BIOLOGIA KLASA V DZIAŁ V. RÓŻNORODNOŚĆ ROŚLIN

RÓŻNORODNOŚĆ ROŚLIN

mchy

POBIERZ 📥 – WYDRUKUJ 🖨️ – WKLEJ 📌

jak wygląda mech?

MCHY - GDZIE WYSTĘPUJĄ?

  • Mchy żyją głównie na lądzie. Najbardziej lubią miejsca cieniste i wilgotne np. rosną w lesie oraz na pniach, gałęziach drzew czy w szczelinach skalnych. Nieliczne rosną w rzekach lub jeziorach np. zdrojek pospolity, żyje na dnie rzeki przytwierdzony do kamieni.

  • Mchy żyją głównie na lądzie. Najbardziej lubią miejsca cieniste i wilgotne np. rosną w lesie oraz na pniach, gałęziach drzew czy w szczelinach skalnych. Nieliczne rosną w rzekach lub jeziorach np. zdrojek pospolity, żyje na dnie rzeki przytwierdzony do kamieni.

  • FUNKCJE POSZCZEGÓLNYCH ELEMENTÓW MCHU

    Zarodniki – wysypują się z zarodni, a następnie kiełkują w ulistnione łodyżki z chwytnikami.

    Zarodnia – w niej powstają zarodniki

    Trzonek – Substancje pokarmowe pobiera z ulistnionej łodyżki, ponieważ nie przeprowadza fotosyntezy

    Ulistniona łodyżka – to ona wytwarza substancje pokarmowe podczas fotosyntezy

    Chwytniki – utrzymują roślinę w podłożu

JAK ROZMNAŻAJĄ SIĘ MCHY?

1 Etap: Wytwarzanie zarodników

Zarodniki powstają w zarodni, a kiedy dojrzeją, wysypują się na ziemię.

2 Etap: Kiełkowanie zarodników

Zarodniki kiełkują przy odpowiedniej wilgotności i temperaturze.

3 Etap: Powstawanie ulistnionych roślin

Z zarodników rozwijają się ulistnione rośliny.

4 Etap: Wytwarzanie rodni lub plemni

Na szczycie ulistnionych łodyżek tworzą się rodnie lub plemnie.

5 Etap: Zapłodnienie

W kropli wody, plemniki przepływają z plemni do rodni, gdzie odbywa się zapłodnienie i powstaje zygota (zygota to komórka, która powstała w wyniku zapłodnienia).

6 Etap: Wzrost i rozwój trzonka z zarodnią

Z zygoty rozwija się trzonek z zarodnią.

JAKIE ZNACZENIE MAJĄ MCHY W PRZYRODZIE?

– mchy to organizmy pionierskie, rosną np. na skałkach lub nieużytkach takich jak hałdy, ponieważ mają niewielkie wymagania życiowe dotyczące podłoża na którym rosną

– magazynują duże ilości wody np. gdy topnieje śnieg lub gdy występują ulewy, natomiast podczas suszy uwalniają zgromadzoną wodę, co zapobiega wysychaniu gleby

– są ważne dla zwierząt, ponieważ dla niektórych zwierząt są schronieniem np. dla pająków, chrząszczy, mrówek czy ślimaków. Dla saren i jeleni mchy są pożywieniem, a ptaki wykorzystują je do budowy gniazd (drozd śpiewak).

– główny składnik torfowisk, czyli zbiorowisk rośli powstających na podmokłych terenach np. w dolinach rzek

JAKIE ZNACZENIE MAJĄ MCHY DLA CZŁOWIEKA?

– pozytywne znaczenie

Istotną rolę odgrywają torfowce, które uczestniczą w powstawaniu torfu. Jest on wykorzystywany w ogrodnictwie (ziemia torfowa jest żyzna i długo utrzymuje wilgoć) oraz w celach leczniczych (borowina).

– negatywne znaczenie

Mchy zarastają łąki i pastwiska zatrzymując dużą ilość wody, co z kolei przyczynia się do zabagnienia takich terenów i uniemożliwia wypas bydła.

JAKIE WYSTĘPUJĄ GATUNKI MCHÓW?

– torfowiec błotny (zarodnie ma kuliste)

– widłoząb miotlasty (zarodnie są zakrzywione)

– płonnik pospolity (proste zarodnie)

JAKIE ZNACZENIE MAJĄ MCHY DLA CZŁOWIEKA?

