JĘZYK POLSKI KLASA VII RODZAJE ZDAŃ ZŁOŻONYCH WSPÓŁRZĘDNIE I PODRZĘDNIE
ZDANIA ZŁOŻONE WSPÓŁRZĘDNIE
W zdaniu złożonym współrzędnie zdania składowe są połączone bez spójnikowo lub spójnikami. Spójniki tworzą między zdaniami składowymi określoną relacją logiczną.
PODZIAŁ ZDAŃ ZŁOŻONYCH WSPÓŁRZĘDNIE
Zdania złożone współrzędnie dzielimy na:
ŁĄCZNE
– treści zdań składowych łączą się w czasie i przestrzeni
– zdania składowe mogą być połączone spójnikami: i, oraz, ani, jak również, zarazem.
PRZYKŁAD:
Przyjdę do ciebie i razem pooglądamy film.
ROZŁĄCZNE
– treści zdań składowych wykluczają się wzajemnie, zdanie złożone mówi o sytuacji wyboru
– zdania składowe mogą być połączone spójnikami: albo, lub, bądź, czy
PRZYKŁAD:
Pójdziemy do kina albo do teatru
PRZECIWSTAWNE
– treści zdań składowych przeciwstawiają się sobie pod jakimś względem
– zdania składowe mogą być połączone spójnikami: ale, lecz, jednak, natomiast, zaś
PRZYKŁAD:
Kasia zabrała szklankę ale zapomniała wziąć talerz
WYNIKOWE
– treść drugiego zdania składowego wynika z treści pierwszego
– mogą być połączone spójnikami: więc, toteż, dlatego, zatem
PRZYKŁAD:
Dużo ćwiczyłam więc odpocznę przez chwilę.
TYPY ZDANIA PODRZĘDNEGO
ZDANIE PODRZĘDNE PRZYDAWKOWE
– Pełni funkcję przydawki, która nie została wyrażona w zdaniu nadrzędnym, lub uzupełnia treść przydawki zapowiedzianej zaimkiem w zdaniu nadrzędnym.
– Odpowiada na pytania przydawki: jaki? Który? Ile? Czyj?
ZDANIE PODRZĘDNE DOPEŁNIENIOWE
– Pełni funkcję dopełnienia, które nie zostało wyrażone w zdaniu nadrzędnym, lub uzupełnia treść dopełnienia zapowiedzianego zaimkiem w zdaniu nadrzędnym.
– Odpowiada na pytania dopełnienia (to znaczy na pytania przypadków zależnych) np. O co? Dla kogo?
ZDANIE PODRZĘDNE OKOLICZNIKOWE
– Pełni funkcję okoli licznika, który nie został wyrażony w zdaniu nadrzędnym, lub uzupełnia treść okolicznika zapowiedzianego zaimkiem w zdaniu nadrzędnym.
– Zdanie podrzędne okolicznikowe odpowiada na pytania okolicznika np. Gdzie? Kiedy? Z jakiego powodu?
ZDANIE PODRZĘDNE PODMIOTOWE
– Pełni funkcję podmiotu niewyrażonego w zdaniu nadrzędnym, lub uzupełnia treść podmiotu ogólnie zapowiedzianego tam zaimkiem.
– Zdanie podrzędne podmiotowe odpowiada na pytania podmiotu: kto? Co?
ZDANIE PODRZĘDNE ORZECZNIKOWE
– Uzupełnia treść orzecznika ogólnie zapowiedzianego zaimkiem w zdaniu nadrzędnym
– Odpowiada na pytania orzecznika: kim? Czym? Jaki jest? Kim się stał? Kim został?
