GEOGRAFIA KLASA V DZIAŁ IV. KRAJOBRAZY ŚWIATA
POJĘCIA - POGODA, KLIMAT, KLIMATOGRAM
Czym jest pogoda?
Pogoda to stan atmosfery w określonym miejscu i czasie.
Do składników pogody zaliczamy:
– temperaturę powietrza,
– zachmurzenie,
– opady atmosferyczne,
– osady atmosferyczne,
– ciśnienie atmosferyczne,
– kierunek i prędkość wiatru.
Czym jest klimat?
Klimat to warunki pogodowe występujące na danym obszarze w ciągu roku i powtarzające się w kolejnych latach.
Czym jest klimatogram?
To wykres przedstawiający dane dotyczące konkretnego miejsca np. danego miasta.
Jakie elementy zawiera klimatogram?
Klimatogram przedstawia: temperaturę powietrza, opady w poszczególnych miesiącach w roku.
STREFY KLIMATYCZNE
Czym są strefy klimatyczne?
Obszary o podobnych cechach klimatu tworzą pasy rozciągające się mniej więcej wzdłuż równoleżników. Te pasy zwane są strefami klimatycznymi.
Do czynników różnicujących klimat w obrębie każdej strefy klimatycznej zalicza się ukształtowanie powierzchni oraz odległość od mórz i oceanów.
Układ stref krajobrazowych na półkuli północnej
Strefy krajobrazowe tworzą pasy w kierunku od równika do biegunów.
(Równik) wilgotne lasy równikowe – sawanny – pustynie gorące – roślinność śródziemnomorska – lasy liściaste, mieszane i stepy – tajga – tundra – pustynie lodowe (biegun północny)
Strefy krajobrazowe na Ziemi wyodrębniono ze względu na występowanie charakterystycznej roślinności.
STREFA WILGOTNYCH LASÓW RÓWNIKOWYCH
W wilgotnych lasach równikowych nie występują pory roku, dlatego, że przez cały rok występuje tam duża ilość opadów i wysoka temperatura powietrza.
Do ludzi żyjących w strefie wilgotnych lasów równikowych należą Indianie żyjący na Nizinie Amazonki i Pigmeje zamieszkujący Kotlinę Konga.
Miejsca pod pola uprawne uzyskuje się przez wypalanie roślinności a domy buduje się o lekkiej drewnianej konstrukcji.
W takim lesie jak np. puszcza amazońska, występuje kilka warstw roślinności i bardzo dużo różnych gatunków zwierząt.
Warstwa krzewów i runa
Rosną tu młode drzewa i cieniolubne rośliny np. helikonia.
Warstwa drzew o wysokości od 5 do 20 metrów
Rosną tu kakaowce między pniami i gałęziami wyższych drzew. Ze zwierząt występują np.: tukan, koliber
Warstwa drzew o wysokości 30-40 metrów
Korony drzew tworzą bardzo zwartą warstwę, przez którą przenika niewiele światła. Na pniach i gałęziach rosną mniejsze rośliny, np. storczyki.
Ze zwierząt występuje np.: czepiak
Warstwa pojedynczych drzew o wysokości od 50 do 70 metrów
Korony drzew nie tworzą zwartej warstwy. Do takich drzew należy drzewo kapokowe. Do zwierząt, które tak wysoko występują należy np. wyjec
STREFA LASÓW LIŚCIASTYCH I MIESZANYCH
Lasy liściaste i mieszane rosną w strefie klimatów umiarkowanych, w której występują cztery pory roku tj.: wiosna, lato, jesień i zima.
W miarę oddalania się od wybrzeży w głąb lądu zimy są coraz chłodniejsze a lata coraz cieplejsze.
Mieszkańcy tej strefy zamieszkują głównie miasta. Żyją w murowanych i ogrzewanych domach.
W lasach liściastych i mieszanych wyróżniamy kilka warstw roślinności.
W lasach strefy umiarkowanej występują cztery warstwy:
Warstwa ściółki
Znajduje się bezpośrednio na glebie. Tworzą ją szczątki roślin i zwierząt np. mysz leśna
Warstwa runa leśnego
Znajduje się przy ziemi. Tworzą ją niskie rośliny np. borówki i grzyby.
Warstwa podszytu sięga do wysokości ok. 4-5 metrów
W tej warstwie rosną krzewy np. kruszyna i młode drzewa.
Warstwa koron drzew sięgających do 40 metrów
Korony drzew zatrzymują światło słoneczne. W tej warstwie można spotkać np. dzięcioła dużego.
SAWANNA
Klimat:
– występują dwie pory roku: sucha i deszczowa
– wysoka temperatura powietrza przez cały rok
– opady niższe w sąsiedztwie pustyń, a wyższe w pobliżu lasów równikowych
Rośliny na sawannie:
– baobaby, akacje
– rozległe tereny porośnięte trawą (np. ostnice), rośliny przystosowane do suszy (rozbudowane systemy korzeniowe, okresowe usychanie części nadziemnych rośliny)
Zwierzęta na sawannie:
– stada dużych ssaków roślinożernych np. żyraf, słoni, antylop
Ludność
– zajmują się głównie uprawą ziemi i hodowlą zwierząt
STEP
Klimat:
– występują cztery pory roku: wiosna, lato, jesień, zima
– duża różnica temperatury powietrza między latem a zimą
– niewielkie opady
Rośliny na stepach:
– brak drzew
– ograniczony rozwój roślin przez suszę (rozbudowane systemy korzeniowe, okresowe usychanie części nadziemnych rośliny) i ujemną temperaturę zimą
– rozległe obszary porośnięte trawą
Zwierzęta na stepach:
Małe ssaki mieszkające w norach, np. susły lub bobaki
Ludność:
– część mieszkańców stepów prowadzi koczowniczy tryb życia. Hodują też konie, owce i wielbłądy dwugarbne
KRAJOBRAZY PUSTYNI GORĄCEJ I PUSTYNI LODOWEJ
Czym są pustynie?