– pozytywne znaczenie

Istotną rolę odgrywają torfowce, które uczestniczą w powstawaniu torfu. Jest on wykorzystywany w ogrodnictwie (ziemia torfowa jest żyzna i długo utrzymuje wilgoć) oraz w celach leczniczych (borowina).

– negatywne znaczenie

Mchy zarastają łąki i pastwiska zatrzymując dużą ilość wody, co z kolei przyczynia się do zabagnienia takich terenów i uniemożliwia wypas bydła.

JAKIE WYSTĘPUJĄ GATUNKI MCHÓW?

– torfowiec błotny (zarodnie ma kuliste)

– widłoząb miotlasty (zarodnie są zakrzywione)

– płonnik pospolity (proste zarodnie)

PAPROTNIKI

POBIERZ 📥 – WYDRUKUJ 🖨️ – WKLEJ 📌

PAPROTNIKI - GDZIE WYSTĘPUJĄ? JAK SIĘ ROZMNAŻAJĄ?

Większość paprotników żyje na lądzie w miejscach, gdzie jest wilgoć i cień. Rosną w lasach, nad brzegami jezior i rzek. Niektóre żyją na łąkach lub polach uprawnych, a nieliczne w wodzie (np. salwinia występująca w wodach stawów i jezior). Do paprotników zaliczamy paprocie, skrzypy i widłaki.

JAK ROZMNAŻAJĄ SIĘ PAPROCIE?

Latem, na spodniej stronie liści rozwijają się zarodnie, w której powstają i dojrzewają zarodniki. Następnie zarodniki spadają na ziemię i kiełkują. Powstają rośliny nazywane przedroślami, które mają sercowaty kształt i wielkość około 1 cm. Na spodniej stronie rośliny powstają plemnie i rodnie. Do zapłodnienia zachodzi tylko w obecności wody i prowadzi do powstania zygoty, z której rozwija się paproć.

  1. Powstanie zarodni
  2. Wytwarzanie zarodników
  3. Kiełkowanie zarodników
  4. Wytwarzanie plemni i rodni
  5. Zapłodnienie
  6. Wzrost i rozwój paproci

 

JAKIE WYSTĘPUJĄ GATUNKI PAPROCI?

  • Orlica pospolita
  • Długosz królewski
  • Pióropusznik strusi

BUDOWA skrzypów

skrzypy - budowa, gatunki

Pęd wiosenny nie ma rozgałęzień. Ponieważ nie zawiera chlorofilu jest barwy żółtobrunatnej. Na szczycie znajduje się kłos zarodnionośny. Pęd korzysta z substancji odżywczych, które gromadzone są w kłączu. Do zadań pędu należy wytwarzanie zarodników.

Pęd letni nie ma już kłosa zarodnionośnego, jest mocno rozgałęziony koloru zielonego. Wytwarza substancje pokarmowe podczas fotosyntezy. Substancje te są częściowo zbierane w kłączu (podziemna łodyga).

JAKIE WYSTĘPUJĄ GATUNKI SKRZYPÓW?

– Skrzyp olbrzymi

– Skrzyp leśny

– Skrzyp błotny

BUDOWA widłaków

gatunki widłaków

JAKIE WYSTĘPUJĄ GATUNKI WIDŁAKÓW?

– Widłak wroniec

– Widłak jałowcowaty

JAKIE ZNACZENIE MAJĄ PAPROTNIKI W PRZYRODZIE?

W  lesie paprotniki są składnikami runa leśnego i miejscem życia dla wielu drobnych zwierząt (myszarka zaroślowa, znajduje wśród paproci schronienie, zjada ich łodygi i liście).

JAKIE ZNACZENIE MAJĄ PAPROTNIKI DLA CZŁOWIEKA?

– źródło substancji leczniczych (np. herbatki ze skrzypu na poprawę kondycji włosów i paznokci)

– są wykorzystywane w celach ozdobnych np. w ogrodach lub parkach

– skrzypy mogą być uciążliwymi chwastami, gdy porastają ogrody lub pola uprawne utrudniając tym samym wzrost i rozwój innych roślin.

NAGONASIENNE

Rośliny nasienne (rośliny kwiatowe) to takie, które wykształcają kwiaty i nasiona.

