGO KONIECZNE JEST PROWADZENIE RACJONALNEJ GOSPODARKI ROLNEJ W STREFIE SAHELU?

Sahel to obszar zagrożony pustynnieniem, dlatego ważna jest racjonalna gospodarka na tym terenie, aby miejsce to mogło przetrwać. Woda powinna być zużywana oszczędnie, ponieważ na tym obszarze występują bardzo skąpe opady. To samo dotyczy się wyrębu drzew na opał, oraz wypasaniu stad, które żywią się skąpą roślinnością występującą na tym obszarze.

PRZEMYSŁ I USŁUGI W AFRYCE

BARIERY ROZWOJU NOWOCZESNYCH DZIAŁÓW PRZEMYSŁU I USŁUG W AFRYCE

Rozwój gospodarki w Afryce jest ograniczony przez:

– brak funduszy na inwestycje;

– ogromne zadłużenie zagraniczne większości państw;

– wysoki poziom analfabetyzmu;

– brak wykwalifikowanych pracowników;

– wojny;

– ataki terrorystyczne;

– brak stabilności politycznej.

PRZEMYSŁ WYDOBYWCZY W AFRYCE

Afryka bogata jest w surowce mineralne takie jak: kobalt (1/2 światowej produkcji), platyna, chrom i diamenty oraz zaopatrza świat w złoto, mangan i uran. W Afryce wydobywa się również ropę naftową i rudy miedzi.

Państwa afrykańskie bogate w złoża surowców mineralnych głównie wydobywają i eksportują te surowce do Europy, Azji i Ameryki Północnej. W wielu krajach rozwój przemysłu wydobywczego utrudniony jest z powodu słabo rozwiniętej infrastruktury transportowej.

NOWOCZESNE DZIAŁY GOSPODARKI W KRAJACH AFRYKI

Dzięki inwestycjom korporacji międzynarodowych takich jak Google, Intel, Microsoft czy Huawei, Afryka stała się jednym z najszybciej powiększających się rynków telefonii komórkowej. Dostęp do smartfonów i aplikacji mobilnych umożliwia zwiększenie dochodów wielu grupom zawodowym np. rolnikom, taksówkarzom czy rybakom oraz wpływa to na poprawę dostępu do opieki zdrowotnej (np. diagnostyka wady wzroku, umówienie się na wizytę lekarską).

ETIOPIA - PROBLEMY GŁODU I NIEDOŻYWIENIA

JAKA JEST RÓŻNICA MIĘDZY GŁODEM A NIEDOŻYWIENIEM?

Głód – to stan organizmu spowodowany czasowym brakiem pożywienia (w skrajnych przypadkach może prowadzić do śmierci)

Głód utajony – jest wtedy, jeżeli w codziennej diecie brakuje określonych składników odżywczych np. odpowiednia proporcja spożywanego białka, węglowodanów i tłuszczów

Niedożywienie – jest wtedy, jeśli wartość kaloryczna przyjmowanych posiłków jest niższa od zapotrzebowania organizmu (każdy człowiek ma inne zapotrzebowanie energetyczne które zależne jest od wieku, warunków klimatycznych, w których żyje, rodzaju wykonywanej pracy oraz stanu zdrowia)

CO TO JEST ZAPOTRZEBOWANIE ENERGETYCZNE?

To ilość energii, którą każdego dnia należy dostarczyć organizmowi z pożywieniem, aby wszystkie procesy życiowe przebiegały prawidłowo.

DLACZEGO LUDZIE W ETIOPII GŁODUJĄ?

PRZYCZYNY PRZYRODNICZE

PRZYCZYNY SPOŁECZNO-EKONOMICZNE

– klęski żywiołowe (straty w uprawach spowodowane suszami i powodziami)

– pustynnienie (ograniczenie produkcji rolnej)

– plagi szkodników (np. szarańcze, które niszczą rośliny uprawne)

– bardzo wysoki przyrost naturalny utrudniania zapewnienie odpowiedniej ilości pożywienia dla wzrastającej liczby ludności

– niski poziom rozwoju rolnictwa (ilość produkowanej żywności jest zbyt mała, aby wykarmić rosnącą ilość populacji)

– ubóstwo ludności (brak pieniędzy uniemożliwia zakup odpowiedniej ilości pokarmu)

– konflikty zbrojne (celowo niszczone uprawy i zbiory)

WALKA Z GŁODEM – NA CZYM POLEGA POMOC HUMANITARNA?

Pomoc humanitarna polega na dostarczaniu żywności do odpowiednich krajów.

Do racjonalnych i skutecznych metod walki z głodem należy:

– zwiększenie powierzchni ziem uprawnych np. przez nawadnianie lub rekultywację gleb (przywrócenie zniszczonym glebom wartości użytkowej);

– edukowanie rolników;

– wprowadzanie nowych technologii upraw;

– usprawnianie dystrybucji żywności;

– poprawę poziomu mechanizacji rolnictwa;

– podejmowanie działań na rzecz pokoju i stabilizacji politycznej, ponieważ konflikty zbrojne są najczęstszą przyczyną niedoboru żywności.

KENIA

KTÓRE WALORY PRZYRODNICZE I KULTUROWE WPŁYWAJĄ NA ATRAKCYJNOŚĆ TURYSTYCZNĄ AFRYKI?

– Turyści w Kenii odwiedzają głównie parki (ponad 50) i rezerwaty narodowe (najwięcej turystów odwiedza Rezerwat Narodowy Masai Mara). Podczas safari mogą obserwować dzikie zwierzęta w ich naturalnym środowisku.

– Zróżnicowane krajobrazy (góry, sawanny, wybrzeże Oceanu Indyjskiego z piaszczystymi plażami oraz przybrzeżnymi rafami koralowymi, które są idealnym miejscem do odpoczynku i nurkowania)

BARIERY OGRANICZAJĄCE ROZWÓJ TURYSTYKI W AFRYCE

– słaby rozwój gospodarczy;

– niski poziom edukacji;

– słabo rozwinięta infrastruktura turystyczna;

– konflikty zbrojne;

– terroryzm;

– wysoka przestępczość (duże miasta);

– zagrożenie chorobami (wirus HIV, ebola);

– pandemia COVID-19 od 2020 r.

OBIEKTY PRZYRODNICZE I KULTUROWE ZNAJDUJĄCE SIĘ W INNYCH AFRYKAŃSKICH KRAJACH NIŻ KENIA

– Prehistoryczne malowidła i „skalny las” w grotach Tasili Wan Ahdżar (pasmo górskie na Saharze w Algierii)

– Osiedla Berberów cw regionie Mzab (rejon oaz na Saharze, środkowa Algieria)

– Ruiny rzymskiego miasta w Dżamili (stanowisko archeologiczne w północno-wschodniej Algierii)

– Malowidła prehistoryczne w Tsodilo (tzw. „Luwr Pustyni”, pasmo wzgórz i grupa stanowisk archeologicznych w Botswanie na pustyni Kalahari

– Jeziora Ounianga(północny Czad)

– Starożytne Teby z nekropolią (Górny Egipt)

– Muzułmański Kair (stolica Egiptu)

– Asmara – modernistyczne miasto Afryki (stolica Erytrei, Wyżyna Abisyńska)

– Medyna w Marrakeszu (zachodnie Maroko)

ĆWICZENIA - SPRAWDŹ WIEDZĘ PRZED SPRAWDZIANEM

Przykładowe zestawienia zadań, które mogą być idealnym treningiem przed realnym sprawdzianem.

Pliki do pobrania w .pdf i wydrukowania TUTAJ