Pustynie to obszary, na których roślinność jest uboga lub w ogóle nie występuje. Dzieje się tak, dlatego że występuje tam bardzo mało opadów lub ujemne temperatury powietrza utrzymujące się przez cały rok.
Czym jest dzień polarny?
To czas w ciągu roku, w którym Słońce nie zachodzi dobę lub dłużej.
Czym jest noc polarna?
To okres gdzie Słońce nie wschodzi dobę lub dłużej.
PUSTYNIA GORĄCA
Klimat:
– mało opadów
– wysoka temperatura powietrza przez cały rok
– duże różnice temperatury powietrza między dniem a nocą
Roślinność:
– uboga roślinność
– występowanie oaz
– kaktusy
– tamaryszki
Zwierzęta:
– zwierzęta przystosowane do wysokich temperatur powietrza i do suszy, np. wielbłąd jednogarbny, skoczek pustynny
Budownictwo:
– w oazach domy z kamienia i gliny
Zajęcia mieszkańców: hodowla zwierząt np. wielbłądów, owiec, kóz, uprawa ziemi w oazach
PUSTYNIA LODOWA
Klimat:
– niewielkie opady
– temperatura powietrza poniżej „0” stopni przez niemal cały rok
– występowanie dni i nocy polarnych
Roślinność:
– tylko na wybrzeżach
– prawie wyłącznie mchy i porosty
Zwierzęta:
– zwierzęta głównie te żyjące w oceanach np. wieloryb lub foki oraz ptaki np. pingwiny
Budownictwo i zajęcia mieszkańców:
– ludzie nie osiedlają się na stałe
KRAJOBRAZ ŚRÓDZIEMNOMORSKI
Klimat:
– wysoka temperatura powietrza
– niskie opady w czasie lata
– łagodna i deszczowa zima
Roślinność:
– makia czyli gęste zarośla wiecznie zielonych krzewów (oleandry, jałowce, wawrzyny) i niskich drzew (cyprysy, dęby, sosny pinii)
Ludność:
– zajmuje się turystyką
– rolnictwem
– uprawą winorośli, drzew oliwnych i cytrusów
Budownictwo:
– domy z kamienia z dachami pokrytymi czerwonymi ceramicznymi dachówkami
– zwarta budowa z wąskimi uliczkami w starszych częściach miast
KRAJOBRAZ TAJGI I TUNDRY
TAJGA
Klimat:
– krótkie lato
– długa, mroźna zima
– występowanie wieloletniej zmarzliny
Roślinność:
– lasy iglaste
– świerk
– sosna
– jodła
– modrzew
Zwierzęta:
– wiele gatunków dużych ssaków np. łosie, wilki, niedźwiedzie brunatne, rosomak
Budowle i ludzie:
W tajdze żyją ludy – Jakuci
– domy z drewna, często na palach
– hodowla reniferów lub koni
– połów ryb
– myślistwo
TUNDRA
Klimat:
– krótkie lato
– długa, mroźna zima
– występowanie wieloletniej zmarzliny
– występowanie dni i nocy polarnych
Roślinność:
– obszary leśne
– mchy
– trawy
– krzewinki
– karłowate drzewa
Zwierzęta:
– głównie mniejsze ssaki np. lemingi, lisy polarne
Ludzie:
Na obszarach najdalej położonych na północ mieszkają Inuici.
– zajmują się myślistwem, połowem ryb, hodowlą reniferów
– dawniej ze skór zwierząt wytwarzali ubrania i budowali z lodu – igloo.
KRAJOBRAZ WYSOKOGÓRSKI HIMALAJÓW
Himalaje to najwyższe góry na Ziemi. Ich krajobraz charakteryzuje się wysokogórską rzeźbą terenu i piętrowym układem roślinności.
Ludność Himalajów zajmuje się hodowlą jaków, owiec i kóz oraz rolnictwem i obsługą turystów.
PIĘTRA ROŚLINNOŚCI W HIMALAJACH
Piętro wiecznie zielonych lasów
Na tym poziomie rosną głównie rośliny charakterystyczne dla wiecznie zielonego i wilgotnego lasu, np. damarzyki, bambusy i figowce. Ze zwierząt występują np. tygrysy, makaki czy niedźwiedzie himalajskie.
Piętro lasów liściastych
Głównie lasy z drzewami dębów, klonów, magnolii i różaneczników. Ze zwierząt występuje panda mała.
Piętro lasów iglastych
Tworzą lasy z udziałem jodeł, sosen, cedrów i świerków.
Piętro krzewów
Na tym poziomie rosną różaneczniki, jałowce i karłowate brzozy
Piętro górskich łąk
Głównie niskie rośliny takie jak: trawy, zioła czy krzewinki ze względu na surowe warunki klimatyczne.
Piętro śnieżne
Występują tu lodowce górskie. Stoki i granie pozbawione są roślin. W dolnej części rosną mchy i porosty.
ĆWICZENIA - SPRAWDŹ WIEDZĘ PRZED SPRAWDZIANEM
Przykładowe zestawienia zadań, które mogą być idealnym treningiem przed realnym sprawdzianem.
Pliki do pobrania w .pdf i wydrukowania TUTAJ