Do czego służy kwiat?

Kwiat służy roślinom do rozmnażania płciowego.

Do czego służy nasienie?

Nasienie zapewnia przetrwanie roślinom i umożliwia rozprzestrzenianie się. Każde z nasion zawiera zalążek nowej rośliny. Nasiono chronione jest przed wpływem różnych warunków atmosferycznych dzięki łupinie nasiennej. Nasiona po opuszczeniu rośliny rodzicielskiej przechodzą w stan spoczynku i w tym czasie przenoszone są w inne miejsce, gdzie mają dobre warunki by kiełkować. Nasiona mogą być przemieszczane przez zwierzęta, wodę lub przez wiatr.

Cechy roślin nagonasiennych

– do roślin nagonasiennych zaliczamy drzewa zazwyczaj iglaste, których liście są w postaci igieł oraz krzewy.

– rośliny iglaste są zwykle zimozielone, dlatego, że nie zrzucają liści na zimę, tylko systematycznie co kilka lat, dzięki temu przeprowadzają fotosyntezę przez cały rok.

– igły są wąskie i pokryte warstwą wosku, natomiast pień pokryty jest korą. Zarówno wosk jak i kora chronią roślinę przed mrozem i suszą.

Ciekawostka!

Do roślin nagonasiennych należy miłorząb dwuklapowy, który nie jest rośliną iglastą, a liście ma w kształcie wachlarza.

BUDOWA ROŚLINY NAGONASIENNEJ NA PRZYKŁADZIE SOSNY ZWYCZAJNEJ

Sosna zwyczajna to drzewo, które składa się z części nadziemnej – pnia, który rozgałęzia się tworząc koronę. Z gałęzi wyrastają liście w postaci sztywnych cienkich igieł. Natomiast część podziemną stanowi palowy system korzeniowy.

Sosna zwyczajna wykształca kwiaty żeńskie i kwiaty męskie. Razem tworzą skupienia zwane kwiatostanami.

Skąd biorą się szyszki?

Kwiatostan żeński z czasem przekształca się w duże, brązowe szyszki, w których znajdują się nasiona, a te zaopatrzone w skrzydełka mogą być rozsiewane przez wiatr.

ROZMNAŻANIE SIĘ ROŚLIN NAGONASIENNYCH NA PRZYKŁADZIE SOSNY

Wiosną sosna wytwarza kwiaty męskie, a w nich powstają ziarna pyłku i kwiaty żeńskie, na których rozwijają się zalążki.

Podczas zapylenia ziarna pyłku przenoszone są przez wiatr z kwiatów męskich jednej sosny na kwiaty żeńskie innej sosny.

Później ziarno pyłku wytwarza łagiewkę pyłkową i dwie nieruchome komórki plemnikowe.

Łagiewka przenosi nieruchome komórki do wnętrza zalążka, gdzie znajdują się komórki jajowe.

Gdy dochodzi do zapłodnienia z zalążka powstaje nasienie.

W skrócie:

  1. Kwitnienie
  2. Zapylenie
  3. Zapłodnienie
  4. Powstanie nasion
  5. Rozsiewanie nasion
  6. Kiełkowanie nasion

 

Gatunki drzew iglastych – przykłady: Świerk pospolity, Jodła pospolita, Modrzew europejski

Gatunki krzewów iglastych – przykłady: cis pospolity, jałowiec pospolity, kosodrzewina

 

Znaczenie roślin nagonasiennych w przyrodzie:

– przez cały rok lasy iglaste produkują tlen i pochłaniają dwutlenek węgla;

– są schronieniem dla wielu organizmów;

– są źródłem pokarmu dla wielu organizmów.

Znaczenie roślin nagonasiennych dla człowieka:

– drewno wykorzystywane jest w budownictwie

– wykorzystywane jest do produkcji mebli i papieru

– kora, nasiona i szyszki wykorzystywane są do produkcji kosmetyków i leków

– wykorzystywane są w ogrodach jako rośliny ozdobne

OKRYTONASIENNE

Cechy roślin okrytonasiennych

– rośliny okrytonasienne wytwarzają kwiaty i owoce

– przystosowane są do życia niemal we wszystkich środowiskach lądowych i w niektórych środowiskach wodnych

Jakie formy mają rośliny okrytonasienne?

Ze względu na budowę łodygi rośliny okrytonasienne dzielimy na: rośliny zielone (o delikatnych łodygach, które obumierają na zimę) i rośliny drzewiaste (żyjące wiele lat).

BUDOWA KWIATU ROŚLINY OKRYTONASIENNEJ

– mają kwiaty obupłciowe (zawierają pręciki – elementy męskie i słupki – elementy żeńskie)

– okwiat, czyli zewnętrzna część kwiatu składa się z zielonego kielicha i barwnej korony która służy również do ich ochrony i do zwabiania np. pszczół czy trzmieli do ich zapylania.

Okwiat wyrasta z dna kwiatowego tak jak pręciki i słupki.

Wszystkie elementy odgrywają ważną rolę w procesie rozmnażania. W pręcikach powstają ziarna pyłku. Górna część słupka służy do wychwytania pyłku, dolna do wykształcania i ochrony zalążków z których później przekształcają się w nasiona.

Jak rozmnażają się rośliny okrytonasienne na przykładzie drzewa czereśni?

  1. Kwitnienie (roślina wytwarza kwiaty)
  2. Zapylenie (owady przenoszą ziarna pyłku z pręcików kwiatu jednej czereśni na znamię słupka w kwiecie innej czereśni)
  3. Zapłodnienie (ziarno pyłku wytwarza łagiewkę, która przenosi komórki plemnikowe do zalążka, jedna komórka plemnikowa łączy się z komórką jajową)
  4. Powstanie owocu (zalążek przekształca się w nasienie, a ściana zalążni w owocnię, pozostałe części kwiatu obumierają)
  5. Przenoszenie owoców (po zjedzeniu owocu przez zwierzę, nasienie usuwane jest z niestrawionymi resztkami pokarmu)
  6. Kiełkowanie nasion (z nasienia wyrasta młoda roślina)

 

Jak rozprzestrzeniają się rośliny okrytonasienne?

– wiatr np. owoce klonu, owoce mniszka

– zwierzęta np. owoce łopianu, owoce jarzębiny

– wodę np. owoce palmy kokosowej

 

Nasienie zbudowane jest z zarodka, tkanki odżywczej (bielma) i łupiny nasiennej.

Aby nasiona kiełkowały potrzebne są: woda, odpowiednia temperatura i tlen, a czasami również światło.

Na czym polega rozmnażanie wegetatywne?

Polega na powstaniu nowych osobników z fragmentów rośliny rodzicielskiej, najczęściej przekształconych pędów: bulw, kłączy czy cebul.

Do takiego rozmnażania roślin uprawnych i ozdobnych wykorzystywane są m.in. rozłogi, bulwy lub samodzielnie przygotowane sadzonki.

Znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie:

– są źródłem pokarmu dla wielu zwierząt

– stanowią środowisko życia dla wielu organizmów

– rośliny okrytonasienne pochłaniają duże ilości dwutlenku węgla i produkują tlen

– lasy liściaste oczyszczają powietrze pochłaniając duże ilości pyłów i gazów

– zatrzymują wodę z opadów

Znaczenie roślin okrytonasiennych dla człowieka:

– stanowią źródło pożywienia np. ze zbóż wytwarza się mąkę, z buraka cukrowego cukier, zjadamy również owoce i warzywa, które dostarczają nam witamin i innych substancji odżywczych, zioła czy wanilię stosujemy w kuchni jako przyprawy.

– wykorzystujemy je jako surowiec do produkcji leków i kosmetyków

– do wytwarzania produktów z drewna

– do produkcji paszy dla zwierząt

– jako ozdoby

Przykłady gatunków drzew liściastych:

– wierzba biała

– klon jawor

– wiąz pospolity

– olsza czarna

– jesion wyniosły

– topola osika

Przykłady gatunków krzewów liściastych:

– trzmielina pospolita

– bez czarny

– głóg dwuszyjkowy

Przykłady gatunków krzewinek:

– wrzos zwyczajny

– borówka czarna

– borówka brusznica

ĆWICZENIA - SPRAWDŹ WIEDZĘ PRZED SPRAWDZIANEM

Przykładowe zestawienia zadań, które mogą być idealnym treningiem przed realnym sprawdzianem.

Pliki do pobrania w .pdf i wydrukowania TUTAJ